Metoda potwierdzenia sald polega na uzyskaniu od kontrahentów i banków oświadczeń o pozycjach występujących w księgach rachunkowych. Metoda ta jest stosowana do ustalenia sald aktywów finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych lub przechowywanych przez inne jednostki, należności, w tym pożyczek, oraz powierzonych kontrahentom własnych składników majątku.
Inwentaryzacja drogą potwierdzenia sald spełnia następujące zadania:
• pozwala potwierdzić stan rozrachunków figurujących w księgach jednostki gospodarczej,
• jest pewnego rodzaju przypomnieniem dłużnikom o istniejącej wierzytelności,
• pozwala ujawnić należności wątpliwe, tzn. jest sygnałem o zagrożeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika bądź o jej zaniechaniu.
Z inicjatywą potwierdzenia salda występuje - zgodnie z ustawą o rachunkowości - wierzyciel (mowa o potwierdzaniu stanu aktywów - należności, w tym pożyczek oraz powierzonych kontrahentom własnych składników aktywów). Saldo powinno być potwierdzone przez kontrahenta, ale faktycznie zależy to od jego dobrej woli, ponieważ jednostka inicjująca nie dysponuje żadnymi środkami przymusu.
Tabela. Sposoby uzyskania potwierdzenia sald
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Inwentaryzacja drogą potwierdzenia sald następuje przez poinformowanie kontrahenta o wysokości występującego w księgach jednostki salda należności (lub zobowiązania) od niego. W tym celu wierzyciel wysyła pisemny wniosek o zwrotne potwierdzenie z podaniem specyfikacji pozycji składających się na to saldo. Kontrahent po sprawdzeniu zapisów we własnych księgach potwierdza saldo lub w przypadku różnicy wskazuje ich przyczyny.
Wzór. Wniosek o potwierdzenie salda
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wniosek o potwierdzenie salda powinien być sporządzony w trzech egzemplarzach. Dwa należy wysłać do kontrahenta z prośbą o odesłanie jednego po podpisaniu, natomiast trzeci trzeba zostawić w dokumentacji inwentaryzacji. Jednostki mogą dokonać potwierdzenia nawet drogą elektroniczną - należy to uznać za sposób właściwy.
Metodą potwierdzenia sald inwentaryzować należy także stan środków na rachunkach bankowych. W tym wypadku za rzeczywiste trzeba uznać salda z wyciągów bankowych przysyłanych przez bank lub drukowanych z systemu bankowości internetowej. Zwykle jednak banki powiadamiają klientów oddzielnym pismem o wysokości występujących sald na kontach klienta. W każdym wypadku ujawnione niezgodności wymagają wyjaśnienia i rozliczenia. Dobrym zwyczajem jest też uzgadnianie nawet niewielkich lub nawet zerowych sald z głównym kontrahentem, z którym obroty są znaczne.
Mimo że nie ma obowiązku występowania z inicjatywą potwierdzania zobowiązań, nie oznacza to jednak, iż nie należy potwierdzać sald, jeżeli z wnioskiem występuje kontrahent. Jednostka gospodarcza powinna być zainteresowana przedstawieniem w sprawozdaniu prawdziwego i rzetelnego obrazu, a temu m.in. służy potwierdzenie sald zobowiązań
Co zrobić, jeżeli kontrahent nie potwierdza sald
Niekiedy mimo podjętych działań nie udaje się uzyskać od kontrahentów potwierdzenia należności. W takim wypadku nie należy pozostawiać sald bez inwentaryzacji, lecz trzeba je zinwentaryzować metodą weryfikacji.
Różnice inwentaryzacyjne wynikłe z inwentaryzacji metodą potwierdzenia sald mogą mieć różne przyczyny, takie jak:
• ujęcie dokumentów (faktur, przelewów) u obu stron w różnych okresach,
• mylne księgowanie dowodów na koncie innego kontrahenta niż ten, którego faktycznie dokument dotyczy,
• brak dokumentów w księgach kontrahenta,
• niezgodność wysokości kwoty należności, gdy wierzyciel wycenia należność w kwocie wymagającej zapłaty (z odsetkami), a dłużnik - w kwocie nominalnej.
Ustalona ostatecznie w procesie potwierdzania różnica inwentaryzacyjna powinna być rozliczona w księgach jednostki w tym okresie sprawozdawczym, którego inwentaryzacja dotyczy. Stan aktywów w bilansie jednostki powinien być wykazany w wysokości potwierdzonej inwentaryzacją. Podobnie jak przy spisie z natury, różnice wykazane przez księgowość zatwierdza kierownik jednostki. W wyniku rozliczenia tych różnic może wystąpić konieczność dokonania odpisów aktualizujących z powodu ujawnienia należności spornych lub wątpliwych (gdy wysłane wezwanie do potwierdzenia sald wraca z adnotacją poczty, że dany kontrahent nie prowadzi działalności pod podanym adresem).
Przykład
AAA spółka z o.o. przystąpiła do inwentaryzacji należności drogą potwierdzenia sald na 30 października 2008 r. Na 130 wysłanych wniosków o potwierdzenie:
• 100 wróciło potwierdzonych, z adnotacją, że saldo jest zgodne;
• w pięciu przypadkach kontrahenci zawiadomili, że faktury zostały wprowadzone do ich ksiąg w listopadzie pod datą wpływu; spółka AAA pozostawiła zapisy bez zmian;
• jeden kontrahent zawiadomił spółkę, że w jego księgach nie ma jednej z faktur składających się na saldo; AAA wystawiła duplikat brakującej faktury i wysłała odbiorcy;
• kontrahent CCC wykazał saldo niższe o kwotę naliczonych odsetek od nieterminowej zapłaty jednej z faktur, jednocześnie zwrócił się z prośbą o anulowanie tych odsetek ze względu na wieloletnią współpracę oraz incydentalny charakter opóźnienia; kierownik jednostki podjął decyzję o zaniechaniu odsetek, więc wyksięgowano naliczone odsetki zapisem czerwonym:
Wn „Rozrachunki z odbiorcami”
- w analityce „CCC”,
Ma „Przychody finansowe”
- w analityce „Odsetki naliczone”;
• w pozostałych przypadkach nie otrzymano odpowiedzi na wysłane wezwania do potwierdzenia sald; po rozmowach telefonicznych i dalszym braku potwierdzenia spółka dokonała inwentaryzacji sald metodą weryfikacji.
Biegły rewident badający sprawozdanie finansowe spółki za 2008 r. uznał, że całość należności z tytułu dostaw i usług została zinwentaryzowana prawidłowo.
UWAGA
Potwierdzenie salda podpisane przez osobę upoważnioną do reprezentacji danego podmiotu w świetle art. 123 k.c. jest uznaniem roszczenia, które przerywa bieg przedawnienia.
• art. 4, 6, 26 i 27 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 144, poz. 900
• art. 123 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731
Krystyna Michaluk
główna księgowa, finalistka konkursu Księgowy Roku 2006