Odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości
Odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości ponosi zasadniczo kierownik jednostki (art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości; dalej: uor). Za kierownika jednostki ustawa o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 6) uznaje:
• członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy - członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę,
• wspólników prowadzących sprawy spółki - w przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej,
• wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd - w przypadku spółki partnerskiej,
• komplementariuszy prowadzących sprawy spółki - w przypadku spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej,
• osobę fizyczną indywidualnie prowadzącą działalność gospodarczą,
• osoby wykonujące wolne zawody,
• likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym.
Odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości może jednak zostać rozszerzona na osobę księgowego. Aby do tego doszło, księgowy musi wyrazić zgodę w formie pisemnej. Wynika to wprost z art. 4 ust. 5 uor. W takim przypadku kierownik jednostki nadal pozostaje odpowiedzialny za wykonanie obowiązków w zakresie rachunkowości, ale jego odpowiedzialność wynika z obowiązku nadzoru. Wyrażenie zgody na przejęcie odpowiedzialności za prowadzenie ksiąg rachunkowych przez księgowego może mieć miejsce przy zatrudnieniu księgowego na etacie, jak również przy zatrudnieniu na innej podstawie, np. umowy o usługowe prowadzenie ksiąg. Przyjmujący odpowiedzialność odpowiada jak sprawca za przestępstwa i wykroczenia związane z prowadzeniem ksiąg czy rozliczeniem należności publicznych (wynika to z art. 77 uor oraz art. 9 § 3 Kodeksu karnego skarbowego; dalej: k.k.s.).
Dla ograniczenia swojej odpowiedzialności księgowy powinien zadbać o szczegółowe określenie zakresu swoich obowiązków. Może to uczynić w zakresie przyjętych obowiązków pracowniczych, jeżeli jest zatrudniony na etacie, lub w umowie o usługowe prowadzenie ksiąg. Przykładowo - w umowie o usługowe prowadzenie ksiąg należy wprowadzić zastrzeżenie, że wszelkie księgowania czy rozliczenia podatkowe dokonywane są na podstawie dowodów księgowych dostarczonych przez podatnika. Należy również określić precyzyjne terminy dostarczania dowodów księgowych i zastrzec, że księgowy nie jest odpowiedzialny za nieterminowe rozliczenie spóźnionych dokumentów. Ważne jest również zastrzeżenie, że księgowania, wbrew opinii księgowego, wymagają pisemnego polecenia podatnika czy kierownika jednostki.
Więcej na ten temat przeczytasz w Internetowym Serwisie Księgowego w artykule Odpowiedzialność karna księgowego
• ustawa z 29 września 2004 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 47, poz. 278
• ustawa z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 127, poz. 858
• ustawa z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu - j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 276
Michał Gawryjołek
aplikant radcowski