Spółki mogą udzielać klientom tzw. premii pieniężnej z różnych powodów. Często dzieje się tak w przypadku, gdy mamy do czynienia np. z:
• bardzo dużą ilością zakupów dokonywanych przez podmioty gospodarcze w określonym czasie,
• dokonaniem zapłaty za towar przed upływem terminu płatności,
• realizowaniem określonych w umowie obrotów oraz utrzymaniem i rozwojem sieci sprzedaży, a także utrzymaniem wzrostu sprzedaży,
• powstrzymywaniem się od zakupów podobnych towarów u innych firm.
Premię pieniężną należy ustalać w konkretnej kwocie lub w procencie od wartości dokonanej sprzedaży. Premia najczęściej jest rozliczana poprzez obniżenie kwoty należności za sprzedaż kolejnej partii towarów o wartość przyznanej odbiorcy premii pieniężnej. Wszystkie zasady przyznawania premii oraz sposób ich naliczania powinny być określone w zawartej między kontrahentami umowie.
Warto podkreślić, że premia powinna mieć przejrzyste zasady przyznawania, w miarę jednolite dla wszystkich firm.
Różnorodność działań i sytuacji gospodarczych będących podstawą do przyznawania premii sprawia, że organy podatkowe rozróżniają jej dwa rodzaje:
• premie związane z konkretnymi dostawami - traktowane jako rabat, lub
• premie odrębne (niezwiązane z konkretnymi dostawami) przyznawane za spełnienie określonych warunków - traktowane jako usługa.
Jeżeli przyznana premia będzie związana z konkretną dostawą, jest uznawana za rabat, ponieważ ma bezpośredni wpływ na wartość tej dostawy i w konsekwencji prowadzi do obniżenia ceny zakupu. W przypadku gdy po wystawieniu faktury udzielono rabatów określonych w umowie, spółka udzielająca rabatu wystawia fakturę korygującą.
Jeżeli premia została udzielona w odniesieniu do wcześniej zrealizowanych dostaw, jednostka (sprzedawca) powinna wystawić fakturę korygującą do wszystkich faktur z określonego w umowie okresu. Możliwe jest również wystawienie jednej faktury korygującej, jednak powinno z niej wynikać, jaka kwota rabatu odnosi się do poszczególnych dostaw udokumentowanych wcześniej fakturami VAT.
Jeśli natomiast przyznawana przez sprzedawcę premia pieniężna nie odnosi się do konkretnej dostawy, lecz stanowi odrębne świadczenie, które jest przyznawane za spełnienie określonych warunków, np. za zrealizowanie określonego pułapu obrotów i uregulowanie należności w terminie, wówczas jest traktowana przez organy skarbowe jak wynagrodzenie za usługę i powinna być opodatkowana na zasadach ogólnych. W tym przypadku obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług powstaje po stronie nabywcy otrzymującego premię, który powinien udokumentować ten fakt fakturą VAT. Potwierdza to m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 13 marca 2009 r., nr IPPP1-443-77/09-2/PR:
Wypłacana kontrahentom premia pieniężna związana jest z konkretnym zachowaniem tych kontrahentów, tj. nabywaniem towarów bezpośrednio od Spółki. Ponadto premia pieniężna stanowi również gratyfikację za niedokonywanie nabyć towarów od konkurencji Spółki. Premia ma więc charakter motywujący do nabywania jak największej ilości towarów od Spółki.
Mając na uwadze powyższe uznać należy, iż premia pieniężna jest związana z określonymi świadczeniami kontrahentów, tym samym stanowi wynagrodzenie za wykonywanie określonych usług na rzecz Spółki. W takiej sytuacji kontrahenci obowiązani są zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy, wystawiać Spółce faktury VAT.
Tego rodzaju interpretacje pojawiły się wraz z wyjaśnieniem Ministerstwa Finansów zamieszczonym w piśmie nr PP3-812-1222/2004/AP/4026 z 30 grudnia 2004 r. Jednak zarówno to wyjaśnienie, jak i wydane na jego podstawie interpretacje są kwestionowane w orzeczeniach sądowych, np. w wyroku WSA w Lublinie z 6 marca 2009 r., sygn. akt I SA/Lu 52/09. Sądy uznają bowiem, że tego rodzaju premia nie jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT. Ponadto transakcja gospodarcza nie może równocześnie stanowić dostawy towarów i świadczenia usług, ponieważ sprzeciwia się temu zasada zakazu podwójnego opodatkowania wyrażona zarówno w prawie krajowym (art. 84 oraz art. 217 Konstytucji), jak i w prawie wspólnotowym (art. 8 ust. 1, art. 9 ust. 3 oraz art. 14 ust. 2 VI Dyrektywy).
W związku z coraz częściej pojawiającymi się wyrokami sądów administracyjnych, w których odmiennie orzeczono na temat opodatkowania premii pieniężnych otrzymanych za spełnienie określonych warunków, Ministerstwo Finansów postanowiło zweryfikować swoje wcześniejsze stanowisko. Należy więc mieć nadzieję, że Ministerstwo przychyli się do orzecznictwa sądowego i premia pieniężna - niezależnie od tego, czy dotyczy konkretnej dostawy, czy też nie - będzie traktowana jednolicie jako rabat.
Ewidencja księgowa odbywa się na podstawie faktury korygującej - w miesiącu, w którym rabat został zrealizowany, trzeba będzie dokonać korekty:
• w księgach rachunkowych sprzedawcy - przychodu ze sprzedaży towarów, VAT należnego oraz kwoty należności od nabywcy,
• w księgach rachunkowych nabywcy - ceny zakupu (nabycia) towarów (korekta konta magazynowego lub kosztu własnego, jeżeli towar już sprzedano), VAT naliczonego oraz kwoty zobowiązania wobec sprzedawcy.
Przykład
Spółka X sprzedała kontrahentowi towary o wartości netto 43 000 zł (VAT 22%). Po wystawieniu faktury i otrzymaniu zapłaty sprzedawca przyznał odbiorcy premię w wysokości 5% wartości transakcji. Premia ta jest formą rabatu i została udokumentowana fakturą korygującą wystawioną przez dostawcę. Ustalono, że różnica powstała między kwotą wynikającą z pierwotnej faktury a kwotą wynikającą z faktury korygującej zostanie rozliczona z następnymi dostawami.
Ewidencja księgowa u sprzedawcy
1. Sprzedaż towarów:
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 52 460
Ma „Przychody ze sprzedaży” 43 000
Ma „VAT należny” 9 460
2. Wz - rozchód towarów według ceny nabycia - 34 000 zł:
Wn „Koszt własny sprzedaży” 34 000
Ma „Towary” 34 000
3. Wpływ należności od odbiorcy:
Wn „Rachunek bieżący” 52 460
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 52 460
4. Faktura korygująca potwierdzająca udzielenie premii netto: 43 000 zł x 5% = 2150 zł
Wn „Przychody ze sprzedaży” 2 150
Wn „VAT należny” 473
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 2 623
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ewidencja księgowa u nabywcy
1. Zakup towarów:
Wn „Rozliczenie zakupu” 43 000
Wn „VAT naliczony” 9 460
Ma „Rozrachunki z dostawcami” 52 460
2. Pz - przyjęcie towarów do magazynu:
Wn „Towary” 43 000
Ma „Rozliczenie zakupu” 43 000
3. Uregulowanie zobowiązania:
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 52 460
Ma „Rachunek bieżący” 52 460
4. Faktura korygująca potwierdzająca otrzymanie premii netto: 43 000 zł x 5% = 2150 zł
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 2 623
Ma „Towary” 2 150
Ma „VAT naliczony” 473
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 29 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz 353; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11
• § 13 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 212, poz. 1337
Przemysław Gogojewicz
doradca podatkowy