Zmodernizowany Kodeks Celny (z.k.c.) szczegółowo określa przypadki oraz momenty, w jakich powstaje dług celny. Jak tłumaczy Ewelina Nowakowska, starszy konsultant w Ernst & Young oddział Kraków, przepisy z.k.c., podobnie jak obecnie obowiązujący Wspólnotowy Kodeks Celny (w.k.c.), jako pierwsze zdarzenie powodujące powstanie długu celnego wymieniają objęcie towarów niewspólnotowych procedurą dopuszczenia do swobodnego obrotu oraz odprawą czasową z częściowym zwolnieniem z należności celnych przywozowych. W tych dwóch sytuacjach dług celny powstaje w momencie przyjęcia zgłoszenia celnego. Kolejny przypadek powstania długu celnego odnosi się do sytuacji, w której towary niewspólnotowe (np. zwolnione z cła przywozowego) zostały użyte do wytworzenia produktów, których pochodzenie jest dokumentowane we Wspólnocie dowodem pochodzenia i które to produkty są powrotnie wywożone.
- W tym przypadku dług celny w stosunku do zużytych towarów powstaje w wyniku przyjęcia powiadomienia o powrotnym wywozie produktów. Podobnie jak w.k.c., z.k.c. zawiera również katalog przypadków powstania długu celnego związanych z brakiem przestrzegania przepisów celnych dotyczących towarów niewspólnotowych, np. podczas nielegalnego wprowadzenia na obszar celny Wspólnoty, usunięcia spod dozoru celnego, przetwarzania, składowania - tłumaczy Ewelina Nowakowska.
Dodaje, że dług celny powstanie także w wyniku niewypełnienia obowiązków dotyczących procedury końcowego przeznaczenia lub warunku wymaganego do objęcia towarów procedurą celną czy też zastosowania zwolnienia z cła. W tych sytuacjach dług celny powstaje w momencie, gdy nie zostaje wypełniony obowiązek, którego niewypełnienie łączy się z powstaniem długu.
Miejsce powstania długu
Zmodernizowany Kodeks Celny przewiduje, że dług celny, co do zasady, powstaje w miejscu, gdzie dokonuje się zgłoszenia celnego, powiadomienia o powrotnym wywozie lub dokonuje się zgłoszenia uzupełniającego. Jak tłumaczy Ewelina Nowakowska, w pozostałych przypadkach dług celny powstaje w miejscu zaistnienia zdarzenia, z którym związane jest powstanie długu. Jeżeli organy celne nie mogą ustalić miejsca powstania długu celnego, a sytuacja dotyczy procedury, która nie została zakończona, to dług celny powstaje w miejscu, gdzie towary zostały objęte tą procedurą lub zostały wprowadzone na obszar celny Wspólnoty w ramach tej procedury.
Powiadomienie o długu
Dłużnik będzie powiadamiany o długu celnym w następujących terminach:
• w momencie zwolnienia towarów, gdy kwota należności wynika ze zgłoszenia celnego, albo
• w ciągu 14 dni od dnia, w którym organy celne są w stanie określić należności celne, w innych sytuacjach niż złożenie zgłoszenia celnego.
Jak wyjaśnia Bartosz Bołtromiuk, starszy konsultant w Grupie Akcyzowo-Celnej Ernst & Young, przedawnienie prawa do powiadomienia o długu celnym w większości przypadków następować będzie, podobnie jak obecnie, po upływie trzech lat od dnia powstania długu celnego. Wydłużeniu do dziesięciu lat ulegnie natomiast termin przedawnienia długu celnego w sytuacji, jeśli dług ten powstał w wyniku czynu podlegającego karnemu postępowaniu sądowemu.
Umorzenie, zwrot i wygaśnięcie długu celnego
Zwrot oznacza zwrot uiszczonych należności celnych przywozowych lub wywozowych.
Umorzenie definiowane jest jako zwolnienie z obowiązku zapłaty należności celnych przywozowych lub wywozowych, które nie zostały uiszczone.
Zapłata należności
Co do zasady, termin płatności należności celnych nie będzie mógł przekraczać dziesięciu dni od daty powiadomienia dłużnika o długu celnym. Tak jak w.k.c., z.k.c. dopuszcza również odroczenie terminu płatności należności celnych. Warunkiem odroczenia płatności będzie złożenie zabezpieczenia. Organy celne będą mogły zezwolić na odroczenie płatności oddzielnie dla każdej kwoty należności lub łącznie dla kwot należności zaksięgowanych w określonym okresie. Maksymalnym terminem odroczenia terminu płatności, na gruncie z.k.c. jest 16 dzień miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał dług celny.
