Świadczenia pozapłacowe nie są niczym nowym w firmowej rzeczywistości. Dobry pracownik poza odpowiednim wynagrodzeniem wymaga również właściwej motywacji pozapłacowej. Temu właśnie mają służyć dodatkowe świadczenia oferowane przez pracodawców pracownikom. Jak wynika z badania PBS DGA przeprowadzonego na zlecenie DGP i firmy doradczej MDDP, 83 proc. firm - zarówno polskich, jak i zagranicznych - stosuje pozapłacowe świadczenia dla pracowników.
Według Justyny Subczyńskiej-Papudy, dyrektora działu rozwoju i ocen Bigram, pozytywnym wynikiem badania jest stosowanie w większości polskich firm świadczeń pozapłacowych. Pewna różnica procentowa pomiędzy firmami z kapitałem polskim i zagranicznym może wynikać z faktu, że tradycja takich świadczeń za granicą jest po prostu dłuższa. Motywacja płacowa wystarcza w krótkiej perspektywie czasu. Wprowadzenie świadczeń pozapłacowych jest od strony podatkowej zdecydowanie większym wyzwaniem, jednak są one postrzegane jako skuteczne narzędzie motywowania również wśród naszych rodzimych firm. A powody rezygnacji dotyczą w dużej mierze poszukiwania oszczędności.
- W sytuacji spowolnienia gospodarczego, jakie obecnie przeżywamy, firmie stosunkowo łatwiej jest przekonać pracowników o słuszności rezygnacji z dodatkowych benefitów, niż obniżać wynagrodzenia. Jednocześnie zamiana świadczeń pozapłacowych na dodatkowe premie powinna być jednoznacznie powiązana z realizacją celów. Tylko wtedy ma to charakter motywacyjny, a to ostatecznie jest celem wszystkich firm - ocenia Justyna Subczyńska-Papuda.
Środek motywacyjny
Z naszego sondażu wynika, że pozapłacowe świadczenia pracownicze są skutecznym narzędziem motywowania pracowników. Więcej optymizmu widać jednak wśród firm zagranicznych. 64 proc. badanych przedsiębiorstw stwierdziło, że dodatkowe świadczenia zdecydowanie są środkiem motywacyjnym, a 26 proc. podkreśliło, że raczej są taką motywacją. Trochę mniej pozytywnych opinii było wśród firm polskich. Tu 50 proc. uznało za zdecydowanie motywujące świadczenia pozapłacowe, a 33 proc. za raczej motywujące. A jakie świadczenia cieszą się największą popularnością? Lista możliwych świadczeń jest imponująca. Znajduje się na niej 12 głównych pozycji. Na miejscu pierwszym uplasowało się finansowanie lub współfinansowanie udziału pracownika w kursach, szkoleniach, studiach. Na drugim miejscu znajdują się służbowy telefon komórkowy, ale przeznaczony do celów służbowych. Trzecie miejsce zajmuje samochód służbowy, również przeznaczony do celów zawodowych.
Inne świadczenia, które pracodawcy oferują swoim pracownikom, to m.in.: bony towarowe, opieka medyczna, udostępnianie samochodu i komórki do celów prywatnych, opłacanie internetu, z którego pracownik korzysta w domu, dofinansowanie do wypoczynku dzieci pracownika.
Zakres świadczeń
Motywacje firm przyznających świadczenia pozapłacowe są różne. Czasem są one ściśle związane z wykonywanymi przez pracownika zadaniami służbowymi. Innym razem świadczenie pozapłacowe podnosi prestiż zajmowanego stanowiska, a jeszcze innym jest powszechne i przyznawane wszystkim pracownikom.
Zacznijmy od finansowania lub współfinansowania udziału pracowników w kursach, szkoleniach, studiach. W 65 proc. firm polskich przyznano, że takie świadczenie jest powszechne i przysługuje wszystkim pracownikom. W firmach zagranicznych jest to odsetek 50-proc. Odpowiednio 33 proc. firm polskich i 45 proc. firm zagranicznych przyznaje, że dofinansowanie nauki przysługuje tylko pracownikom, których charakter pracy wymaga zapewnienia takiego świadczenia.
Inną tendencję można zauważyć przy telefonach oferowanych pracownikom. Tu w 88 proc. firm polskich i 78 proc. firm zagranicznych telefon służbowy otrzymują pracownicy, którym jest on niezbędny do wykonywania pracy. Zaledwie w 6 proc. firm polskich i 13 proc. zagranicznych telefony od szefa są przyznawane powszechnie wszystkim pracownikom. Podobnie sytuacja wygląda z samochodami służbowymi. W 82 proc. firm polskich i 64 proc. firm zagranicznych samochód od pracodawcy otrzymują pracownicy, którym jest on niezbędny w pracy. Co ciekawe, w 29 proc. firm zagranicznych firmowe auto traktowane jest jako dodatek specjalny podnoszący prestiż stanowiska, dostępny dla wąskiego grona pracowników. W polskich firmach samochód ponoszący prestiż stanowiska potwierdza 14 proc. przedsiębiorstw.
