Spółki, sprzedając towary czy usługi, udzielają swoim kontrahentom kredytu kupieckiego. W ten sposób w pewnym sensie finansują działalność odbiorców, narażając się przy tym na straty, ponieważ wydłużony termin płatności, nawet jeżeli odbiorca terminowo reguluje swoje zobowiązania, może zagrażać zachowaniu płynności finansowej.
Faktoring może być więc wykorzystywany do rozwiązywania problemów z przepływem gotówki i jest alternatywą dla kredytu obrotowego. Niestety, również i to źródło finansowania jest obciążone dodatkowymi kosztami w postaci odsetek i prowizji.
Faktoring może występować pod trzema postaciami. W zależności od rodzaju spisanej umowy ryzyko związane z nieściągalnością należności ponosi faktorant, faktor lub obie strony jednocześnie. Rodzaj faktoringu określony jest w umowie zawartej między dostawcą (faktorantem) a faktorem - kupującym należność. Faktorant, w zamian za przejęcie wierzytelności przez faktora, ponosi opłaty w postaci prowizji, dyskonta i dodatkowe określone w umowie.
Tabela. Rodzaje faktoringu
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Nie można zawierać umowy faktoringu, jeżeli dłużnik zastrzegł w umowie z dostawcą, że wierzytelność nie może być zbywana osobie trzeciej.
Faktoring w księgach rachunkowych
Kwota uzyskana ze sprzedaży wierzytelności jest ewidencjonowana na koncie „Przychody finansowe”. Wartość zbywanej wierzytelności oraz poniesione koszty związane z jej sprzedażą stanowią koszty finansowe. Jeżeli zbywana należność była objęta odpisem aktualizującym, to w momencie sprzedaży odpis należy wyksięgować, przenosząc jego wartość na konto „Pozostałe przychody operacyjne”.
UWAGA
Przedmiotem obrotu mogą być wierzytelności nieprzedawnione.
Przykład 1
Spółka posiada należność w kwocie 30 000 zł, na którą utworzono odpis aktualizujący w pełnej wysokości. Po pewnym czasie podjęto decyzję o sprzedaży tej wierzytelności. Podpisano umowę faktoringową, z której wynika, że ryzyko związane z nieściągalnością wierzytelności ponosi faktor (faktoring pełny). Wynagrodzenie faktora (prowizja, dyskonto) wynosi 1500 zł netto, VAT - 330 zł. Faktor przelewa na konto faktoranta wartość wierzytelności po potrąceniu kosztów wynagrodzenia.
Ewidencja księgowa
1. Przejęcie wierzytelności przez faktora - sprzedaż:
Wn „Pozostałe rozrachunki” 30 000
Ma „Przychody finansowe” 30 000
2. Ujęcie wartości nominalnej wierzytelności w koszty:
Wn „Koszty finansowe” 30 000
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 30 000
3. Odwrócenie ustalonego wcześniej odpisu aktualizującego:
Wn „Odpisy aktualizujące” 30 000
Ma „Pozostałe przychody operacyjne” 30 000
4. Koszty obsługi faktoringowej:
Wn „Koszty finansowe” 1 500
Wn „VAT naliczony” 330
Ma „Pozostałe rozrachunki” 1 830
5. Wpływ należności od faktora po potrąceniu kosztów jego wynagrodzenia:
30 000 zł - 1830 zł = 28 170 zł
Wn „Rachunek bankowy” 28 170
Ma „Pozostałe rozrachunki” 28 170
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W przypadku faktoringu niepełnego, gdy ryzyko niewypłacalności nadal pozostaje po stronie faktoranta, wątpliwości budzi to, czy wierzytelność objęta umową faktoringową powinna figurować w księgach faktoranta czy faktora. Taki zapis można zawrzeć w umowie. Pomocny w tym przypadku może się okazać MSR nr 39 „Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena”.
Zgodnie z jego przepisami, przenosząc składnik aktywów finansowych, jednostka ocenia, w jakim stopniu zachowuje ryzyko i korzyści związane z posiadaniem składnika aktywów, oraz ustala, czy zachowała nad tym składnikiem kontrolę. Jeżeli więc spółka zatrzymała kontrolę nad należnością, to wykazuje ją w swoich księgach, jeśli nie - następuje wyłączenie z ksiąg.
Przykład 2
Spółka zawarła umowę faktoringu niewłaściwego. Przedmiotem umowy jest wierzytelność o wartości 40 000 zł. Z umowy faktoringowej wynika, że ryzyko związane z nieściągalnością wierzytelności ponosi faktorant, więc nadal wykazuje on ją w swoich księgach. Koszty wynagrodzenia faktora wynoszą 2000 zł netto, VAT - 440 zł. Faktor przelewa na konto spółki wartość wierzytelności po potrąceniu kosztów swojego wynagrodzenia.
Ewidencja księgowa
1. Wpływ na rachunek bankowy kwoty od faktora po potrąceniu kosztów jego wynagrodzenia:
40 000 zł - 2440 zł = 37 560 zł
Wn „Rachunek bankowy” 37 560
Ma „Kredyty i pożyczki” 37 560
- w analityce „Pożyczka faktoringowa”
2. Ewidencja kosztów usługi faktoringowej:
Wn „Koszty finansowe” 2 000
Wn „VAT naliczony” 440
Ma „Kredyty i pożyczki” 2 440
- w analityce „Pożyczka faktoringowa”
3. Zapłata przez dłużnika (nabywcę towarów) całej należności - rozliczenie pożyczki faktoringowej:
Wn „Kredyty i pożyczki”
- w analityce „Pożyczka faktoringowa” 40 000
Ma „Rozrachunki z odbiorcami 40 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przychód finansowy uzyskany ze sprzedaży własnej wierzytelności (faktoring pełny) nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym wówczas, gdy sprzedawana wierzytelność była wykazana w poprzednich okresach jako przychód podatkowy związany np. ze sprzedażą towarów lub usług. Stanowisko to potwierdza Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie w postanowieniu z 20 grudnia 2006 r., nr II US. I. PB/423-8/06, w którym stwierdził, że jeśli przedmiotem umowy faktoringu właściwego były wierzytelności, które stanowiły zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przychody należne opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych, to należy uznać, że środki pieniężne otrzymane przez spółkę od faktora są jedynie zapłatą za fakturę. Dlatego należność ta nie może stanowić przychodu podatkowego, gdyż powtórnie zostałaby opodatkowana tym podatkiem.
Z kolei poniesione koszty związane z usługą faktoringową stanowią koszty podatkowe. Wynika to z art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, zgodnie z którym warunkiem uznania strat z odpłatnego zbycia wierzytelności za koszty podatkowe jest uprzednie zarachowanie tych wierzytelności jako przychodu należnego.
• art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238
• art. 509-518 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 82, poz. 557
• § 15-37 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 39 „Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena”
Wioletta Chaczykowska
księgowa z licencją MF