10 sierpnia 2014 r. weszła w życie ustawa deregulująca usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych. Więcej: Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych a certyfikat księgowy
Od 1 stycznia 2009 r. usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych według ustawy o rachunkowości (art. 76a ust. 1) jest działalnością gospodarczą zgodnie z definicją ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 2). Działalność tę mogą wykonywać przedsiębiorcy:
• jako osoby fizyczne, jeżeli są uprawnieni do wykonywania czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, oraz
• pozostali, pod warunkiem że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez osoby uprawnione do wykonywania czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
SŁOWNICZEK
Działalnością gospodarczą (art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
WAŻNE!
Uprawnione do wykonywania czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych są osoby posiadające certyfikat księgowy oraz osoby wpisane do rejestru biegłych rewidentów lub na listę doradców podatkowych.
Warunki niezbędne do uzyskania certyfikatu księgowego (którego wzór znajduje się w załączniku nr 2 do rozporządzenia MF) zostały uregulowane w art. 76b ustawy o rachunkowości. Można je podzielić na warunki administracyjne oraz kwalifikacyjne.
Warunki administracyjne to:
• pełna zdolność do czynności prawnych oraz korzystanie z pełni praw publicznych,
• brak skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za czyn określony w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości, określającym odpowiedzialność karną za naruszenie przepisów tej ustawy.
Warunki kwalifikacyjne:
• posiadanie trzyletniej praktyki w księgowości oraz wykształcenia wyższego magisterskiego uzyskanego na kierunku rachunkowość lub na innym kierunku ekonomicznym o specjalności rachunkowość lub innej, dla której plan studiów i program kształcenia odpowiadał wymogom określonym przez organy uczelni dla specjalności rachunkowość, w jednostkach organizacyjnych uprawnionych do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych, lub
Schemat. Sposoby uzyskania certyfikatu księgowego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• posiadanie trzyletniej praktyki w księgowości i wykształcenia wyższego magisterskiego lub równorzędnego oraz ukończonych studiów podyplomowych z zakresu rachunkowości w jednostkach organizacyjnych uprawnionych, zgodnie z odrębnymi przepisami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych, lub
• posiadanie dwuletniej praktyki w księgowości i wykształcenia co najmniej średniego oraz złożenie z wynikiem pozytywnym egzaminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy.
WAŻNE!
Osoba ubiegająca się o uzyskanie certyfikatu musi spełnić wszystkie warunki administracyjne oraz jeden z warunków kwalifikacyjnych.
Osoby ubiegające się o wydanie certyfikatu księgowego składają do Departamentu Rachunkowości Ministerstwa Finansów (ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa) następujące ściśle określone dokumenty (patrz tabela nr 1).
Tabela 1. Dokumenty składane przez osoby ubiegające się o wydanie certyfikatu MF
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wszystkie kopie dokumentów muszą być urzędowo poświadczone.
Co można uznać za praktykę
Za praktykę w księgowości uważa się (art. 76b ust. 2) wykonywanie - na podstawie stosunku pracy w wymiarze czasu pracy nie mniejszym niż 1/2 etatu, odpłatnej umowy cywilnoprawnej zawartej z przedsiębiorcą świadczącym usługi w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej - następujących czynności:
• prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym, lub
• wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, lub
• sporządzanie sprawozdań finansowych, lub
• badanie sprawozdań finansowych pod nadzorem biegłego rewidenta.
Od 1 stycznia 2009 r. osoby ubiegające się o zakwalifikowanie do egzaminu nie są zobligowane do posiadania (udokumentowania) praktyki w księgowości oraz wykształcenia. Dopiero po zdaniu egzaminu (w konsekwencji - uzyskaniu zaświadczenia potwierdzającego zdanie egzaminu z wynikiem pozytywnym) osoba może ubiegać się o certyfikat księgowy, dokumentując jednocześnie m.in. posiadaną praktykę oraz wykształcenie.
Wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu
W przypadku osób ubiegających się o zakwalifikowanie do egzaminu nie obowiązuje (odmiennie niż przy składaniu dokumentów o wydanie certyfikatu księgowego) urzędowy wzór wniosku. Rozporządzenie MF (§ 4) wskazuje jednak, że osoba ubiegająca się o zakwalifikowanie do egzaminu składa wniosek, który powinien zawierać następujące dane:
• numer PESEL (a w przypadku osób nieposiadających obywatelstwa polskiego - numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego tożsamość),
• imiona i nazwisko,
• datę i miejsce urodzenia,
• adres zamieszkania oraz adres do korespondencji.
Podanie powinno być podpisane i opatrzone datą.
Do wniosku należy załączyć oświadczenia:
• o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych oraz korzystaniu z pełni praw publicznych,
• o niekaralności za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za czyn określony w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości.
Oświadczenia powinny być podpisane przez wnioskodawcę i opatrzone datą wystawienia.
WAŻNE!
Wymóg każdorazowego złożenia wniosku wraz z oświadczeniem dotyczy również osób, które przystępowały do poprzednich edycji egaminów.
Egzamin i jego ocena
Do egzaminu może zostać zakwalifikowana osoba, która:
1) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych, a także nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za czyn określony w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości,
2) uiściła opłatę egzaminacyjną na rachunek organizatora egzaminu.
Opłata egzaminacyjna wynosi 40% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Od 1 stycznia 2009 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1276 zł (obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z 24 lipca 2008 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2009 r. - M.P. Nr 55, poz. 499), zatem opłata egzaminacyjna wyniesie 510,40 zł. Należy ją uiścić na rachunek bankowy wskazany przez organizatora egzaminu. Organizatorem egzaminu nie jest Ministerstwo Finansów, lecz wskazana przez ministra jednostka mu podległa lub przez niego nadzorowana).
Terminy najbliższego egazminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy:
• 17 czerwca 2009 r.
• 20 czerwca 2009 r.
• 27 czerwca 2009 r.
Egzamin jest przeprowadzany dla 60 do 90 osób. Przed wejściem na salę egzaminacyjną osoba przystępująca do niego obowiązana jest okazać dowód osobisty lub inny dokument tożsamości zawierający numer PESEL (a w przypadku osób nieposiadających obywatelstwa polskiego - numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego tożsamość). Każda osoba musi własnoręcznym podpisem potwierdzić udział w egzaminie. Wyniki egzaminu zamieszczane są na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych (z wykorzystaniem numeru ewidencyjnego, nadanego w momencie złożenia wniosku o zakwalifikowanie do egzaminu). Osoba przystępująca do egzaminu otrzymuje od organizatora egzaminu pisemną informację o wyniku egzaminu. W trakcie egzaminu zdający może opuścić salę po uzyskaniu zgody przewodniczącego, członka lub sekretarza Komisji i przekazaniu mu pracy egzaminacyjnej wraz z dowodem osobistym lub innym dokumentem tożsamości. Czas nieobecności jest zaznaczany na pracy egzaminacyjnej. W czasie egzaminu uczestnik może korzystać z przepisów prawa opublikowanych w dziennikach urzędowych lub zawartych w zbiorach przepisów bez komentarzy oraz z urządzeń ułatwiających liczenie (kalkulatorów), z wyjątkiem urządzeń posiadających funkcje gromadzenia, przetwarzania i przenoszenia danych.
Egzamin ma formę pisemną. Trwa 4 godziny. Obejmuje on zagadnienia z następujących dziedzin:
• rachunkowość,
• prawo podatkowe,
• ubezpieczenia społeczne,
• podstawy prawa cywilnego i gospodarczego.
Egzamin obejmuje trzy bloki tematyczne, za które można uzyskać następujące maksymalne liczby punktów:
• rachunkowość - 130 punktów,
• prawo podatkowe - 60 punktów,
• ubezpieczenia społeczne oraz podstawy prawa cywilnego i gospodarczego - 40 punktów.
W skład każdego z bloków wchodzi następująca liczba pytań testowych i zadań sytuacyjnych:
• rachunkowość - 30 pytań testowych i od trzech do sześciu zadań sytuacyjnych,
• prawo podatkowe - 10 pytań testowych i od dwóch do czterech zadań sytuacyjnych,
• ubezpieczenia społeczne oraz podstawy prawa cywilnego i gospodarczego - 10 pytań testowych i od jednego do trzech zadań sytuacyjnych.
