Czy podatnik może domagać się sprostowania bądź uzupełnienia decyzji wydanej przez organ podatkowy?
Podatnikowi przysługuje szereg uprawnień mających na celu zakwestionowanie różnego rodzaju nieprawidłowości zawartych w rozstrzygnięciach organów podatkowych. Środki te mają na celu zabezpieczenie interesów podatnika przed błędami popełnianymi przez organy orzekające w danej sprawie.
Przykładowo, podatnik może zgłosić żądanie uzupełnienia wydanej przez organ podatkowy decyzji w zakresie rozstrzygnięcia zamieszczonej w sentencji decyzji lub prawa zaskarżenia tej decyzji. Z pierwszą z wymienionych sytuacji mamy do czynienia, gdy z powodu błędu lub niedopatrzenia organu podatkowego sprawa nie została rozstrzygnięta w całości. Należy podkreślić, iż żądanie podatnika może dotyczyć jedynie uzupełnienia sentencji decyzji, a nie może odnosić się do jej uzasadnienia (w przypadku wątpliwości co do treści uzasadnienia podatnik może zwrócić się z wnioskiem o wyjaśnienie treści decyzji - kwestię tę omawiam szczegółowo poniżej).
Z kolei z żądaniem uzupełnienia decyzji co do prawa jej zaskarżenia podatnik może wystąpić, przykładowo, gdy organ podatkowy pierwszej instancji nie zamieścił w decyzji informacji na temat przysługującego mu prawa do wniesienia odwołania do organu drugiej instancji. Podatnikowi przysługuje również prawo do żądania sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia co do przysługującego środka zaskarżenia, tj. gdy podatnik został pouczony w sposób błędny o przysługujących mu w tym zakresie prawach. Błędne pouczenie podatnika o przysługującym mu prawie do zaskarżenia decyzji, bądź brak takiego pouczenia, nie może jednak szkodzić podatnikowi (art. 214 Ordynacji podatkowej). Jeśli więc zgodnie z zawartym w decyzji błędnym pouczeniem podatnik wniesie od decyzji organu pierwszej instancji skargę do sądu administracyjnego, gdy tymczasem zgodnie z obowiązującymi przepisami winien był wnieść odwołanie do organu drugiej instancji, takie błędne zachowanie podatnika nie może nieść ze sobą negatywnych konsekwencji, przykładowo - w przypadku niezachowania terminu do wniesienia środka zaskarżenia.
W sytuacjach wzbudzających wątpliwości lub takich, które nie kwalifikują się na sprostowanie lub uzupełnienie, najlepiej złożyć odwołanie od decyzji. Należy jednocześnie podkreślić, iż zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych niemożliwe jest skorzystanie przez podatnika zarówno z uprawnienia do wniesienia odwołania, jak i wniesienia żądania o sprostowanie lub uzupełnienie decyzji - podatnik winien wybrać jedną z dróg dochodzenia swych praw. Oczywiście od rozstrzygnięć w zakresie sprostowania lub uzupełnienia decyzji, a także odmawiających podjęcia takich działań, podatnikom przysługują odpowiednie środki zaskarżenia (kwestię tę szczegółowo omawiam poniżej).
Czy przepisy określają termin na złożenie wniosku o sprostowanie bądź uzupełnienie decyzji?
W myśl art. 213 par. 1 Ordynacji podatkowej, żądanie uzupełnienia decyzji co do jej rozstrzygnięcia bądź co do przysługującego podatnikowi prawa zaskarżenia decyzji, względnie sprostowania pouczenia co do prawa zaskarżenia, należy wnieść w ciągu 14 dni od daty doręczenia wadliwej decyzji, czyli w przypadku decyzji organu pierwszej instancji - w tym samym terminie co termin na wniesienie odwołania. Żądanie uzupełnienia oraz sprostowania decyzji może być również złożone w odniesieniu do decyzji organu podatkowego drugiej instancji, czyli decyzji ostatecznej, na którą przysługuje jednakże skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W takim przypadku termin na wniesienie żądania uzupełnienia lub sprostowania również wynosi 14 dni.
Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż żądanie sprostowania lub uzupełnienia decyzji odsuwa termin na zaskarżenie prostowanej lub uzupełnianej decyzji. Zgodnie bowiem z art. 213 par. 4 Ordynacji podatkowej, w przypadku wydania decyzji o uzupełnieniu lub sprostowaniu decyzji, termin na zaskarżenie prostowanej lub uzupełnianej decyzji (w przypadku odwołania - termin czternastodniowy, w przypadku skargi - termin trzydziestodniowy, liczone od dnia otrzymania decyzji) biegnie od dnia doręczenia decyzji o sprostowaniu lub uzupełnieniu wydanego uprzednio rozstrzygnięcia. Podobnie rzecz ma się w przypadku odmowy sprostowania lub uzupełnienia decyzji przez organ podatkowy.
Czy sposób załatwienia przez organ podatkowy wniosku o uzupełnienie lub sprostowanie decyzji może być przez podatnika kwestionowany?
Uzupełnienie lub sprostowanie decyzji następuje w drodze wydania kolejnej decyzji przez organ podatkowy. Od takiej decyzji podatnikowi przysługuje odwołanie. Z kolei, odmawiając uzupełnienia lub sprostowania decyzji, organ podatkowy wydaje postanowienie, na które przysługuje podatnikowi zażalenie. Gdy podatnik nie zgadza się następnie ze stanowiskiem wyrażonym przez organ odwoławczy, jest on uprawniony do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Co to jest błąd rachunkowy lub inna oczywista omyłka?
Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie sądów administracyjnych, przez błąd rachunkowy należy rozumieć błąd w działaniu matematycznym przeprowadzonym w decyzji lub postanowieniu (np. błędne zsumowanie kwot). Z kolei, inna oczywista pomyłka oznacza drobne, nieznaczne błędy pisarskie, przeoczenia, zły dobór słów (np. gdy w uzasadnieniu decyzji dotyczącej podatku od towarów i usług organ podatkowy omyłkowo oznacza mające zastosowanie w sprawie przepisy jako regulacje ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Zgodnie z art. 215 par. 1 Ordynacji podatkowej, takie błędy rachunkowe lub inne oczywiste pomyłki mogą być prostowane przez organ z urzędu lub na żądanie podatnika, praktycznie w nieograniczonym czasie. Sprostowanie decyzji następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie.
Należy jednak pamiętać, iż błędy, o których tu mowa, nie mogą wpływać na treść podejmowanego rozstrzygnięcia, a ich sprostowanie nie może skutkować merytoryczną zmianą decyzji. Jeśli więc organ - chociażby omyłkowo - określi podatnikowi zobowiązanie podatkowe w nieprawidłowej wysokości, w oparciu o błędne obliczenia zawarte w decyzji, podatnik winien wnieść odwołanie od decyzji wydanej w tym zakresie. Wniosek o sprostowanie popełnionego przez organ podatkowy błędu może okazać się niewystarczającym narzędziem do ochrony interesów podatnika.
Na czym polega wyjaśnienie treści decyzji? Czy podatnik może domagać się wykładni przepisów będących podstawą wydania decyzji?
