To najpopularniejsza ulga, z której podatnicy będą korzystać w rozliczeniu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2007 r. Decyduje o tym duża ilość podatników, którzy z niej skorzystają, jej stosunkowo wysoka kwota (w porównaniu z innymi ulgami) oraz łatwość skorzystania z tego odliczenia.
Do ulgi jest uprawniona każda osoba fizyczna, która w 2007 r. wychowywała własne lub przysposobione dzieci (lub dziecko) spełniające ustawowe kryteria, jeżeli osiągnęła dochody podlegające opodatkowaniu według skali. Ulgę tę odlicza się bowiem od podatku (po uprzednim odliczeniu składki zdrowotnej). W zeznaniu za 2007 r. wolno odliczyć 1145,08 zł na jedno dziecko. Ostateczna wartość odliczenia przysługującego rodzicom (bądź rodzicom adopcyjnym) zależy więc od liczby wychowywanych dzieci.
Z odliczenia można skorzystać niezależnie od tego, czy rodzice zawarli małżeństwo lub w nim pozostają. Ulgę mogą zatem uwzględnić nie tylko małżonkowie, ale także ci rodzice, którzy są rozwiedzeni, pozostają w sądownie orzeczonej separacji bądź nie zawarli w ogóle związku małżeńskiego, pozostając w tzw. konkubinacie.
Należy podkreślić, że ulga ta nie ma charakteru proporcjonalnego - tzn. jeżeli dziecko urodziło się w grudniu 2007 r. (nawet 31 grudnia), to rodzice mają prawo do odliczenia całej kwoty 1145,08 zł, a nie tylko 1/12 z tej kwoty. Podobnie jest w przypadku, gdy dziecko w trakcie roku osiągnęło pełnoletniość. Zatem rodzice dziecka, które np. w marcu 2007 r. ukończyło 18 lat i nie kontynuuje nauki, mają prawo skorzystać za 2007 r. z odliczenia całej kwoty ulgi, a nie tylko 3/12 z 1145,08 zł.
Ważne jest, że kwoty ulgi nieodliczonej w zeznaniu składanym za 2007 r. nie można przenieść na lata następne. Powinni o tym pamiętać ci wszyscy, którzy ze względu na zbyt niski podatek za 2007 r. nie będą w stanie skorzystać z odliczenia w pełnej wysokości. Z ulgi mogą skorzystać przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych (na PIT-36) oraz osoby uzyskujące każdy rodzaj dochodów opodatkowanych w PIT-37.
Jakie warunki muszą spełnić osoby korzystające z odliczenia
W zeznaniu za 2007 r. z ulgi tej może skorzystać podatnik, który wychowywał dzieci własne bądź przysposobione (czyli adoptowane). Nie każdy opiekun dziecka może więc skorzystać z odliczenia, nawet jeżeli w 2007 r. taką opiekę faktycznie sprawował, i to również w sytuacji, gdy był jedynym opiekunem dziecka. Prawa do odliczenia z tego tytułu nie mają:
l rodziny zastępcze,
l opiekunowie prawni lub faktyczni, którzy nie przysposobili dziecka (dziadek, babcia, siostra, brat, inni krewni).
Rodzicom chcącym skorzystać z ulgi ustawodawca postawił wymóg wychowywania dziecka. Pojęcie to nie zostało jednak zdefiniowane w ustawie. O zamieszkiwaniu dziecka z rodzicami jest mowa wyłącznie w przypadku małżonków, którzy się rozwiedli lub są w separacji.
Jakie kryteria muszą spełnić dzieci
Samo wychowywanie w 2007 r. dzieci nie wystarczy do skorzystania z odliczenia. Muszą być to dzieci określone w przepisach. Mianowicie:
1) dzieci małoletnie,
2) dzieci, bez względu na ich wiek, które w 2007 r. otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny,
3) dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach - Prawo o szkolnictwie wyższym, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku.
Są to takie same kryteria, jakie musi spełniać dziecko, aby jego rodzic mógł rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Należy zaznaczyć, że rozliczenie się jako osoba samotnie wychowująca dziecko nie wyklucza skorzystania z ulgi na wychowywanie dziecka.
WAŻNE!
Podatnik rozliczający się jako osoba samotnie wychowująca dziecko także może skorzystać z ulgi na dziecko.