Ocena
Każde pytanie testowe oceniane jest w następujący sposób:
• odpowiedź prawidłowa - dwa punkty,
• odpowiedź nieprawidłowa - minus jeden punkt,
• brak odpowiedzi - zero punktów.
Każde zadanie sytuacyjne jest oceniane w ramach skali podanej w tym zadaniu. Ocena zadania sytuacyjnego uwzględnia w szczególności spójność odpowiedzi, stopień rozwiązania zadania oraz znajomość przepisów prawa.
Wynik bloku tematycznego stanowi suma punktów dodatnich uzyskanych za prawidłowe odpowiedzi udzielone na pytania testowe i za rozwiązanie zadań sytuacyjnych, pomniejszona o punkty ujemne za odpowiedzi nieprawidłowe z pytań testowych. Warunkiem zdania egzaminu jest uzyskanie co najmniej 60% maksymalnej liczby punktów z każdego bloku tematycznego.
UWAGA
W razie niezaliczenia egzaminu uczestnik w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyników egzaminu ma prawo wglądu do pracy egzaminacyjnej. Praca egzaminacyjna udostępniana jest w siedzibie urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w obecności sekretarza Komisji oraz co najmniej jednego pracownika urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych. W terminie 21 dni od dnia ogłoszenia wyników uczestnik egzaminu ma prawo do pisemnego odwołania się od wyniku egzaminu do Komisji. Wniesione odwołanie podlega rozpatrzeniu przez Komisję w terminie 30 dni od jego otrzymania. O podjętym rozstrzygnięciu przewodniczący Komisji powiadamia niezwłocznie uczestnika egzaminu.
Tabela 2. Zakres zagadnień objętych egzaminem sprawdzającym kwalifikacje osób ubiegających się o uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak wynika z powyższej tabeli, zdecydowanie rozszerzono zakres wymaganej wiedzy z rachunkowości.
Tabela 3. Zakres wiedzy - Prawo podatkowe
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tabela 4. Zakres wiedzy - Ubezpieczenia społeczne
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tabela 5. Zakres wiedzy - Podstawy prawa cywilnego i gospodarczego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Inne zagadnienia określone w rozporządzeniu
Poza wcześniej opisanymi zagadnieniami w rozporządzeniu, zgodnie z delegacją ustawową, Minister Finansów określił:
• wzór certyfikatu księgowego oraz sposób postępowania przy wydawaniu duplikatów certyfikatów księgowych w przypadku ich utraty, w tym wzór wniosku, o którym mowa w art. 76b ust. 4 ustawy, a także wysokość opłaty, uwzględniając uzasadnione koszty wydania duplikatu;
• wysokość wynagrodzeń przewodniczącego, członków i sekretarza Komisji, biorąc pod uwagę nakład ich pracy i zakres obowiązków oraz uwzględniając maksymalną jego wysokość określoną w art. 76d ust. 7 ustawy;
• szczegółowe zadania organizatora egzaminu, Komisji, przewodniczącego Komisji, sekretarza Komisji oraz regulamin działania Komisji, biorąc w szczególności pod uwagę konieczność: zapewnienia sprawnej i prawidłowej organizacji egzaminu, precyzyjnego podziału zadań, obowiązków i odpowiedzialności w ramach Komisji, zapewnienia obiektywnego sposobu przeprowadzenia egzaminu oraz zapewnienia możliwości sprawowania efektywnego nadzoru przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych nad działalnością Komisji;
• sposób organizowania i regulamin przeprowadzenia egzaminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy, szczegółowy zakres tematyczny egzaminu, uwzględniając zakres wiedzy niezbędnej do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, wzór zaświadczenia potwierdzającego zdanie egzaminu z wynikiem pozytywnym oraz sposób postępowania przy wydawaniu duplikatów zaświadczenia w przypadku jego utraty;
• wykaz dokumentów będących podstawą do dokonania zmian danych w wykazie osób, które uzyskały certyfikat księgowy, uwzględniając możliwość składania urzędowo poświadczonych kopii dokumentów.
• rozporządzenie Ministra Finansów z 8 kwietnia 2009 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych - Dz.U. Nr 62, poz. 508
oprac. Gyöngyvér Takáts
specjalista ds. rachunkowości
Paweł Muż
ekonomista, księgowy