Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Autorzy: prof. dr hab. Irena Olchowicz, dr Agnieszka Tłaczała, dr Wanda Wojas, Ewa Sobińska, Katarzyna Kędziora, Justyna Beata Zakrzewska, dr Gyöngyvér Takáts
RADA
Nierozliczone zobowiązania spółka może odpisać w pozostałe przychody operacyjne, pod warunkiem że przestały być one wymagalne, np. przedawniły się. Natomiast w przypadku należności wątpliwych spółka powinna utworzyć odpis aktualizujący i utrzymywać go do czasu wyjaśnienia spornych kwestii. Jeżeli okaże się, że nie ma żadnych szans na ściągnięcie należności, odpis należy rozwiązać.
UZASADNIENIE
Aktywa i pasywa należy wyceniać nie rzadziej niż na dzień bilansowy w taki sposób, że należności i udzielone pożyczki ujmowane są w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności, natomiast zobowiązania - w kwocie wymagającej zapłaty. Natomiast zobowiązania finansowe, których uregulowanie zgodnie z umową następuje w drodze wydania aktywów finansowych innych niż środki pieniężne lub wymiany na instrumenty finansowe, należy wyceniać według wartości godziwej. Artykuł 35b ustawy o rachunkowości określa, że aktualizację wartości należności trzeba przeprowadzić z uwzględnieniem stopnia prawdopodobieństwa ich zapłaty. W ten sposób powstaje odpis aktualizujący. Jest on utrzymywany do czasu wyjaśnienia sporu bądź do czasu przedawnienia roszczeń.
Ustawa o rachunkowości nie określa terminów przedawnienia roszczeń ze stosunków cywilnoprawnych. Terminy te określone zostały w art. 117-125 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nimi należności należy uważać za przedawnione, jeżeli wierzyciel utracił prawo ich dochodzenia w drodze powództwa cywilnego ze względu na upływ terminu określonego Kodeksem cywilnym. Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, należność przedawnia się po upływie 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej - z upływem trzech lat.
Z przedstawionych uregulowań wynika, że w przypadku zobowiązań spółka może odpisać salda po upływie trzech lat, jeżeli nie nastąpiły żadne z przypadków przerywających bieg przedawnienia. Zobowiązania zostają spisane w pozostałe przychody operacyjne, które dla celów podatkowych są przychodem do opodatkowania, jeżeli wcześniej koszt został uznany za koszt uzyskania przychodu.
Jeśli natomiast chodzi o należności, to spółka, zanim zdecyduje się na ich odpisanie, powinna uprzednio dokonać odpisów aktualizujących ze względu na prawdopodobieństwo ich zapłaty. Oczywiście nie jest to obowiązkowe, ale wycena należności na dzień bilansowy obliguje spółkę do ujmowania w sprawozdaniu finansowym kwot możliwych do uzyskania. Należy również pamiętać, że odpisane należności nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w myśl ustaw o podatku dochodowym. Aby uznać odpisane wierzytelności za koszt uzyskania przychodu, należy ich nieściągalność udokumentować zgodnie z art. 16 ust. 2 i 2a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W momencie tworzenia odpisu aktualizującego wartość należności spółka powinna określić możliwość uznania kosztu za koszt uzyskania przychodu w przyszłości, gdyż do rozważenia pozostaje utworzenie aktywa na odroczony podatek dochodowy. Aktywa na odroczony podatek z tego tytułu należy utworzyć w przypadku, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo odzyskania należności lub uznania odpisu aktualizującego za koszt podatkowy.
Kiedy bieg przedawnienia ulega przerwaniu
Artykuł 123 Kodeksu cywilnego określa, że bieg przedawnienia przerywa się:
• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
• przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, oraz
• przez wszczęcie mediacji.
Przykład
Spółka ma w swoich księgach zobowiązanie wobec kontrahenta w wysokości 500 zł. Zobowiązanie to w bieżącym roku uległo przedawnieniu.
Ponadto w księgach spółki figuruje zagrożona należność na kwotę 800 zł.
Na należność tę spółka utworzyła odpis aktualizujący. Niestety, spółka nie dopilnowała terminu, w związku z tym należność uległa przedawnieniu.
Ewidencja księgowa
1. Spisanie przedawnionego zobowiązania:
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 500
Ma „Pozostałe przychody operacyjne” 500
2. Utworzenie odpisu aktualizującego należność:
Wn „Pozostałe koszty operacyjne” 800
Ma „Odpis aktualizujący należności” 800
3. Spisanie należności w wyniku przedawnienia:
Wn „Odpis aktualizujący należności” 800
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 800
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• art. 28, art. 35b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056
• art. 117-125 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731
• art. 16 ust. 1 pkt 25, ust. 2 i 2a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
Elżbieta Kujawska
biegły rewident