Stosownie do przepisów z.k.c., podmioty gospodarcze będą mogły stosować także inne ułatwienia płatnicze niż odroczenie płatności. Warunkiem korzystania z ułatwień płatniczych będzie złożenie zabezpieczenia. Korzystanie z ułatwień płatniczych będzie łączyło się z koniecznością zapłaty odsetek. Organy celne będą mogły jednak w pewnych sytuacjach odstąpić od obowiązku złożenia zabezpieczania i naliczenia odsetek.
Podobnie jak obecnie, od należności, które nie zostały zapłacone w terminie, będą naliczane odsetki za zwłokę. Odsetki będą naliczane za okres od dnia, w którym upłynął termin płatności, do dnia zapłaty.
Zabezpieczenia
Nie zmienią się zasady składania zabezpieczeń - zabezpieczenie będzie mogło być składane w odniesieniu do jednej lub kilku operacji celnych. Zmodernizowane przepisy, tak samo jak w.k.c., będą zezwalać na składanie zabezpieczenia przez osobę trzecią, tj. inną niż osoba, od której wymaga się złożenia zabezpieczenia. Zabezpieczenia będą mogły być składane w formie depozytu lub innego równoważnego środka uznanego przez organy celne, w formie zobowiązania złożonego przez gwaranta lub w innej formie zabezpieczenia. Organy celne, tak jak obecnie, będą mogły odmówić przyjęcia wybranej formy zabezpieczenia. Mimo zmiany treści przepisów nie ulegną zmianie zasady zwolnienia zabezpieczenia. Zabezpieczenie będzie zwalniane przez organy celne niezwłocznie po wygaśnięciu długu celnego.
Przepisy z.k.c. za podstawy prawne dla zwrotu lub umorzenia podają: nadpłatę kwot należności celnych, towary wadliwe lub niezgodne z warunkami umowy, błąd organów i zasadę słuszności. Dług celny będzie również zwracany w przypadku unieważnienia zgłoszenia celnego. Projekt przepisów wykonawczych do z.k.c. precyzuje sytuacje, w których wystąpił błąd organów celnych albo zastosowanie znaleźć może zasada słuszności.
- Na gruncie nowych przepisów, aby określić, czy błąd organów mógł zostać wykryty przez dłużnika i czy można mówić o zaniedbaniu za strony podmiotu, będzie trzeba odnieść się do charakteru błędu, doświadczenia podmiotu oraz zbadać poziom staranności podmiotu. Takie podejście jest zgodne z obecną praktyką organów celnych i utrwalonym orzecznictwem ETS - wyjaśnia Bartosz Bołtromiuk.
Zwrot lub umorzenie cła na podstawie zasady słuszności, stosownie do projektu przepisów wykonawczych, będzie mieć zastosowanie, gdy dług celny powstał w szczególnych okolicznościach i dłużnikowi nie można przypisać oczywistego zaniedbania, np. środek transportu nie mógł zostać rozładowany z powodu braku możliwości jego otwarcia, a towary dopuszczone do obrotu są powrotnie wywiezione. Za szczególne okoliczności uznany będzie również zwrot towarów, które zostały wysłane do naprawy w ramach procedury uszlachetniania biernego i dostawca nie jest w stanie ich naprawić. Termin na złożenie wniosku o zwrot lub umorzenie będzie wynosił, w zależności od sytuacji, od roku do trzech lat od dnia powiadomienia o długu celnym. W przypadku unieważnienia zgłoszenia celnego będą miały zastosowanie terminy określone w przepisach o unieważnieniu.
Słownik
DŁUG CELNY - nałożony na określoną osobę obowiązek uiszczenia stosownej kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych, określonej dla danych towarów na mocy obowiązującego prawodawstwa celnego.
DŁUŻNIK - każdą osobę odpowiedzialną za dług celny.
NALEŻNOŚCI CELNE PRZYWOZOWE - należności celne, uiszczane przy przywozie towarów.
NALEŻNOŚCI CELNE WYWOZOWE - należności celne, uiszczane przy wywozie towarów.
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl