Dodatnia wartość firmy reprezentuje oczekiwania inwestora, co do przyszłej rentowności nabytego przedsiębiorstwa. Do wyższej rentowności mogą się przyczynić zasoby nabytej firmy takie jak: renoma, długoletnia tradycja, pozycja na rynku, nowoczesna technologia czy wykształcenie i doświadczenie pracowników. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy. Ujemna wartość firmy może wynikać z przewidywań inwestora, co do przyszłych strat osiąganych przez nabytą jednostkę. Za wartość godziwą określonych aktywów lub zobowiązań przyjmuje się w szczególności:
1) notowanych papierów wartościowych - aktualny kurs notowań pomniejszony o koszty sprzedaży;
2) nienotowanych papierów wartościowych - wartość oszacowaną, uwzględniającą takie czynniki, jak współczynnik cena do zysku i stopa dywidendy porównywalnych papierów wartościowych wyemitowanych przez spółki o podobnych charakterystykach;
3) należności - wartość bieżącą (zdyskontowaną) kwot wymagających zapłaty, wyznaczoną przy odpowiednich bieżących stopach procentowych, pomniejszoną o odpisy na należności zagrożone i nieściągalne oraz ewentualne koszty windykacji. Wyznaczanie wartości bieżących (zdyskontowanych) w odniesieniu do należności krótkoterminowych nie jest konieczne, jeżeli różnica pomiędzy wartością należności według kwot wymagających zapłaty a według ich wartością zdyskontowaną nie jest istotna;
4) zapasów produktów gotowych i towarów - cenę sprzedaży netto pomniejszoną o opust marży zysku wynikający z kosztów doprowadzenia przez spółkę przejmującą do sprzedaży zapasu lub znalezienia nabywcy;
5) zapasów produktów w toku - cenę sprzedaży netto produktów gotowych pomniejszoną o koszty zakończenia produkcji i opust marży zysku wynikający z kosztów doprowadzenia przez spółkę przejmującą zapasów do sprzedaży lub znalezienia nabywcy;
6) zapasów materiałów - aktualną cenę nabycia;
7) środków trwałych - wartość rynkową lub ich wartość według niezależnej wyceny. W przypadku gdy nie jest możliwe uzyskanie niezależnej wyceny środków trwałych - aktualną cenę nabycia albo koszt wytworzenia, z uwzględnieniem aktualnego stopnia ich zużycia;
8) wartości niematerialnych i prawnych - wartość oszacowaną, wyznaczoną w oparciu o ceny rynkowe takich samych lub podobnych wartości niematerialnych i prawnych, a w odniesieniu do wartości firmy lub ujemnej wartości firmy zawartej w bilansie spółki przejętej - wartość zerową. W przypadku gdy wartość oszacowana nie może zostać wyznaczona w oparciu o ceny rynkowe, to przyjmuje się taką wartość, która nie spowoduje powstania lub zwiększenia ujemnej wartości firmy w wyniku połączenia;
9) zobowiązań - wartość bieżącą (zdyskontowaną) kwot wymagających zapłaty, wyznaczoną przy odpowiednich bieżących stopach procentowych. Wyznaczanie wartości bieżących (zdyskontowanych) w odniesieniu do zobowiązań krótkoterminowych nie jest konieczne, jeżeli różnica pomiędzy wartością zobowiązań według kwot wymagających zapłaty a według ich wartością zdyskontowaną nie jest istotna;
10) rezerwy lub aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego - wartość możliwą do realizacji przez połączone spółki, po uwzględnieniu zmiany wartości podatkowej i księgowej aktywów netto spółki przejmowanej.
Od wartości firmy jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych w okresie nie dłuższym niż 5 lat. Jednak w uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki może wydłużyć ten okres do lat 20. Odpisy amortyzacyjne dokonuje się metodą liniową i zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych (art. 44b ust. 10 UoR).
Ujemną wartość firmy, do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych na regulowanych rynkach, jednostka zalicza do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres będący średnioważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów. Ujemna wartość firmy w wysokości przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, zaliczana jest do przychodów na dzień połączenia (art. 44b ust. 11 UoR). Zgodnie z art. 44b ust. 12 UoR ujemną wartość firmy odpisuje się w pozostałe przychody operacyjne do wysokości, w jakiej dotyczy oszacowanych w sposób wiarygodny przyszłych strat i kosztów, ustalonych przez spółkę przejmującą na dzień połączenia, niestanowiących jednak zobowiązania. Odpis ten następuje w tym okresie sprawozdawczym, w którym straty i koszty wpływają na wynik finansowy. Jeżeli straty i koszty te nie zostały poniesione w uprzednio przewidywanych okresach sprawozdawczych, to dotyczącą ich ujemną wartość firmy odpisuje się w sposób określony w ust. 11.
Przykład: Kliknij aby zobaczyć ilustrację
Zgodnie z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm., dalej: „updop”) amortyzacji podlega wartość firmy, jeżeli powstała ona w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze kupna, przyjęcia do odpłatnego korzystania, przy czym odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający, bądź wniesienia do spółki na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji. Jeżeli wartość firmy powstaje w inny sposób, odpisy amortyzacyjne od wartości firmy nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (art. 16c pkt 4 updop).
W przypadku odpisów ujemnej wartości firmy, przepisy podatkowe nie odnoszą się do tej kategorii przychodów. Z interpretacji z dnia 4 lutego 2005 r. wydanej przez Drugi Urząd Skarbowy w Opolu wynika, że ujemna wartość firmy jest pojęciem funkcjonującym jedynie na gruncie prawa bilansowego i nie ma znaczenia dla wymiaru podatku dochodowego. Zatem odpisy ujemnej wartości firmy nie stanowią przychodów w rozumieniu przepisów podatkowych. Należy jednocześnie podkreślić, że zgodnie z art. 16g ust. 10 updop, w przypadku nabycia w drodze kupna lub przyjęcia do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części i w przypadku wystąpienia ujemnej wartości firmy, łączną wartość nabytych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych stanowi różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części a wartością składników majątkowych niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi. Oznacza to, że wartość początkowa środków trwałych i wartości niematerialnych stanowiąca podstawę podatkowych odpisów amortyzacyjnych i prawnych może być zaniżona, przy jednoczesnym wystąpieniu ujemnej wartości firmy.
Anna Skórka
Outsourcing Rachunkowości - Grant Thornton