Kosztami uzyskania przychodów są te, które poniesiono w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w ustawowych przepisach. Takie regulacje zawarte są w:
l art. 22 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.),
l art. 15 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).
Jak wynika z tych przepisów, kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów. Aby wydatek mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, należy ocenić jego związek z prowadzoną działalnością oraz możliwość osiągnięcia dzięki niemu przychodu. W takim ujęciu kosztami uzyskania przychodów będą zarówno wydatki pozostające w bezpośrednim, jak i w pośrednim związku z uzyskanymi przychodami.
Zaliczanie do kosztów
Podatnik, chcąc więc zaliczyć wydatki do kosztów uzyskania przychodów, powinien wykazać, że poniesiono je w celu uzyskania przychodu. Zatem musi być w stanie udowodnić, że między poniesionym kosztem a uzyskanym przychodem istnieje związek przyczynowo-skutkowy i udokumentować fakt poniesienia wydatków. Ciężar udowodnienia okoliczności poniesienia kosztu spoczywa na podatniku, gdyż to on wywodzi z tego faktu skutki prawne w postaci zaliczenia tego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.
Rozpatrzmy tę kwestię na przykładzie regulacji zawartych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Jej przepisy nie zawierają szczególnych rozwiązań dotyczących zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów procesowych. Dlatego należy stosować ogólne zasady zaliczania wydatków do kosztów podatkowych. Ponoszone przez przedsiębiorcę koszty sądowe nie są objęte wyłączeniem z kosztów uzyskania przychodów pod warunkiem, że spełnione są przesłanki przewidziane we wspomnianym art. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przesłanką uznania poniesionych kosztów procesu za koszty uzyskania przychodów jest wykazanie, że takie koszty zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Zaliczenie ponoszonych wydatków procesu sądowego do kosztów uzyskania przychodów należy rozpatrywać pod kątem tego, czy były one poniesione w celu obrony przed bezprawnie skierowanymi roszczeniami oraz w związku z funkcjonowaniem podatnika.
WAŻNE
Kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów. Aby wydatek mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, należy ocenić jego związek z prowadzoną działalnością oraz możliwość osiągnięcia dzięki niemu przychodu
Spółka wierzycielem
Bardzo często spółki w ramach prowadzonej działalności nabywają towary i usługi od wielu dostawców. Zdarzają się jednak przypadki nienależytej dostawy towaru czy wykonania usługi. W niektórych sytuacjach konieczna jest droga sądowa. Spółki w związku z tym ponoszą określone koszty procesowe związane z postępowaniem sądowym. Poniesione przez konkretną firmę jako wierzyciela koszty procesu sądowego z punktu widzenia przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stanowią koszty uzyskania przychodów. Wydatki te wskazują bowiem na istnienie związku przyczynowo-skutkowego, o którym mowa w cytowanym art. 15 ustawy. Podejmowane przez wierzyciela działania mają na celu zabezpieczenie źródła przychodów, jego ochronę przed negatywnymi skutkami wynikającymi z niewypłacalności dłużnika oraz dbałości o interesy spółki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Biorąc to pod uwagę, należy stwierdzić, że koszty sądowe ponoszone przez wierzyciela (wpis, opłata kancelaryjna, koszty zastępstwa procesowego) stanowią koszty uzyskania przychodów. Spełniają bowiem warunki określone w art. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Jednocześnie warto zauważyć, że każdy przypadek ponoszonych kosztów sądowych należy rozpatrywać indywidualnie pod kątem możliwości zaliczenia wydatku z tego tytułu do kosztów uzyskania przychodów.
Zasądzony zwrot
W praktyce zdarza się, że wyrokiem sądu zasądzony zostaje zwrot kosztów procesu oraz odsetek od zasądzonych kwot. Organy podatkowe stoją na stanowisku, że taki zasądzony zwrot stanowi jedynie zwrot kosztów poniesionych przez wierzyciela, który dochodził swoich praw (patrz postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego naczelnika lubelskiego urzędu skarbowego, z 1 sierpnia 2007, nr PD.423-41/07). Tak więc poniesione koszty procesowe oraz zapłacone odsetki stanowią swoistą sankcję dla strony przegrywającej. Podatnik, jako dłużnik, zobowiązany został do zapłaty kwot, które w sposób niezgodny z prawem przedstawił do potrącenia. Poniesione przez spółkę jako dłużnika koszty procesu sądowego niewątpliwie stanowią wydatek w sensie ekonomicznym, ale z punku widzenia przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie stanowią kosztu poniesionego w celu uzyskania przychodów.
Stanowisko to zostało potwierdzone przez Ministerstwo Finansów w piśmie z 23 października 1995 r., nr PO 3/722-459/95, w którym stwierdzono, że u dłużnika koszty procesu (wpis, opłata kancelaryjna, koszty zastępstwa procesowego, jak i inne koszty procesu), zarówno poniesione przez samego dłużnika, jak i zwrócone wierzycielowi w wyniku zasądzenia ich przez sąd, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, ponieważ nie są związane z osiągnięciem przychodów.
Tego typu koszty powinny być oceniane pod kątem ich związku z prowadzoną działalnością.
W związku z tym należy stwierdzić, że u dłużnika koszty procesu poniesione przez firmę lub zwrócone kontrahentowi w wyniku zasądzenia ich przez sąd oraz zapłacone odsetki nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, gdyż zgodnie z art. 15 ustawy o podatku dochodowym nie są związane z osiągnięciem przychodu.
PRZYKŁAD
PODATNIK POZWANY DO SĄDU
Podatnika pozwano do sądu. Nie podejmuje on zatem czynności zmierzających do osiągnięcia przychodu. W tym przypadku jednak koszty procesu związane są z obroną przed bezprawnie - w ocenie podatnika - skierowanymi roszczeniami oraz w związku z funkcjonowaniem podatnika, a nie w związku z niewykonaniem zobowiązań. Zatem należy uznać, że poniesione w takim przypadku koszty mają na celu zachowanie źródła przychodów.
KRZYSZTOF TOMASZEWSKI
krzysztof.tomaszewski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 22 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
- Art. 15 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).