Rozliczenia międzyokresowe kosztów wynikają z obowiązku prowadzenia ewidencji w podziale na okresy sprawozdawcze, których te koszty dotyczą. A zatem jeśli wystąpią koszty dotyczące innych okresów niż okres sprawozdawczy, w którym poniesiono koszt, to należy dokonać rozliczeń międzyokresowych kosztów. Ścisłe rozgraniczenie kosztów dotyczących poszczególnych okresów jest istotne dla zachowania współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania, a w efekcie dla prawidłowego ustalenia wyniku finansowego danego okresu.
Zgodnie z zasadą współmierności przychodów i kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu należy zaliczyć koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na dany okres koszty, które zostaną poniesione w przyszłości. Podstawowym kryterium kwalifikującym koszty do rozliczenia w czasie jest ich wpływ na poziom kosztów i uzyskanie współmierności z przychodami.
Okresy rozliczania kosztów
Należy podkreślić, że z ustawy o rachunkowości nie wynika, przez jaki czas należy dokonywać rozliczania kosztów w czasie. Decyzje w tym zakresie podejmuje kierownik jednostki. Zasadniczo okres rozliczania w czasie kosztów przyszłych okresów powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów oraz długością okresu, w którym efekty ich poniesienia są jeszcze wykorzystywane (jednostka czerpie z nich pożytki)1.
Konsekwencją nadmiernego wydłużania okresu rozliczenia jest bowiem nieuzasadnione aktywowanie kosztów. Błędne jest przykładowo także rozliczanie kosztów czynszu (zapłaconego z góry) w okresie dłuższym niż okres rzeczywistego wynajmu lokalu. Występowanie salda kosztów przyszłych okresów jest więc w tym przypadku nieprawidłowe. Koszty najmu dotyczą przecież pewnego okresu i pełne rozliczenie kosztów powinno odpowiadać właśnie temu okresowi.
Przykłady czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów
Przykładem czynnych rozliczeń międzyokresowych są ubezpieczenia majątkowe i prenumeraty. Jeśli ubezpieczenie samochodu (majątkowe) odnosi się do innych okresów sprawozdawczych danego roku lub innego roku sprawozdawczego, to opłacone składki ubezpieczeniowe podlegają rozliczeniu w czasie. Okres ich rozliczenia powinien pokrywać się z okresem wynikającym z dokumentów źródłowych, czyli w tym przypadku z polis. Wśród przykładów czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów można wymienić m.in. (na podstawie M. Pałka, Zakładowy plan kont z komentarzem, Ekspert, Wrocław 2001):
- koszty prac rozwojowych - do czasu ich zakończenia,
- koszty remontów,
- opłacone z góry czynsze,
- obowiązkowe odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych - w części przekraczającej środki przekazane na rachunek bankowy,
- podatek od nieruchomości,
- koszty przygotowania nowej produkcji.
Dla sprawdzenia prawidłowości rozliczeń międzyokresowych kosztów warto na koniec okresu sprawozdawczego sporządzić specyfikację tytułów rozliczających koszty przyszłych okresów, a następnie sprawdzić:
- poprawność i zasadność udokumentowania podstawy, od której dokonuje się odpisów określonych rat kosztów,
- aktualność i zgodność z przepisami tej podstawy,
- poprawność ustalenia reszty kosztów pozostającej do rozliczenia.
Konto 640 „Rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów”
Do ewidencji kosztów poniesionych przypadających na przyszłe okresy sprawozdawcze służy konto 640 „Rozliczenia międzyokresowe czynne kosztów”. Na tym koncie ujmowane są te koszty, które ze względu na wysokość mogą zniekształcić poziom kosztów okresu sprawozdawczego. Ewidencja (analityka do tego konta) na tym koncie powinna być tak prowadzona, aby umożliwić ustalenie wysokości rozliczeń międzyokresowych kosztów według występujących w jednostce tytułów.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Rozliczenia międzyokresowe czynne w bilansie
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów wykazywane są w bilansie w dwóch pozycjach, tj. w aktywach trwałych albo w aktywach obrotowych. Szczegółowa prezentacja znajduje się w poniższej tabeli.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ewidencja prenumeraty czasopism
Na przykładzie prenumeraty poznamy ewidencję czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów, czyli poniesienie kosztu i jego rozliczenie w czasie. W poniższej tabeli prezentujemy operacje związane z roczną opłatą prenumeraty i jej rozliczenie w roku zapłaty oraz w roku następującym po nim.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
A zatem w efekcie opłaty prenumeraty na koncie 640 na koniec okresu powstanie saldo debetowe. Nierozliczone saldo na koncie 640 wykazywane jest w tym przypadku w aktywach, tzn. w wierszu B.IV. aktywów, tj. „Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe”.
Uwaga: Jeśli jednak jednostka uzna, że koszty prenumeraty są nieistotne i nie mają istotnego wpływu na obraz sytuacji jednostki oraz na wynik finansowy, to wartość opłaconej prenumeraty można zaliczyć w ciężar kosztów danego okresu, w którym koszt poniesiono.
Przykład
Firma KORA w roku 2007 zaprenumerowała czasopisma i zapłaciła w związku z tym kwotę 12 000 zł. Firma otrzyma zamówione czasopisma dopiero w następnym roku, czyli 2008. Firma prowadzi ewidencję kosztów przy zastosowaniu konta zespołu 4 i 5. W poniższej tabeli przedstawiono ujęcie opłaty prenumeraty i rozliczenie kosztów prenumeraty w księgach rachunkowych firmy KORA.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
1 T. Naumiuk, Koszty w rachunkowości finansowej, Grupa Wydawnicza Infor, Warszawa 2000.
Podstawa prawna:
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).
Aneta Mazur