Poprzez wyjaśnienie decyzji organ podatkowy rozwiewa wątpliwości podatnika co do jej treści. Wyjaśnienie decyzji może dotyczyć zarówno sentencji, jak i uzasadnienia. Możliwość zwrócenia się do organu podatkowego z żądaniem wyjaśnienia decyzji ma na celu usunięcie niejasności zawartych w rozstrzygnięciu organu podatkowego, wywołanych przykładowo użyciem przez organ podatkowy pojęć niezrozumiałych bądź niejasnych dla podatnika. Z żądaniem wyjaśnienia decyzji może również zwrócić się podatnik, który ma wątpliwości co do istoty rozstrzygnięcia czy też co do zakresu obowiązku podatkowego wynikającego z decyzji. Należy podkreślić, iż wyjaśnienie treści decyzji nie może prowadzić do nowej oceny prawnej badanego przez organ stanu faktycznego, skutkującej uzupełnieniem lub zmianą podjętego uprzednio rozstrzygnięcia. Zgodnie z art. 215 par. 2 Ordynacji podatkowej, wniosek o wyjaśnienie treści decyzji może zostać złożony przez podatnika lub przez organ egzekucyjny. Wyjaśnienie treści decyzji następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie.
Zgodnie z art. 210 par. 1 pkt 6 Ordynacji podatkowej, decyzja winna zawierać uzasadnienie prawne, przez które należy rozumieć wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa. Innymi słowy, organ podatkowy jest zobowiązany do wskazania w wydanym rozstrzygnięciu, w jaki sposób zinterpretował przepisy prawne, które stanowiły podstawę wydania danej decyzji. Takie wyjaśnienie umożliwia podatnikowi prześledzenie toku rozumowania organu podatkowego. Brak dokonania przez organ podatkowy wykładni mających zastosowanie w danej sprawie przepisów stanowi więc istotną wadę decyzji. Podatnik nie wie bowiem, jakimi motywami kierował się organ podatkowy przy wydaniu rozstrzygnięcia. Taka wada decyzji, w przypadku niekorzystnego dla podatnika rozstrzygnięcia, jest dobrym pretekstem do jej uchylenia. Zgodnie więc z zasadą priorytetu zaskarżania decyzji w przypadku ich wadliwości, w razie niepełnej i niewystarczającej wykładni zastosowanych przez organ podatkowy przepisów, podatnik winien przede wszystkim rozważyć wniesienie środka zaskarżenia od takiej decyzji. Zwrócenie się z wnioskiem o wyjaśnienie treści decyzji może być uznane w omawianej sytuacji za niewystarczające, a poza tym może nie zabezpieczać interesów podatnika w wystarczający sposób. Należy jednak pamiętać, iż skorzystanie ze środków zaskarżenia jest ograniczone terminem (14 dni w przypadku odwołania, 30 dni w przypadku skargi) - takiego obwarowania nie ma w przypadku żądania wyjaśnienia treści decyzji.
Czy skorygowaniu może podlegać protokół kontroli podatkowej?
Protokół kontroli podatkowej stanowi utrwalenie przebiegu przeprowadzanej u podatnika kontroli podatkowej. W protokole kontroli organ prowadzący kontrolę zamieszcza między innymi ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli. W przypadku stwierdzenia błędów i omyłek w treści protokołu mogą być w nim dokonywane skreślenia i poprawki, tak by wyrazy skreślone i poprawione były czytelne. Z uwagi na fakt, iż obowiązek sporządzenia protokołu kontroli podatkowej spoczywa na organie podatkowym, to on może dokonywać skreśleń i poprawek. Podatnik nie może samodzielnie korygować treści protokołu. Niemniej jednak podatnik jest uprawniony do złożenia w ciągu 14 dni od doręczenia mu protokołu pisma stanowiącego wyjaśnienia i zastrzeżenia do protokołu, w którym może zwrócić uwagę organu prowadzącego kontrolę na nieścisłości i niejasności zawarte w protokole. Kontrolujący zobowiązany jest rozpatrzyć zastrzeżenia wniesione przez podatnika i w terminie 14 dni od ich otrzymania zawiadomić podatnika o sposobie ich załatwienia (art. 291 par. 2 Ordynacji podatkowej). Należy jednocześnie pamiętać, iż w przypadku niezłożenia wyjaśnień i zastrzeżeń przyjmuje się, że kontrolowany nie kwestionuje ustaleń kontroli.
Maciej Tomaszewski
konsultant w zespole ds. postępowań podatkowych PricewaterhouseCoopers