Częstą praktyką jest używanie przez przedsiębiorców w prowadzonej działalności obcych środków trwałych. Takie działanie zwykle wymaga przeprowadzenia inwestycji mającej na celu przystosowanie obcego środka trwałego używanego do wykonywanej działalności np. na podstawie umowy dzierżawy lub najmu. Poniesione w tym celu nakłady generalnie można podzielić na dwie kategorie: takie, które stanowią wydatki na remont i są zaliczane bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów, oraz wydatki uznane za nakłady na ulepszenie obcego środka trwałego i podlegające odpisom amortyzacyjnym. Amortyzacji podlegają przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych, niezależnie od przewidywanego okresu używania. W praktyce może się zdarzyć, że podatnikowi nie uda się zamortyzować całości dokonanej inwestycji. Przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być różne, np. wcześniejsze rozwiązanie lub nieprzedłużenie umowy, na podstawie której przedsiębiorca korzysta z obcego środka trwałego, sprzedaż lub likwidacja ulepszeń. W zależności od zaistniałej przyczyny różne będą także konsekwencje podatkowe.
Nakłady na ulepszenia
Podstawę do odpisów amortyzacyjnych mogą stanowić jedynie wydatki prowadzące do ulepszenia obcych środków trwałych. Zgodnie z art. 22g ust. 17 ustawy o PIT środki trwałe uważa się za ulepszone, w przypadku gdy suma poniesionych wydatków na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację przekracza w danym roku podatkowym 3,5 tys. zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji.
Inwestycje w obcych środkach trwałych podlegają amortyzacji według indywidualnie ustalonych przez podatnika stawek amortyzacyjnych w ramach ustawowych minimalnych okresów amortyzacji. Ustalając okres amortyzacyjny poczynionych wydatków na ulepszenia, trzeba mieć zawsze na uwadze występujące tu ryzyko niezamortyzowania całości inwestycji.
Rozwiązanie umowy
Może się zdarzyć, że umowa, na podstawie której przedsiębiorca użytkuje obcy środek trwały, zostanie wcześniej rozwiązana przez jedną ze stron lub nie dojdzie do jej przedłużenia. Taka okoliczność spowoduje niemożność dalszego dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez podatnika, który nie będzie mógł dłużej korzystać z obcego środka trwałego do celów prowadzonej działalności gospodarczej. Niezamortyzowana wartość inwestycji w takiej sytuacji nie będzie stanowiła kosztów uzyskania przychodów. Takie stanowisko zajął resort finansów w piśmie z 4 sierpnia 2005 r. (nr PB3-MD-8213-192/05/SP-1827). W opisywanym przypadku nie wystąpi strata w środku trwałym z tytułu jego likwidacji w wysokości niezamortyzowanej wartości inwestycji w obcym środku trwałym, uznawana za koszt podatkowy, ponieważ nie miała miejsca likwidacja rozumiana jako zużycie lub zniszczenie. Trzeba również pamiętać, że jeżeli właściciel np. użytkowanej nieruchomości zwróci przedsiębiorcy poniesione nakłady, to kwota zwrotu do wysokości wartości niezamortyzowanej nie będzie stanowiła przychodu podlegającego opodatkowaniu, zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT. Przepis ten wyłącza z przychodów zwrócone inne wydatki niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Fizyczna likwidacja
Zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej wartości inwestycji w obcym środku trwałym ma miejsce w sytuacji, gdy powstanie strata w środku trwałym z tytułu jego likwidacji (rozumianej jako zniszczenie, zużycie, czyli fizyczne unicestwienie). Chodzi tu o przypadek, gdy np. użytkowany budynek lub lokal po zakończeniu umowy zostanie doprowadzony do swojego stanu pierwotnego poprzez likwidację poczynionych nakładów. Poniesiona z tego tytułu strata będzie stanowiła koszt uzyskania przychodu. W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na art. 23 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT, który będzie miał również zastosowanie do inwestycji w obcych środkach trwałych. Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli utraciły one przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. W przypadku gdy likwidacja środka trwałego następuje bez zmiany rodzaju działalności, strata z tego tytułu jest kosztem uzyskania przychodów. Jeżeli natomiast pozostawiamy inwestycję w obcym środku trwałym np. wskutek wcześniejszego rozwiązania umowy i nie wystąpi jego fizyczna likwidacja, wówczas nie ma możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych niezamortyzowanej części inwestycji.
Wykup środka trwałego
W praktyce może wystąpić także przypadek sprzedaży inwestycji w obcym środku trwałym. W takim wypadku wartość niezamortyzowana będzie stanowiła koszt podatkowy, natomiast kwota uzyskana ze sprzedaży będzie przychodem. Dotyczy to także sprzedaży niedokończonej inwestycji. Bardziej skomplikowana sytuacja występuje natomiast w sytuacji, gdy użytkujący przedsiębiorca dokona wykupu środka trwałego, w którym dokonał ulepszeń. Tutaj możliwe są dwa warianty rozwiązań. Po pierwsze niezamortyzowaną wartość inwestycji oraz wydatki na nabycie środka trwałego przedsiębiorca może przyjąć za jego wartość początkową. Przepisy podatkowe nie wyłączają także możliwości dalszej amortyzacji inwestycji w obcym środku trwałym i przyjęcia do ewidencji zakupionego składnika majątku w cenie nabycia. Za zwiększeniem wartości początkowej nabytego składnika majątku o poczynione w nim ulepszenia przemawia argument, iż po jego nabyciu nie będzie to już obcy środek trwały, lecz własny, w związku z tym nie występuje tutaj inwestycja w obcym środku trwałym.
MINIMALNE OKRESY AMORTYZACJI INWESTYCJI W OBCYM MAJĄTKU
- Dla inwestycji w obcych budynkach (lokalach) i budowlach - 10 lat,
- Dla inwestycji w obcych środkach trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji: 24 miesiące - gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 000 zł, 36 miesięcy - gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 000 zł i nie przekracza 50 000 zł oraz 60 miesięcy - w pozostałych przypadkach,
- Dla inwestycji w obcych środkach transportu, w tym samochodów osobowych - 30 miesięcy.
CZY OPODATKOWAĆ REKOMPENSATĘ KOSZTÓW
Właściciel środka trwałego może zrekompensować podatnikowi poniesione koszty. Kwota dokonanego zwrotu w części nieprzekraczającej niezamortyzowanej wartości inwestycji po stronie przedsiębiorcy nie będzie stanowiła przychodu podlegającego opodatkowaniu.
MAGDALENA MAJKOWSKA
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 14 ust. 3 pkt 3a, art. 22a ust. 2 pkt 1, art. 22j ust. 4, art. 22g ust. 17, art. 23 ust. 1 pkt 6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).