Podwyższeniu kapitału towarzyszą różnego rodzaju wydatki związane z emisją akcji m.in. usługi doradcze, usługi prawne, koszty przedsięwzięć dystrybucyjnych i promocyjnych oraz opłaty niezbędne przy zarejestrowaniu podwyższonego kapitału takie jak opłaty notarialne, podatek od czynności cywilno-prawnych, opłaty sądowe.
Podatkowa kwalifikacja wydatków spółki na podniesienie kapitału zakładowego jako kosztów podatkowych nie jest jednoznacznie uregulowana w przepisach. Jednak ostatnie wyroki są bardziej korzystne dla podatników. Skład siedmiu sędziów NSA rozstrzygnął bowiem problem kosztów ponoszonych w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego.
W dniu 24 stycznia 2011 roku została podjęta uchwała przez skład siedmiu sędziów NSA (sygn. akt II FPS 6/10, orzeczenie prawomocne), która mówi, że nie są kosztami uzyskania przychodów tylko wydatki związane z emisją nowych akcji, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjna kapitału zakładowego, stosownie do reguł wyrażonych w art. 12 ust. 4 pkt 4 i art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w zw. z art. 15 ust. 1 tej ustawy (Dz.U. Nr 54, poz. 654, ze zm, zwana dalej PDOP):
„(...) Do tego rodzaju wydatków niewątpliwie należy zaliczyć opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych, a w przypadku podwyższenia kapitału w drodze emisji akcji będących przedmiotem oferty publicznej objętych prospektem emisyjnym dodatkowo ponoszone w związku z tym opłaty giełdowe, koszty druku dokumentów akcyjnych, koszty sporządzenia, drukowania oraz dystrybucji prospektu emisyjnego lub jego skróconej wersji oraz koszty oferowania papierów wartościowych. Pozostałe wydatki stanowiąc koszty ogólne funkcjonowania spółki kapitałowej stanowią zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. koszty uzyskania przychodów.(...)”
Analizując zagadnienie NSA wyodrębnił dwie grupy wydatków ponoszonych w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego poprzez emisje akcji - koszty bezpośrednie i pośrednie. Do kosztów pośrednich możemy zaliczyć wydatki np. na doradztwo inwestycyjne, pomoc prawną, marketing.
Podatnicy często zastanawiają się czy mają prawo do odliczenia VAT od wydatków związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego. Ostatnio prawo do odliczenia VAT od takich kosztów potwierdził NSA w wyroku z dnia 4 lutego 2011 roku ( sygn. akt I FSK 224/10):
„(...) Sąd podkreślił, że podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie stanowi czynności opodatkowanej, jednak czynność ta podejmowana jest w związku z szeroko rozumianą działalnością gospodarczą w wyniku tej czynności spółka, będąca podatnikiem, uzyskuje środki pieniężne wykorzystywane do prowadzenia podstawowej działalności. Emisja akcji jest jednym z podstawowych sposobów pozyskiwania kapitału przez spółkę akcyjną. Zatem jeżeli przedmiotem działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę są czynności opodatkowane podatkiem VAT, to, w ocenie Sądu, wydatki ponoszone przez spółkę w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego należy uznać za czynności, które służą prowadzeniu działalności opodatkowanej. Z tego względu podatek naliczony związany z tymi wydatkami podlegać będzie odliczeniu od podatku należnego w takim zakresie, w jakim podatek ten będzie związany ze sprzedażą opodatkowaną. Sąd nadmienił również, że pogląd taki wyrażono m.in. w wyroku WSA w Białymstoku z 21 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Bk 516/08 (LEX nr 484860), wyroku WSA w Warszawie z 2 czerwca 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 269/08 (M. Podat. 2008, nr 8, s. 5) oraz w wyroku WSA w Gliwicach z 18 grudnia 2008 r., sygn. akt III SA/Gl 1358/08 (LEX nr 484988).”
W ujęciu bilansowym koszty związane z podwyższeniem kapitału zakładowego spółek z o.o. takie jak np. opłaty skarbowe, notarialne, podatek od czynności cywilnoprawnych zaliczane są do kosztów działalności operacyjnej jednostki i możemy je zaksięgować:
- konto 403 - „Podatki i opłaty” lub 402 -„Usługi obce” i odpowiednie konta zespołu 5.
W księgach rachunkowych spółki akcyjnej koszty emisji akcji poniesione przy powstaniu lub podwyższeniu kapitału zakładowego należy rozliczać w sposób określony w art. 36 ust. 2b ustawy o rachunkowości (Dz.U. Nr 152, poz. 1223 ze zm, zwana dalej UOR), czyli należy je zarachować następująco:
- na zmniejszenie kapitału zapasowego - do wysokości nadwyżki wartości emisyjnej akcji nad ich wartość nominalną, odniesioną na ten kapitał;
- w ciężar kosztów finansowych - w pozostałej części.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 10 marca 2011 r. (I SA/Po 761/10) orzekł:
„(...) Reasumując stosowanie do powołanego przepisu art. 36 ust. 2b ustawy o rachunkowości koszty uznane za związane z emisją nowych akcji powstałe przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej zmniejszają kapitał zapasowy. Wielkość tego zmniejszenie odnośnie do kapitału zostaje ograniczona do wysokości „agia”, czyli nadwyżki wartości emisyjnej akcji na ich ceną nominalną. Jeżeli koszty emisji przewyższają tę wartość, odpisuje się je w koszty finansowe.”
Monika Kaniuk-Kostańczak
Senior Konsultant
Departament Outsourcingu Rachunkowości