PRZYKŁAD
Pani Joanna Dałkowska ma 7-letnią córkę. Pani Joanna nie jest mężatką. Ojciec dziecka mieszka z nią i z dzieckiem. Dochody pani Dałkowskiej za 2007 r. są znacząco wyższe od dochodów ojca dziecka. Pani Joanna za 2007 r. rozliczy się jako osoba samotnie wychowująca dzieci. Jednocześnie skorzysta z ulgi na wychowywanie dzieci, odliczając z tego tytułu 1145,08 zł.
Przepisy nie wymagają, aby dziecko spełniało warunek co do małoletniości przez cały 2007 r. Dlatego z ulgi na wychowywanie dzieci skorzystają rodzice dzieci urodzonych w 1989 r. (a więc 18-letnich) i po tym roku, nawet jeżeli nie uczyły się w 2007 r. Prawo do odliczenia mają również rodzice, których dziecko zmarło w 2007 r.
W przypadku dzieci, które nie są już małoletnie (urodzone przed 1989 r.), można odliczyć ulgę na dzieci, które:
1) bez względu na wiek otrzymywały w 2007 r. zasiłek pielęgnacyjny,
2) do ukończenia 25 lat uczyły się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym.
W obu tych przypadkach wystarczy, że warunki będą spełnione przez część 2007 r.
PRZYKŁAD
20-letni Andrzej Orliński otrzymywał do marca 2007 r. wyłącznie zasiłek pielęgnacyjny. Od kwietnia 2007 r. utracił to prawo. Rodzice Andrzeja Orlińskiego mają więc prawo do odliczenia w rozliczeniu za 2007 r. kwoty 1145,08 zł.
PRZYKŁAD
W maju 2007 r. Katarzyna Lipnicka ukończyła 25 lat, a w sierpniu zdała egzamin magisterski na Uniwersytecie Gdańskim, kończąc edukację. Do końca 2007 r. nie podjęła pracy. Jej rodzice mają prawo do odliczenia kwoty 1145,08 zł w rozliczeniu za 2007 r.
Kontynuowanie nauki przez dziecko do ukończenia przez nie 25. roku życia poza granicami Polski nie pozwala jego rodzicom na skorzystanie z ulgi. To ograniczenie, wynikające z odwołania się wyłącznie do polskich ustaw „edukacyjnych” (tj. ustawy o systemie oświaty oraz ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym), dotyczy zarówno sytuacji, gdy nauka jest kontynuowana w krajach należących do Unii Europejskiej (np. Francja, Anglia, Hiszpania), jak i poza nią (np. w USA).
Oczywiście takie rozwiązanie, przyjęte w polskiej ustawie podatkowej, budzi poważne wątpliwości co do jego zgodności z Konstytucją. Podatników podlegających tym samym zasadom opodatkowania, wychowujących dzieci, zróżnicowano bowiem tylko ze względu na rodzaj szkoły, w jakiej dziecko kontynuuje naukę (krajowa czy zagraniczna). Jest to analogiczna sytuacja do tej, która ma miejsce w odniesieniu do odliczania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne opłacanych za granicą. Przepisy mówiące o odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne również odwołują się do polskich regulacji w tym zakresie, co było podstawą odmowy prawa do odliczenia podatnikom, którzy składki opłacali do zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych. To ostatnie rozwiązanie zakwestionował ostatnio Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 listopada 2007 r. (sygn. akt K 18/06 - opublikowany w Mk nr 23/2007). Pozostaje zatem zaapelować, aby jak najszybciej Trybunał zajął korzystne dla podatników stanowisko również i w tej kwestii.
PRZYKŁAD
W czerwcu 2005 r. 23-letni Piotr Kośmider ukończył Uniwersytet Jagielloński. Nie podjął pracy w Polsce. Wyjechał na dwuletnie studia doktoranckie do Portugalii. Ukończył je we wrześniu 2007 r., powracając następnie do Polski. Jego rodzice nie mają więc prawa do odliczenia 1145,08 zł za 2007 r.
Należy pamiętać o tym, że dziecko uczące się nie może w 2007 r. uzyskać żadnych dochodów - poza:
1) dochodami wolnymi od podatku,
2) rentą rodzinną,
3) dochodami niepowodującymi obowiązku zapłaty podatku.
Niedotrzymanie któregokolwiek z tych warunków odbiera prawo do skorzystania z ulgi na wychowywanie dzieci.
PRZYKŁAD
W maju 2007 r. Katarzyna Lisowska ukończyła 25 lat, a w sierpniu zdała egzamin magisterski na Uniwersytecie Gdańskim, kończąc w ten sposób edukację. Po zakończeniu nauki rozpoczęła pracę jako praktykantka w spółce akcyjnej X. Do końca 2007 r. osiągnęła dochód w wysokości 2800 zł. Jej rodzice mają więc prawo do odliczenia 1145,08 zł w rozliczeniu za 2007 r., gdyż Katarzyna Lisowska nie przekroczyła kwoty wolnej od podatku wynoszącej w 2007 r. 3015 zł.
Podział ulgi między rodzicami
Limit ulgi na wychowywanie dzieci wynosi 1145,08 zł na jedno dziecko i dotyczy obojga rodziców. W przypadku wychowywania tylko jednego dziecka nie można więc odliczyć 1145,08 zł w zeznaniu np. ojca dziecka i jednocześnie 1145,08 zł w zeznaniu matki, zarówno wtedy, gdy małżonkowie rozliczają się wspólnie, jak i wtedy, gdy czynią to osobno.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W praktyce dla skorzystania z ulgi decydujące znaczenie ma więc nie tyle formalne sprawowanie opieki nad dzieckiem, ile faktyczne zamieszkiwanie z nim w 2007 r. Bez znaczenia zatem jest, któremu z rodziców sąd przyznał prawo do opieki. Płacenie alimentów na rzecz dziecka nie jest traktowane jako jego wychowywanie.
PRZYKŁAD
Joanna Zwolińska rozwiodła się w 2006 r. Ma prawo do opieki nad 9-letnią córką przyznane przez sąd w wyroku rozwodowym. Joanna Zwolińska mieszkała w 2007 r. z córką. Ojciec dziecka płacił alimenty, ale nie mieszka z nim. Ojciec nie ma więc prawa do odliczenia z tytułu ulgi na wychowywanie dziecka.
PRZYKŁAD
Sąd przyznał prawo opieki nad 12-letnim dzieckiem Annie S. Matka nie zajmowała się dzieckiem w 2007 r. z powodu wyjazdu za granicę. Faktycznie opiekę nad dzieckiem przejął jego ojciec. Z nim również dziecko mieszkało przez cały 2007 r. W związku z tym to ojciec ma prawo do odliczenia 1145,08 zł.
W przypadku rozwodu lub separacji rodziców często dziecko przebywa w czasie roku u każdego z rodziców. Wówczas oboje rodzice mają prawo do odliczenia. Muszą jednak „podzielić się” kwotą 1145,08 zł na jedno dziecko.
WAŻNE!
Jeżeli przez część 2007 r. dzieci faktycznie zamieszkiwały u każdego z rodziców, w stosunku do których orzeczone zostały rozwód albo separacja, odliczenie przysługuje każdemu z nich, jeżeli wychowywał dzieci w 2007 r. Nie ma znaczenia, komu sąd przyznał np. opiekę nad dzieckiem, oraz fakt opłacania alimentów. Kwota odliczenia stanowi iloczyn liczby miesięcy pobytu dzieci u rodzica i 1/12 z 1145,08 zł na jedno dziecko.
Przepisy nie dają jasnej odpowiedzi, jak postąpić w przypadku, gdy dziecko przebywało część miesiąca u jednego z rodziców, a pozostałą część u drugiego. W praktyce jest wielce prawdopodobne, że przysługującą wysokość ulgi każde z rodziców będzie ustalać, sumując ilość dni w roku, w których dziecko zamieszkiwało u niego, przeliczając następnie otrzymaną wielkość na wymiar miesięczny. Tak otrzymaną liczbę przemnoży przez wielkość przysługującego odliczenia z tytułu liczby wychowywanych dzieci, otrzymując w ten sposób kwotę do odliczenia w zeznaniu rocznym.
PRZYKŁAD
Państwo Anna Jedlińska i Piotr Jedliński są w sądowej separacji. Przez 3 miesiące i 10 dni 2007 r. ich 16-letni syn przebywał u Piotra Jedlińskiego. Przez pozostały okres syn mieszkał u matki. Piotr Jedliński w zeznaniu za 2007 r. odliczy z tytułu wychowywania syna: 3,3 miesiąca × 1/12 × × 1145,08 zł = 314,90 zł. Piotr Jedliński, przeprowadzając obliczenia, przyjął, że syn przebywał u niego 3 i 1/3 miesiąca. Anna Jedlińska odliczy pozostałą część kwoty, tj. 830,18 zł.
W przypadku korzystania z ulgi wyrok orzekający rozwód lub separację ma znaczenie od momentu uprawomocnienia się.
PRZYKŁAD
Rozwód został orzeczony w grudniu 2007 r. Uprawomocnił się w 2008 r. Matka dziecka uzyskała prawo opieki nad nim. Oboje rodzice mają prawo do ulgi z tytułu wychowywania dziecka w rozliczeniu za 2007 r., jeżeli dziecko mieszkało z każdym z rodziców w roku podatkowym.
Ulga na wychowywanie dzieci a dochody wykazywane w PIT-36L, PIT-28, PIT-38
W rozliczeniu za 2007 r. z ulgi nie mogą skorzystać osoby, które:
l na 2007 r. wybrały podatek liniowy i tylko z tego tytułu osiągnęły przychody,
l w 2007 r. osiągnęły tylko przychody opodatkowane w PIT-38 (np. dla których jedynym źródłem dochodu w 2007 r. była gra na giełdzie),
l osiągnęły w 2007 r. przychody opodatkowane wyłącznie ryczałtem ewidencjonowanym lub kartą podatkową.
Osoby te mają jednak prawo do odliczenia ulgi z tytułu wychowywania dzieci, jeżeli w 2007 r. osiągnęły inne niż wymienione wyżej dochody.
PRZYKŁAD
Andrzej Kwiatkowski i Piotr Zarzycki w 2007 r. osiągnęli z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej dochód 123 000 zł (każdy). Dochód ten był opodatkowany podatkiem liniowym. W 2007 r. Andrzej Kwiatkowski osiągnął z tytułu praw autorskich dochód w wysokości 60 000 zł. Andrzej Kwiatkowski podatek od tego dochodu może pomniejszyć o ulgę na wychowywanie dzieci. Dla Piotra Zarzyckiego dochody osiągnięte z działalności spółki cywilnej były jedynymi dochodami w 2007 r. Piotr Zarzycki nie może więc skorzystać z ulgi na wychowywanie dzieci.
Gdy jeden małżonek opodatkowany jest podatkiem liniowym i poza dochodami podlegającymi opodatkowaniu w PIT-36L nie osiągnął żadnych innych dochodów, to prawo do odliczenia za 2007 r. 1145,08 zł ma wyłącznie drugi małżonek. Nie traci on tego prawa tylko dlatego, że współmałżonek wybrał podatek liniowy lub ryczałtowe formy opodatkowania. Przepisy nie nakładają na współmałżonka odliczającego ulgę obowiązku załączania do zeznania rocznego żadnych dodatkowych pism czy wyjaśnień. W praktyce lepiej jednak to zrobić, ponieważ urząd, weryfikując zeznanie, zainteresuje się odliczeniem.
Jeśli dziecko osiągnęło dochody np. z giełdy (nawet w kwocie niższej niż 3015 zł), rodzice nie mogą skorzystać z ulgi. Te dochody dziecka powodują bowiem obowiązek zapłaty podatku (19% od kwoty osiągniętego dochodu).
WAŻNE!
Jeśli dziecko osiągnęło dochody np. z giełdy (nawet w kwocie niższej niż 3015 zł), rodzice nie mogą skorzystać z ulgi. Te dochody dziecka powodują bowiem obowiązek zapłaty podatku (19% od kwoty osiągniętego dochodu).
Dokumentowanie ulgi
Przepisy nie uzależniają prawa do ulgi z tytułu wychowywania dzieci od przedstawienia przez podatnika dokumentów w momencie dokonywania odpisu. Należy je oczywiście przedstawić na żądanie urzędu skarbowego - w ramach czynności sprawdzających bądź w razie kontroli podatkowej.
Przydatne dokumenty poświadczające prawo do ulgi:
l dokumenty poświadczające fakt posiadania dziecka - akt urodzenia,
l dokumenty potwierdzające fakt kontynuowania nauki przez dziecko - zaświadczenie ze szkoły bądź z uczelni,
l wyrok rozwodowy bądź orzeczenie separacji, wyroki adopcyjne,
l dowody zamieszkiwania dziecka przez ustaloną część roku (w przypadku rodziców rozwiedzionych lub pozostających w separacji) - np. pisemne porozumienie bądź protokół potwierdzający, kiedy i jak długo dziecko przebywało u każdego z rodziców.
W przypadku złożenia płatnikowi oświadczenia na formularzu PIT-12, poza oświadczeniem dotyczącym zadeklarowania zamiaru skorzystania z ulgi nie trzeba przedkładać ani załączać żadnych dodatkowych dokumentów.
Procedura skorzystania z ulgi na wychowywanie dzieci
KROK 1. Odliczenie od podatku składki zdrowotnej
Od podatku dochodowego, obliczonego według skali podatkowej 19%, 30%, 40%, podatnik odejmuje składkę zdrowotną. Oczywiście odliczeniu podlega składka wynosząca 7,75% podstawy jej wymiaru. Należy zatem pamiętać, że nie wolno odliczyć całej zapłaconej składki, która była płacona w trakcie 2007 r. według stawki 9%.
KROK 2. Ustalenie wysokości ulgi z tytułu wychowywania dzieci
Po pomniejszeniu kwoty podatku o składkę zdrowotną podatnik ma prawo odliczyć kwotę będącą iloczynem: liczby dzieci wychowywanych w ciągu 2007 r. i kwoty 1145,08 zł. Kwota 1145,08 zł nie jest wprost zapisana w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Należy ją obliczyć w oparciu o kwotę wolną od podatku w 2007 r. Jest to dwukrotność kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, czyli w 2007 r. 572,54 zł × 2.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
KROK 3. Wykazanie kwoty ulgi na wychowywanie dzieci w zeznaniu rocznym
Przed wypełnieniem PIT-36 lub PIT-37 należy wypełnić PIT-O, który jest załącznikiem do tych zeznań rocznych.
W rubryce 34 należy wpisać liczbę dzieci wychowywanych w 2007 r., w rubryce 35 - kwotę odliczenia przypadającą na podatnika, w rubryce 36 - wartość odliczenia, z której skorzysta małżonek podatnika. Gdy z odliczenia korzystają oboje małżonkowie, wypełniają obie rubryki.
PIT-O część C
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W PIT-36 odliczenie z tytułu „ulgi na dzieci” należy wykazać w rubryce 172 (podatnik) lub 173 (małżonek podatnika). Jeśli z odliczenia korzystają oboje małżonkowie rozliczający się wspólnie, to wypełniają obie rubryki, wskazując odliczenie w części przypadającej odpowiednio na każdego z nich.
PIT-36 część I
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W PIT-37 odliczenie to należy wykazać w rubryce 106 (podatnik) lub 107 (małżonek podatnika - w przypadku wspólnego rozliczenia). W razie skorzystania z ulgi przez każdego z rozliczających się wspólnie małżonków, wskażą oni odliczenie w proporcji przypadającej na każdego z nich.
PIT-37 część F
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W PIT-40 ulgę na wychowywanie dzieci należy wykazać w części H w rubryce 78. Do PIT-40 nie należy dołączać żadnego załącznika. W zeznaniu w rubryce 78 wykazywana jest kwota ulgi wynikająca z oświadczenia podatnika o prawie do skorzystania z ulgi i kwocie przysługującego mu odliczenia, składanego dodatkowo płatnikowi oprócz oświadczenia na formularzu PIT-12.
PIT-40 część H
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Dokonane odliczenia oczywiście nie mogą przekroczyć kwoty podatku za 2007 r. pomniejszonej o możliwą do odpisania kwotę składki zdrowotnej.
Ulgi na wychowywanie dzieci nie można odliczyć w deklaracjach PIT-36L, PIT-28, PIT-38.
WAŻNE!
Ulgi na wychowywanie dzieci nie można odliczyć w deklaracjach PIT-36L, PIT-28, PIT-38.
- art. 6 ust. 4-5, art. 26 ust. 1 pkt 6a, ust. 7 i 13a, art. 27 ust. 1, art. 27f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 211, poz. 1549
Anna Welsyng
radca prawny, doradca podatkowy