W sytuacji przedstawionej w pytaniu jednostka powinna zidentyfikować tzw. błąd (wcześniej błąd podstawowy) i odnieść kwoty podlegające wpłacie i dotyczące lat ubiegłych na konto „Rozliczenia wyniku finansowego” tytułem zysku/straty z lat ubiegłych. Jeżeli kwota nie jest istotna, jednostka może ująć to zdarzenie gospodarcze w wyniku roku bieżącego. Ustawa o rachunkowości przewiduje sytuacje, w których jednostka gospodarcza prowadząca pełną księgowość dowiaduje się o zdarzeniach gospodarczych dotyczących lat ubiegłych. Zgodnie z art. 54 ustawy o rachunkowości ujmowanie zdarzeń po dniu bilansowym w księgach rachunkowych zależy od momentu otrzymania informacji o przeszłych zdarzeniach.
Jednostka może otrzymać informacje mające wpływ na stan aktywów i pasywów roku obrotowego, za który sporządza się sprawozdanie finansowe, zarówno przed zatwierdzeniem sprawozdania, jak i po jego zatwierdzeniu. W danym przypadku mamy do czynienia z sytuacją, gdy jednostka dowiedziała się o wynikach kontroli po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. Pytanie, czy skutki tych zdarzeń należy wykazać w księgach 2011 r., czy należy skorygować wynik z lat ubiegłych.
Błąd
O zdarzeniach po dniu bilansowym mówimy też w sytuacjach, gdy jednostka otrzyma informacje kilka lat później. Może być to związane ze stwierdzeniem nieprawidłowości podczas kontroli skarbowych, które zazwyczaj są wykonywane z opóźnieniem, tzn. za przeszłe okresy obrotowe. Ustawa o rachunkowości definiuje, co należy rozumieć przez błąd. Zgodnie z art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości z błędem mamy do czynienia, gdy w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok obrotowy jednostka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach obrotowych błędu, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za rzetelnie i jasno przedstawiające sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Ocena popełnionego błędu należy do kierownika jednostki. Ma ona charakter subiektywny i zależy od sytuacji finansowej i majątkowej spółki.
TABELA. Zdarzenia po dniu bilansowych w księgach rachunkowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W odpowiedzi na pytanie należy stwierdzić, że kwota podatku akcyzowego naliczona przez urząd celny stanowi, w zależności od stopnia istotności, obciążenie wyniku lat ubiegłych lub bieżącego roku. Należy podkreślić, choć nie wynika to z przepisów ustawy o rachunkowości, ale z MSR 10, że nie traktuje się jako błędu skutków:
1) zmian w polityce rachunkowości dokonywanych przez jednostkę,
2) określenia nowej stawki amortyzacyjnej, gdyż przepisy bilansowe dopuszczają jej weryfikację,
3) zmian wartości szacunkowych, traktowanych jako wielkości przybliżone, np. odpisów aktualizujących, rezerw,
4) sytuacji, o których jednostka nie miała wiedzy, np. wyroki sądowe po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego.
PRZYKŁADY
1. W wyniku kontroli przeprowadzonej w spółce przez urząd celny, obejmującej marzec 2005 r., stwierdzono zaniżenie kwoty podatku akcyzowego podlegającego wpłacie do urzędu o 100 000 zł. Kontrola miała miejsce w marcu 2011 r.
Odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie podatku akcyzowego na 31 marca 2011 r. wyniosły łącznie: 65 000 zł, w tym 8000 zł za rok bieżący.
Jednostce naliczono także opłatę prolongacyjną z tytułu odroczenia płatności stwierdzonej zaległości o pół roku w kwocie 6200 zł. Kierownik jednostki, biorąc pod uwagę sytuację majątkową spółki, uznał, że jest to kwota istotna.
EWIDENCJA KSIĘGOWA
1. Kwota podatku wynikająca z decyzji urzędu celnego:
Wn „Rozliczenie wyniku finansowego” 100 000
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 100 000
2. Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego - dotycząca lat ubiegłych:
Wn „Rozliczenie wyniku finansowego” 56 705
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 56 705
3. Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego - dotycząca roku bieżącego, tj. 2011 r.:
Wn „Koszty finansowe” 8000
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 8000
4. Naliczenie opłaty prolongacyjnej:
Wn „Podatki i opłaty” 6200
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 6200
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
2. W wyniku kontroli skarbowej przeprowadzonej w spółce, obejmującej rok 2008 r., stwierdzono zawyżenie kosztów podatkowych o kwotę 5000 zł i co za tym idzie - zaniżenie podatku dochodowego od osób prawnych w kwocie 950 zł. Kontrola miała miejsce w marcu 2011 r. Odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie podatku (na dzień 31 marca 2011 r.) wyniosły łącznie 150 zł. Kierownik jednostki, biorąc pod uwagę sytuację majątkową spółki, uznał, że jest to kwota nieistotna i że można ją ująć w wyniku okresu bieżącego.
EWIDENCJA KSIĘGOWA
1. Kwota podatku wynikająca z decyzji:
Wn „Podatek dochodowy” 950
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 950
2. Kwota odsetek z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązania podatkowego:
Wn „Koszty finansowe” 150
Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 150
3. Wpłata zobowiązania podatkowego wraz z odsetkami w przewidzianym w decyzji terminie:
Wn „Rozrachunki publicznoprawne” 1100
Ma „Rachunek bankowy” 1100
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kwestią dyskusyjną może być ujęcie w kosztach podatkowych opłaty prolongacyjnej. Ustawa podatkowa wyklucza z kosztów jedynie odsetki, nie wspominając o opłacie. Można na tej podstawie uznać, że będzie uwzględniana w kalkulacji podatku dochodowego. Potwierdza to interpretacja indywidualna ILPB3/423-99/09-3/JG:
Stosownie do treści art. 16 ust. 1 pkt 21 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek za zwłokę od należności budżetowych. Wprawdzie de facto podstawą do ustalenia wysokości opłaty prolongacyjnej są odsetki za zwłokę, co wynika z przepisów art. 57 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn.zm.), jednakże opłata ta jest odrębną instytucją i skoro jako taka nie została wymieniona w powyżej powołanym przepisie ustawy podatkowej, to wyłączenie z niego wynikające do tej opłaty mieć zastosowania nie może. Opłata prolongacyjna stanowi więc koszt uzyskania przychodu.
W nawiązaniu do powyższego, uznać należy, iż koszty ponoszone w związku z opłatą prolongacyjną stanowią koszty uzyskania przychodów pośrednio związane z przychodami, których moment poniesienia uregulowany został w art. 15 ust. 4d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Stosownie do treści art. 15 ust. 4d ww. ustawy, koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.
Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów (...) uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (...).
Ujęcie (zaksięgowanie) kosztu w księgach rachunkowych określa datę powstania kosztu podatkowego. Przepisy o rachunkowości decydują, na który dzień ujmuje się w księgach rachunkowych koszt, a tym samym przesądzają o dacie poniesienia kosztu podatkowego, z zastrzeżeniem rezerw i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.
Jerzy Rybka
główny księgowy w sp. z o.o., licencja MF
Podstawa prawna:
art. 4 ust. 1, art. 54 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn.zm.).