Teraz świadczenia bardziej powszechne i dostępne praktycznie dla każdego pracownika. 62 proc. badanych firm polskich i 59 proc. firm zagranicznych potwierdza, że powszechnym świadczeniem od szefa są diety i inne należności z tytułu podróży służbowych pracowników mobilnych. Aż 94 proc. badanych zarówno firm polskich, jak i zagranicznych jako powszechne wskazuje bony towarowe, podarunkowe, przeznaczone na zakup posiłków. Opieka medyczna powszechniejsza jest w firmach polskich. 91 proc. deklaruje, że abonamenty medyczne są dostępne dla wszystkich pracowników. W firmach zagranicznych jest to 57 proc.
Ciekawe są też dane dotyczące telefonów i samochodów, których pracownicy mogą używać również prywatnie. Przy telefonach w 63 proc. firmy polskie przyznały, że są one przyznawane pracownikom, których zakres obowiązków wymaga zapewnienia takiego świadczenia. W firmach zagranicznych jest to 59 proc.
Przyczyny rezygnacji
Zostały nam jeszcze do omówienia kwestie niestosowania przez pracodawców świadczeń pozapłacowych. Z przeprowadzonego sondażu wynika, że w 41 proc. przyczyną braku świadczeń pozapłacowych w firmach jest brak środków finansowych. W 35 proc. to decyzja pracowników. Wolą oni zamiast świadczenia pozapłacowego otrzymywać nagrody pieniężne bądź premie. Jeszcze jednym powodem, wymienianym przez 6 proc. badanych firm, były niekorzystne przepisy podatkowe.
Skoro firmy zrezygnowały z dodatkowej oferty świadczeń dla podwładnych, postanowiliśmy sprawdzić, czy w przeszłości je stosowały. Okazuje się, że 44 proc. firm stosowało świadczenia pozapłacowe, a 56 proc. nie.
Jeśli firma stosowała w przeszłości takie świadczenia, powodem rezygnacji z nich były: braki finansowe, pracownicy woleli otrzymywać gotówkę, niekorzystne opodatkowanie.
A co w takim razie będzie w przyszłości? Z naszego badania wynika, że tylko 30 proc. firm planuje w ciągu najbliższych 12 miesięcy wprowadzić pozapłacowe świadczenia dla pracowników. 67 proc. nie ma takich planów, a 3 proc. jeszcze nie wie, co w tym zakresie zrobi.
Metodologia badania
Badanie zrealizowane zostało przez PBS DGA w październiku 2009 r. na ogólnopolskiej próbie 220 firm dużych (zatrudniających 250 lub więcej pracowników). W skład próby weszło 170 firm polskich (tzn. z przewagą kapitału polskiego: prywatnego lub państwowego) oraz 50 firm zagranicznych (tzn. z przewagą kapitału zagranicznego lub oddziałów zagranicznych firm w Polsce). Respondentami były główne osoby odpowiedzialne za sprawy kadrowe. Badanie przeprowadzono w technice CATI (Computer Assisted Telephone Interview), czyli wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo.
OPINIA
WIRGINIA AKSZTEJN
kierownik projektów PBS DGA
Świadczenia pozapłacowe stosowane są obecnie w zdecydowanej większości (83 proc.) dużych firm. Najczęściej są to świadczenia związane bezpośrednio z wykonywaniem obowiązków zawodowych, np. finansowanie szkoleń, zapewnienie do celów służbowych telefonu komórkowego lub samochodu czy też świadczenia dla pracowników mobilnych. Jednak znaczący odsetek firm stosujących świadczenia pozapłacowe wynagradza również dodatkami stanowiącymi osobistą korzyść pracownika. Za takie świadczenia uznać można przyznawanie bonów towarowych (65 proc.) lub opieki medycznej (50 proc.) czy też oddawanie do prywatnej dyspozycji służbowej komórki (42 proc.) lub auta (31 proc.).
Nie wszystkie przyznawane świadczenia mają charakter powszechny. Służbowy telefon czy samochód traktowane są zaś przede wszystkim jako narzędzie pracy i przyznawane z uwagi na potrzeby zajmowanego stanowiska, a czasem jako prestiżowy dodatek do pensji. W tej kwestii uwidocznia się interesująca różnica między firmami polskimi i zagranicznymi. Firmy zagraniczne częściej stosują świadczenia pozapłacowe, choć prowadzą bardziej selektywną politykę ich przyznawania niż firmy polskie.