Jak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 lutego 2007 r., sygn. akt I FSK 94/06 (publ. Mk nr 20/2007 r.):
Osiągnięcie przez nabywcę towarów określonej umownie wielkości obrotów (zakupów) z danym sprzedawcą nie jest usługą w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, a zatem wypłacana temu nabywcy towarów przez sprzedawcę premia (bonus) za uzyskanie tego pułapu obrotów nie stanowi odpłatności (wynagrodzenia za świadczenie usług).
Zdaniem NSA wypłacana nabywcy towarów przez sprzedawcę premia (bonus) za uzyskanie określonego pułapu obrotów nie stanowi odpłatności (wynagrodzenia za świadczenie usług). Sąd argumentował, że dokonywanie zakupów i terminowych płatności jest czynnością związaną z dostawą towarów, a nie osobną usługą. Tej samej czynności nie można jednocześnie traktować jako dostawy towarów i świadczenia usług, bo wyklucza to art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Przepis ten stanowi bowiem, że usługą jest świadczenie, które nie jest dostawą towarów. Skoro dokonywanie zakupów i terminowych płatności mieści się w ramach czynności, jaką jest dostawa towarów, to nie może jednocześnie stanowić odrębnej czynności opodatkowanej VAT, czyli usługi. Sąd podkreślił, że taką konkluzję można też wywieść z brzmienia przepisów VI Dyrektywy, co potwierdza wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 2 maja 1996 r. (C-231/94).
Niestety, orzeczenie to nie zmieniło praktyki organów podatkowych. Nadal obowiązuje i jest stosowana niekorzystna dla podatników wykładnia wiążąca Ministra Finansów. Wykładnię MF zawiera interpretacja w sprawie stosowania przepisów art. 8 i art. 29 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - pismo z 30 grudnia 2004 r., sygn. PP3-812-1222/2004/AP/4026. Przykładem niekorzystnej praktyki organów podatkowych jest m.in. interpretacja opublikowana w Mk nr 5/2008 nakazująca podatnikowi opodatkowanie premii pieniężnych VAT.
Dla podatnika bezpieczniejsze podatkowo jest więc dokumentowanie otrzymanych premii pieniężnych fakturą VAT. Konsekwencją stosowania wykładni organów podatkowych nakazującej opodatkowanie premii pieniężnych jest możliwość odliczenia VAT przez wypłacającego premię pieniężną.
Warto wspomnieć, że od 1 stycznia 2008 r. problem z premiami powstaje również u otrzymującego fakturę dokumentującą premię pieniężną, czyli u wypłacającego premię. Jeżeli uznamy, że premia pieniężna jest należnością za usługę i jest opodatkowana VAT (jak w większości przypadków twierdzą urzędy), to można odliczyć VAT z faktury dokumentującej otrzymanie premii pieniężnej. Jeżeli jednak premia pieniężna jest czynnością niepodlegającą VAT (jak twierdzą sądy), to nie można odliczyć VAT z faktury dokumentującej otrzymanie premii (art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT). Sytuację tę można zilustrować schematem.
Skutki podatkowe rozbieżnego stanowiska Ministerstwa Finansów i sądów
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Otrzymujący premię nalicza VAT należny i wystawia fakturę VAT (22%).
Wypłacający premię (odbiorca faktury) odlicza VAT naliczony na fakturze.
Efektem tej sytuacji jest to, że dla otrzymującego premię pieniężną bezpieczniejsze podatkowo jest wystawienie faktury, a dla wypłacającego premię pieniężną bezpieczniejsze jest otrzymanie noty księgowej. Innymi słowy - z jednej strony bezpieczniej jest naliczyć VAT należny, a z drugiej - nie odliczać VAT naliczonego, co oczywiście narusza podstawową zasadę VAT, czyli zasadę neutralności tego podatku.
Warto tu przytoczyć interpretację indywidualną z 21 marca 2008 r., wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, sygn. ITPP2/443-306A/07/KL:
W konsekwencji, w oparciu o przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe, gdzie wypłacane przez Spółkę premie z tytułu uzyskiwania przez nabywcę odpowiedniego poziomu obrotów stanowią wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych, a także z uwagi na brak zmiany obowiązujących przepisów w zakresie opodatkowania premii pieniężnych, należy uznać, że Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony zawarty w fakturach VAT wystawianych przez kontrahentów za odpłatne świadczenie usług, w zakresie, w jakim te usługi wykorzystane zostaną do wykonywania czynności opodatkowanych i jednocześnie wydatki na ich nabycie zostaną zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym, uwzględniając ograniczenia wynikające z art. 88 ustawy o podatku od towarów i usług.
Końcowo stwierdzić należy, iż powołane przez Spółkę rozstrzygnięcia: NSA o sygn. akt I FSK 94/06 oraz WSA o sygn. akt III SA/Wa 4080/2006, czy też Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie, nr PP-3/4407-44/07, są rozstrzygnięciami w konkretnych sprawach, osadzonych w określonych stanach faktycznych i tylko do nich się zawężają, w związku z tym nie mają mocy powszechnie obowiązującego prawa. Z kolei orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (sprawa C-384/95) wydane zostało w sprawie o odmiennym stanie faktycznym i nie może także wpłynąć na treść wydanej interpretacji.
Natomiast pismo Ministra Finansów nr PP3-812-1222/2004/AP/4026 jest interpretacją wydaną w trybie art. 14 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), która nie uległa zmianie i nadal obowiązuje.
Z przedstawionego pisma wynika, że zarówno sądy, jak i niektóre organy podatkowe uznają premie pieniężne za niepodlegające opodatkowaniu. W rezultacie jedynym sposobem na uniknięcie konsekwencji podatkowych jest wystąpienie o interpretację do właściwej izby skarbowej przez wystawcę faktury dokumentującego otrzymaną premię pieniężną. Jeżeli otrzyma on odpowiedź, że premia podlega opodatkowaniu, to otrzymujący fakturę będzie miał prawo do odliczenia VAT. Jednak gdy otrzymujący premię pieniężną uzyska interpretację, że premia nie podlega VAT, to powinien ją dokumentować notą księgową. A jeżeli wystawi fakturę, to odbiorca faktury nie może odliczyć z niej VAT.
Taki sposób postępowania sugeruje interpretacja indywidualna z 14 marca 2008 r., wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, sygn. ITPP1/443-701B/07/BK. Czytamy w niej:
Opierając się na przedstawionym zdarzeniu przyszłym, stwierdzić należy, że prawo do odliczenia podatku naliczonego nie będzie wyłączone poprzez ograniczenie wynikające z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług, bowiem jak przesądzono w interpretacji indywidualnej nr ITPP1/443-701A/07/BK, premia stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę, która podlega opodatkowaniu. W przypadku jednak, gdyby transakcja nie podlegała opodatkowaniu bądź była zwolniona z podatku, jak słusznie uważa Spółka, prawo takie zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług nie przysługiwałoby.
W praktyce kontrahenci powinni uzgodnić wspólne stanowisko w sprawie premii pieniężnych oraz treść ewentualnych wniosków w sprawie interpretacji podatkowych.
l art. 8, art. 29, art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382
Ewa Sławińska
ekspert w zakresie VAT