Dnia 1 lipca 2011 r. weszła w życie znaczna część przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2011 r., Nr 112, poz. 654), która to ustawa zastąpiła m.in. dotychczas obowiązującą ustawę z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej.
Jedną z najistotniejszych konsekwencji wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej z punktu widzenia przedsiębiorców, jest wprowadzenie przepisów, zgodnie z którymi działalność lecznicza jest obecnie działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. roku o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 220 poz. 1447, ze zm. dalej „ustawa o swobodzie działalności gospodarczej”). Należy wyjaśnić, że ilekroć w przepisach regulujących daną dziedzinę życia gospodarczego ustawodawca odsyła do pojęcia działalności regulowanej, oznacza to, że dziedzina ta podlega specyficznej formie ingerencji państwa w sferę wolności gospodarczej, której ramowe zasady określa właśnie ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Sformułowanie „działalność regulowana” mogłoby prowadzić do wniosku, że mamy w takim wypadku do czynienia z daleko idącą ingerencją organów administracji publicznej w wykonywanie określonej działalności. Wbrew pozorom jednak, jest to forma daleko mniej restrykcyjna dla przedsiębiorcy od innych typowych sposobów ingerencji państwa w sferę wolności gospodarczej, polegających np. na wymogu uzyskania koncesji, zezwolenia, licencji lub innego rodzaju decyzji administracyjnej warunkującej rozpoczęcie działalności w określonym zakresie.
Na gruncie dotychczasowych przepisów ustawy o zoz, rozpoczęcie działalności przez zakład opieki zdrowotnej było możliwe dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru, prowadzonego przez wojewodę, przy czym wpis następował w formie decyzji administracyjnej. Jeśli określony podmiot (np. spółka prawa handlowego) zamierzał prowadzić wiele zakładów opieki zdrowotnej na terenie różnych województw, konieczne było uzyskanie wpisów do rejestru w formie decyzji administracyjnej we wszystkich takich województwach, dla każdego zakładu. Obecnie wystarczy złożyć jeden wniosek o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. W przypadku tzw. podmiotów leczniczych (spółek, przedsiębiorców będących osobami fizycznymi itp.) wniosek składa się do wojewody właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania podmiotu, w przypadku zaś praktyk zawodowych lekarzy lub pielęgniarek, do właściwej ze względu na miejsce wykonywania praktyki, okręgowej rady lekarskiej lub okręgowej rady pielęgniarek i położnych. Wpis do rejestru nie będzie obecnie następował w drodze decyzji administracyjnej, organ będzie wydawał jedynie zaświadczenie o jego dokonaniu. Działalność leczniczą będzie można rozpocząć po uzyskaniu wpisu do ww. rejestru, jednakże jeśli organ prowadzący rejestr nie dokona wpisu w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku i od dnia złożenia tego wniosku upłynie już 40 dni, wnioskodawca będzie mógł rozpocząć działalność nawet pomimo braku wpisu do rejestru, jeśli zawiadomi o tym na piśmie organ, który opóźni się z dokonaniem wpisu. Powyższe uregulowania należy zatem ocenić pozytywnie, jako korzystniejsze z punktu widzenia przedsiębiorców, w stosunku do poprzedniego stanu prawnego.
Niezależnie od powyższego, ustawa o działalności leczniczej, podobnie jak dotychczasowa ustawa o zoz przewiduje szereg szczegółowych i restrykcyjnych regulacji dotyczących wymogów, jakie należy spełnić podejmując działalność leczniczą.
Oprócz zmian istotnych przede wszystkim z punktu widzenia przedsiębiorców działających w sektorze prywatnym, ustawa o działalności leczniczej wprowadza także systemowe zmiany, umożliwiające przekształcenia w publicznej służbie zdrowia. Również jednak przepisy dotyczące tej sfery, mogą mieć istotne znaczenie dla prywatnych przedsiębiorców działających na rynku medycznym.
Nowe przepisy nadal przewidują formę prawną samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (dalej „SPZOZ”), która to forma prawna miała najistotniejsze znaczenie w publicznej służbie zdrowia, na gruncie dotychczasowych przepisów. Od dnia wejścia w życie ustawy o działalności leczniczej, co do zasady jednak nie będą mogły być tworzone nowe SPZOZ. Przepisy ustawy o działalności leczniczej, przewidują także szereg motywacji dla tzw. podmiotów tworzących (jednostek samorządu terytorialnego, organów administracji itp.), do przekształcania SPZOZ w spółki kapitałowe (możliwość umorzenia należności publicznoprawnych, możliwość uzyskania dotacji, jeśli dojdzie do przekształcenia).
Otwarcie drogi do przekształcania SPZOZ w spółki kapitałowe, może więc mieć istotne znaczenie z punktu widzenia wierzycieli SPZOZ, którymi częstokroć są prywatni przedsiębiorcy, działający na rynku medycznym. Na gruncie dotychczasowych przepisów, zobowiązania SPZOZ po jego likwidacji stawały się zobowiązaniami co do zasady Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Powyższe rozwiązanie w znacznym stopniu chroniło interes wierzycieli zadłużonych SPZOZ. Zgodnie natomiast z art. 70 - 72 ustawy o działalności leczniczej, w przypadku przekształcenia SPZOZ w spółkę kapitałową, przejęcie zobowiązań SPZOZ przez tzw. podmiot tworzący, będzie obligatoryjne tylko, jeśli tzw. wskaźnik zadłużenia przekroczy 0,5. Wskaźnik zadłużenia ustalać się będzie zaś jako relację sumy zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe SPZOZ do sumy jego przychodów. Powyższa regulacja zmniejsza zatem gwarancje dla wierzycieli SPZOZ, którzy do tej pory, w przypadku likwidacji SPZOZ, mogli liczyć na całkowite przejęcie zobowiązań SPZOZ przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego. Istotne jest przy tym, że spółki kapitałowe powstałe z przekształcenia SPZOZ będą miały możliwość ogłoszenia upadłości na takich zasadach jak każda inna spółka kapitałowa. Powyższa regulacja, stwarza zatem potencjalną możliwość pogorszenia sytuacji wierzycieli przekształcanych SPZOZ.
Podsumowując, ustawa o działalności leczniczej przewiduje systemowe zmiany zarówno dotyczące prywatnego, jak i publicznego sektora rynku usług leczniczych. Zmiany otwierające drogę do przekształceń publicznej służby zdrowia, mają przy tym niebagatelne znaczenie także dla prywatnych przedsiębiorców działających na szeroko pojętym rynku medycznym. Należy mieć zatem nadzieję, że pozytywne skutki ułatwień dla przedsiębiorców, wprowadzonych ustawą o działalności leczniczej, nie zostaną zniweczone przez zagrożenia, związane z umożliwieniem daleko idących zmian w publicznej służbie zdrowia, które to zagrożenia można dostrzec analizując przepisy nowej ustawy.
Krzysztof Niepytalski
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna