Zysk uzyskany przez spółkę z o.o. może być przeznaczony na jeden z następujących celów:
1) pokrycie strat z lat ubiegłych,
2) wypłatę dywidendy na rzecz wspólników,
3) zatrzymanie zysku w spółce, w tym np. na utworzony w tym celu kapitał rezerwowy, zapasowy, celowy.
Przepisy nie nakazują stosowania tylko jednego z możliwych sposobów dysponowania zyskiem (jak to jest np. w spółkach akcyjnych). Wskazane sposoby dysponowania zyskiem można ze sobą łączyć, tj. część zysku przeznaczyć na dywidendy, a część na pokrycie strat z lat ubiegłych.
Prawo do dywidendy jest jednym z podstawowych majątkowych praw udziałowych wspólnika spółki z o.o. Dywidenda może być wypłacana z zysku z bieżącego roku obrotowego i z zysków z poprzednich lat obrotowych, które zostały zatrzymane w spółce. Niedopuszczalne jest przeznaczenie do wypłaty środków, które pochodzą z innych źródeł niż zysk spółki, np. środków wpłaconych na pokrycie udziałów, agio (nadwyżki wniesionego wkładu nad wartością nominalną objętych udziałów), pożyczki wspólników, dopłaty.
Przed wypłatą wspólnikom środków zgromadzonych np. w kapitale zapasowym należy dokonać zmiany przeznaczenia tego funduszu. W pierwszej kolejności należy zmienić uchwałą wspólników przeznaczenie funduszu, który ma być rozwiązany (chyba że jego przeznaczenie wynika wprost z umowy spółki - wtedy należy zmienić umowę spółki). Dopiero następnym krokiem jest podjęcie uchwały o wypłacie wspólnikom środków zgromadzonych w tym funduszu.
Uchwała o przeznaczeniu zysku za dany rok obrotowy powinna być podjęta na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników, po przyjęciu uchwał o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy. Dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego możemy mówić o istnieniu zysku spółki, który może zostać podzielony pomiędzy wspólników.
Instytucja zwyczajnego zgromadzenia wspólników (odbywanego raz w roku) ma pełnić m.in. funkcję gwarancyjną, tj. gwarantować pewność obrotu gospodarczego. Roczne sprawozdania finansowe spółek kapitałowych, jak też uchwały o przeznaczeniu zysku powinny być składane do KRS. O ich złożeniu w KRS czyni się wzmiankę w dziale 3 rejestru przedsiębiorców. Jest ona również widoczna w odpisach z KRS. Akta KRS są jawne, każdy więc może zapoznać się z uchwałą o przeznaczeniu zysku za dany rok obrotowy; umożliwia to kontrolę sytuacji finansowej spółki, jak też jej polityki finansowej.
Istnieje pogląd, że decyzja w sprawie przeznaczenia zysku spółki może być podejmowana wyłącznie na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników (raz w roku). Z drugiej jednak strony brak jest wyraźnego przepisu, który zakazywałby zmiany już raz podjętej decyzji wspólników o sposobie zadysponowania zyskiem. Za dopuszczalne uznaje się modyfikowanie podjętych wcześniej uchwał zgromadzeń wspólników. Możliwa jest zatem zmiana uchwały o sposobie zadysponowania zyskiem spółki w ten sposób, że uzyskany przez spółkę zysk zostanie przeznaczony do podziału pomiędzy wspólników jako dywidenda. Jeżeli zarząd spółki złożył już sprawozdanie finansowe wraz z protokołem zwyczajnego zgromadzenia wspólników do KRS, to w przypadku zmiany uchwały o przeznaczeniu zysku musi uchwałę zmieniającą również złożyć do KRS i urzędu skarbowego.
Uchwała podjęta na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników o zmianie uchwały podjętej na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników o przeznaczeniu zysku za 2007 r. może zostać zaskarżona. Zaskarżenie uchwały oznacza konieczność rozstrzygnięcia jej ważności przez sąd. Przyjęcie przez sąd poglądu o braku możliwości zmiany podjętej już uchwały o podziale zysku oznaczałoby stwierdzenie nieważności takiej „uchwały zmieniającej”. W konsekwencji nie byłoby podstawy prawnej do wypłaty dywidendy.
Rekomendacja
W związku z istniejącymi wątpliwościami prawnymi oraz ryzykiem stwierdzenia nieważności uchwały należy rozważyć alternatywne rozwiązanie. Pozwala ono na szybką wypłatę środków zgromadzonych w kapitale zapasowym bez konieczności zmiany uchwały o podziale zysku podjętej już na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników. Takim rozwiązaniem jest wypłata zaliczki na poczet dywidendy za 2008 r. Wypłata jest możliwa wówczas, gdy:
• spółka osiągnęła zysk w 2007 r. (przesłanka spełniona),
• wcześniejsze niepokryte straty spółki są mniejsze niż jej zyski (przesłanka spełniona),
• w 2008 r. spółka odnotowała zysk,
• istnieją podstawy do uznania, że zysk za 2008 r. zostanie przeznaczony do wypłaty dla wspólników,
• umowa spółki przewiduje taką możliwość,
• spółka posiada środki umożliwiające wypłatę zaliczki.
Należy również pamiętać, że zaliczka na poczet dywidendy nie może być wyższa niż połowa zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego (2007), powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.
• art. 194, 195, 231, 252, art. 396 § 1 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - Dz.U. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 231, poz. 1547
• art. 69 § 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1466
Maurycy Organa
radca prawny