Zgodnie z treścią art. 16a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, amortyzacji podlegają, co do zasady:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
- maszyny, urządzenia i środki transportu, a także
- inne przedmioty.
Trzeba zaznaczyć, iż amortyzowane składniki majątku muszą stanowić własność lub współwłasność podatnika. Mogą być nabyte lub wytworzone we własnym zakresie. Konieczne jest jednak, aby były one kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia ich do używania. Przewidywany okres używania nie może być krótszy niż rok. Ponadto, wskazać należy, iż przedmioty te muszą być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub też oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 17a pkt 1.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w oparciu o stawki określone w wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych, stanowiących załącznik nr 1 do ustawy.
Odpisy nieobowiązkowe
Przepis ustawy wskazuje, iż podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, których wartość początkowa określona zgodnie z art. 16g nie przekracza 3,5 tys. zł. Oznacza to, iż jeśli wartość początkowa środka trwałego wynosi np. 3 tys. zł, wydatki poniesione na jego zakup w całości mogą być jednorazowo zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Zaliczenia tego dokonuje się w miesiącu oddania danego środka do używania. W takim przypadku zatem zastosowanie do rozliczenia kosztów rocznych stawek amortyzacyjnych nie będzie konieczne.
Stawki indywidualne
Wartości stawek amortyzacyjnych określonych w ustawowym ich wykazie, co do zasady, nie mogą zostać zwiększone. Ustawa przewiduje jednak kilka możliwości ich podwyższenia lub zastosowania w innej, indywidualnie określonej wysokości.
WAŻNE
Indywidualnie ustalane stawki amortyzacyjne nie mogą być stosowane do środków trwałych samodzielnie wytworzonych przez podatnika. W takim przypadku nie zostanie bowiem spełniona przesłanka dotycząca nabycia środka trwałego
Sytuacje, w których dopuszczalne będzie zastosowanie stawek indywidualnych, określone zostały w art. 16j omawianej ustawy. Zgodnie z jego treścią, podatnicy mogą indywidualnie ustalać stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, które po raz pierwszy zostały wprowadzone do ewidencji danego podatnika. Należy zwrócić uwagę, iż indywidualne stawki amortyzacyjne mogą być stosowane tylko do używanych lub ulepszonych środków trwałych.
Trzeba jednak wskazać, iż okres amortyzacji nie może być krótszy niż:
- dla środków trwałych zaliczanych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji:
- 24 miesiące - gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 tys. zł,
- 36 miesięcy - gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 tys. zł i nie przekracza 50 tys. zł,
- 60 miesięcy w pozostałych przypadkach.
- dla środków transportu, w tym samochodów osobowych - 30 miesięcy,
- dla budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5 proc. - 40 lat pomniejszone o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż dziesięć lat,
- dla budynków (lokali) i budowli, innych niż wymienione powyżej - dziesięć lat, z wyjątkiem trwale związanych z gruntem budynków handlowo-usługowych wymienionych w rodzaju 103 Klasyfikacji i innych budynków niemieszkalnych wymienionych w rodzaju 109 Klasyfikacji trwale związanych z gruntem oraz kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych i budynków zastępczych - dla których okres amortyzacji nie może być krótszy niż trzy lata.
W przypadku natomiast dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych okres ich dokonywania nie może być krótszy niż:
- od licencji i sublicencji na programy komputerowe oraz od praw autorskich - 24 miesiące,
- od licencji na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych - 24 miesiące,
- od poniesionych kosztów zakończonych praw rozwojowych - 12 miesięcy,
- od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych - 60 miesięcy.
Ulepszenie i używanie
Amortyzowane środki trwałe, inne niż budynki (lokale) i budowle, co do zasady, uznaje się za używane, jeżeli podatnik udowodni, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres sześciu miesięcy. Za ulepszone będą one natomiast uznane, jeśli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ich ulepszenie stanowiły co najmniej 20 proc. wartości początkowej.
Biorąc pod uwagę budynki, uznaje się, że były one używane, jeśli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy. Budynki będą natomiast uznane za ulepszone, jeśli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie stanowiły co najmniej 30 proc. wartości początkowej.
Warto także zaznaczyć, iż podatnicy mogą także indywidualnie ustalać wysokość stawek amortyzacyjnych dla przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych. Należy jednak pamiętać, iż dla inwestycji w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach okres amortyzacji nie może być krótszy niż dziesięć lat. Jeśli natomiast chodzi o inwestycje w obcych środkach trwałych innych niż budynki i budowle, zastosować należy zasady dotyczące określania indywidualnych stawek amortyzacyjnych w zależności od wielkości ich wartości początkowej. Dla inwestycji w obce środki transportu okres ten nie może być krótszy niż 30 miesięcy.
CZYM JEST WARTOŚĆ POCZĄTKOWA
Wartością początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych m.in. jest:
- w przypadku odpłatnego ich nabycia - cena nabycia,
- w przypadku nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób - wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości,
- w przypadku nabycia w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki kapitałowej oraz udziału w spółdzielni - ustalona przez podatnika na dzień wniesienia wkładu lub udziału wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższa jednak od ich wartości rynkowej.
KRZYSZTOF KOŚLICKI
PODSTAWA PRAWNA
+ Art. 16a, 16d, 16g, 16j, 16k, 16m ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).