Najszerszy zakres obowiązków, a tym samym odpowiedzialności, został przekazany kierownictwu jednostki. Za kierownika jednostki uważa się członka/członków zarządu lub innego organu zarządzającego, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółek osobowych za kierownika jednostki uważa się:
• w spółce jawnej i cywilnej - wspólników prowadzących sprawy spółki,
• w spółce partnerskiej - wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd,
• w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej - komplementariuszy prowadzących sprawy spółki.
UWAGA
W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub osoby wykonującej wolny zawód za kierownika jednostki uważa się tę osobę.
Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym.
Ustawa o rachunkowości nakłada na kierownika jednostki obowiązki w sposób bezpośredni i pośredni. Bezpośrednie nałożenie określonych obowiązków wynika z wielu stwierdzeń w ustawie, które odnoszą się wprost do kierownika jednostki.
Z kolei pośrednie nałożenie obowiązków wynika ze sformułowań typu „jednostka powinna” czy „jednostki obowiązane są”, a także z treści przepisów, w których wskazane jest bezosobowo, co należy zrobić, np. „księgi rachunkowe otwiera się na dzień...”. Choć w przepisach, które operują takimi sformułowaniami, nie jest powiedziane, kto dokładnie powinien wykonać określone czynności, w domyśle, zgodnie z art. 4 i 4a, chodzi o kierownictwo jednostki.
Artykuł 4 ust. 5 ustawy stanowi, że kierownik jednostki zawsze ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. Jeśli określone obowiązki w zakresie rachunkowości - z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury - zostaną powierzone innej osobie, czyli przede wszystkim księgowemu, za ich realizację odpowiada zarówno kierownik jednostki (z tytułu nadzoru), jak i ten księgowy.
Więcej na ten temat wraz z omówiniem obowiązków księgowego znajdziesz w Internetowym Serwisie Księgowego w artykule Obowiązki księgowego a obowiązki kierownictwa jednostki
dr Nelli Artienwicz
Uniwersytet Gdański
Katedra Rachunkowości