Dotycząca tego zagadnienia nowelizacja Kodeksu pracy została podpisana przez Marszałka Sejmu pełniącego obowiązki Prezydenta 8 czerwca 2010 r. i czeka na publikację w Dzienniku Ustaw. Nowe przepisy zaczną obowiązywać po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Do dnia wejścia w życie nowych przepisów dotyczących szkoleń pracowników przepisy przejściowe nowelizacji Kodeksu pracy, które je wprowadzają, nakazują stosować poprzednie regulacje, czyli rozporządzenie z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. Nr 103, poz. 472 ze zm.). W ten sposób rozstrzygnięty został problem - jakie przepisy dotyczące szkoleń pracowników stosować w okresie od 11 kwietnia 2010 r. (data uchylenia dotychczasowych przepisów szkoleniowych) do dnia wejścia w życie nowelizacji Kodeksu pracy wprowadzającej nowe regulacje. W tej sprawie występowaliśmy z pismem do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej i zamieściliśmy odpowiedź resortu pracy w nr 9/2010 MPPiU.
Zamów już dziś! "Dokształcanie pracowników na nowych zasadach"
Według nowych przepisów, podnoszenie kwalifikacji zawodowych to zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy oraz umiejętności przez pracownika z inicjatywy albo za zgodą pracodawcy (art. 1031 § 1 Kodeksu pracy). Nowelizacja nie zmienia dotychczasowego rozumienia obowiązku pracodawcy polegającego na ułatwianiu zatrudnionym podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 17 i art. 94 pkt 6 Kodeksu pracy). Oznacza to, że obowiązek ten rozumiemy tak samo jak dotychczas - jako konieczność stwarzania warunków sprzyjających dokształcaniu się pracowników bez czynienia nieuzasadnionych przeszkód ze strony zakładu. W ramach tego nakazu pracodawca nie musi jednak:
• organizować szkoleń dla zatrudnionych (wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2000 r., I PKN 657/99; OSNP 2001/22/660),
• wysyłać ich na naukę,
• ponosić kosztów takiej edukacji (uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 2005 r., II PZP 2/05; OSNP 2005/16/240).
Pracodawca sam zatem decyduje, czy z własnej inicjatywy wysyła zatrudnionego np. na kurs, czy tylko przychyla się do jego prośby o podjęcie kształcenia. Od pracodawcy wyłącznie zależy, czy i ile pieniędzy przyzna pracownikowi na kształcenie.
Jednak, decydując się na pomoc pracownikom w zdobywaniu wykształcenia bądź nowych umiejętności, pracodawcę obowiązuje zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu. Pracownicy mają prawo do równego dostępu w typowaniu do szkoleń i uczestnictwa w nich (art. 183a Kodeksu pracy).
Równe uprawnienia dla osób uczących się
Nowelizacja Kodeksu pracy dotycząca szkoleń nie dzieli pracowników - jak poprzednie regulacje - na edukujących się ze skierowaniem zakładu i bez tego skierowania, w formach szkolnych (w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych) oraz pozaszkolnych (głównie kursy, kursy zawodowe, seminaria, praktyki zawodowe i studia podyplomowe). Wkrótce pracownicy będą podnosić kwalifikacje z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą, przy czym obie kategorie pracowników uzyskają takie same wymiary urlopów szkoleniowych i zwolnień od pracy.
WAŻNE!
Nowelizacja Kodeksu pracy zniosła podział pracowników na odbywających szkolenia na podstawie skierowania i bez skierowania pracodawcy.
Urlopy szkoleniowe tylko na egzaminy
Nowe przepisy ograniczają długość urlopów szkoleniowych i ich przeznaczenie. Nowelizacja wprowadza zasadę udzielania urlopów szkoleniowych wyłącznie na przystąpienie do egzaminu. Dotychczas urlopy szkoleniowe przysługiwały na udział w obowiązkowych zajęciach oraz przygotowanie się i wzięcie udziału w określonej kategorii egzaminu.
Na podstawie zmienionych regulacji urlopy szkoleniowe po nowelizacji będą wynosić:
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych
Pojęcia, jakimi posługuje się nowela Kodeksu pracy, zostały dostosowane do ustaw o systemie oświaty i o szkolnictwie wyższym. Egzamin eksternistyczny przeprowadzają okręgowe komisje egzaminacyjne dla osób, które ukończyły 18 lat i nie są uczniami szkoły, dając im możliwość uzyskania świadectwa ukończenia szkoły podstawowej, gimnazjum lub liceum ogólnokształcącego (art. 10 ustawy o systemie oświaty). Dokładnie zasady jego przeprowadzania zostały określone w rozporządzeniu MEN z 18 września 2007 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz.U. Nr 179, poz. 1273). Świadectwo bądź dyplom ukończenia szkoły artystycznej można też uzyskać po pozytywnym zdaniu egzaminów eksternistycznych przed państwową komisją egzaminacyjną powołaną przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego
• 6 dni - dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe
Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe to egzamin przeprowadzany w ramach systemu oświaty w niektórych szkołach i placówkach pozaszkolnych. Ukończenie wymienionych niżej szkół ponadgimnazjalnych zapewnia dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe:
- zasadniczej szkoły zawodowej o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata,
- 4-letniego technikum,
- 3-letniego technikum uzupełniającego dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych,
- szkoły policealnej o okresie nauki nie dłuższym niż 2,5 roku dla osób ze średnim wykształceniem (art. 9 ustawy o systemie oświaty).
W grę wchodzą również egzaminy odbyte po zakończeniu kursu, kursu zawodowego lub praktyki zawodowej na podstawie rozporządzenia MEN z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (Dz.U. Nr 31, poz. 216). Zainteresowani, którzy przystąpią do tych egzaminów, uzyskują zaświadczenie potwierdzające posiadane kwalifikacje zawodowe.
• 21 dni w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego
Studia wyższe pierwszego stopnia (licencjackie i inżynierskie) i drugiego stopnia (magisterskie) kończą się uzyskaniem dyplomu ukończenia studiów wyższych, potwierdzającego uzyskanie odpowiedniego tytułu zawodowego. Przed uzyskaniem dyplomu studenci muszą oddać prace dyplomowe i zdać egzamin dyplomowy (art. 167 ustawy o szkolnictwie wyższym). W tym pojęciu nie mieszczą się zatem egzaminy podyplomowe.
Powyższe wymiary urlopów szkoleniowych to wykaz minimalnych urlopów szkoleniowych, jakie pracodawca będzie musiał udzielać zatrudnionym podnoszącym kwalifikacje zawodowe z jego inicjatywy bądź za jego zgodą. Nie ma jednak przeszkód, aby przyznać pracownikowi dłuższy odpłatny urlop szkoleniowy.
Zmiany w obligatoryjnych urlopach szkoleniowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Sposób udzielania urlopów szkoleniowych
Urlopów szkoleniowych, zarówno zgodnie ze starymi, jak i nowymi przepisami udzielamy wyłącznie na dni robocze według rozkładu czasu pracy danej osoby, nawet jeśli we wniosku prosi ona o urlop szkoleniowy od... do..., a w tym przedziale mieszczą się dni, które nie są dla pracownika dniami roboczymi zgodnie z jego haromonogramem, oraz soboty i niedziele.
Urlopu szkoleniowego nadal nie należy udzielać na godziny, lecz na dni pracy. Nowelizacja Kodeksu pracy nie odsyła bowiem w zakresie udzielania urlopu szkoleniowego do przepisów dotyczących urlopów wypoczynkowych. Zatem 1 dzień urlopu szkoleniowego nie odpowiada 8 godzinom pracy tak jak urlop wypoczynkowy. Pracownik wykorzysta więc 1 dzień urlopu szkoleniowego bez względu na liczbę godzin pracy, jaką ma do przepracowania w danym dniu.
Zarówno na gruncie starych, jak i nowych regulacji istnieją wątpliwości, czy pracodawca może w ogóle odmówić udzielania urlopu szkoleniowego na wniosek pracownika kształcącego się z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Albo czy ma prawo odmówić przyznania urlopu szkoleniowego w terminie wskazanym we wniosku przez pracownika. Poprzednie i nowe przepisy milczą na ten temat. Jednak do urlopów szkoleniowych nie wolno bezpośrednio stosować przepisów Kodeksu pracy o planowaniu i udzielaniu urlopów wypoczynkowych. Ponadto nowelizacja posługuje się nakazowym zwrotem „urlop szkoleniowy przysługuje”. Jednak z drugiej strony urlopu szkoleniowego, tak jak każdego innego urlopu, udziela pracodawca.
Biorąc pod uwagę, że pracodawca wprawdzie udziela pracownikowi urlopu szkoleniowego, ale jego postępowanie ogranicza się wyłącznie do przyznania urlopu i to w terminie podanym we wniosku, odmowa jest dopuszczalna wyjątkowo - na pewno nie ze względu na zwykłe bieżące potrzeby firmy, lecz ze szczególnie uzasadnionych powodów, np. konieczności ratowania majątku zakładu przed powodzią czy naprawienia maszyny, bez której nie ruszy praca w przedsiębiorstwie, jeśli tylko ta właśnie osoba zna się na tym.
Pracodawca ma prawo odmówić udzielenia pracownikowi urlopu szkoleniowego ubiegającemu się o urlop szkoleniowy bezpośrednio po długiej chorobie trwającej ponad 30 dni (wyrok SN z 28 października 2009 r., II PK 123/09). Urlop szkoleniowy jest rodzajem zwolnienia od pracy. Pracodawca może posłać pracownika na ten urlop dopiero po dopuszczeniu go do pracy, co jest możliwe po przyniesieniu przez niego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. Dlatego zanim pracodawca udzieli w takiej sytuacji urlopu szkoleniowego, najpierw kieruje zatrudnionego na kontrolne badania lekarskie (art. 229 § 2 i 4 Kodeksu pracy).
Więcej na ten temat w Monitorze Prawa Pracy i Ubezpieczeń