Kluczowe znaczenie w wykonywaniu badania sprawozdań finansowych odgrywa niezależność biegłego rewidenta, który wykonuje usługę. Artykuł 66 ustawy o rachunkowości wymienia sytuacje, w których ta niezależność nie jest zachowana (np. gdy posiada udziały badanej spółki). Powstaje jednak wątpliwość, czy obecnie funkcjonujące przepisy pozwalają zachować pełną niezależność od badanej spółki.
Tadeusz Kwaterski, prezes zarządu Ekspert-Fin Biegli Rewidenci, podkreśla, że wykonywanie zawodu zaufania publicznego obliguje biegłych do świadczenia usług na najwyższym poziomie. Biegły rewident powinien być uwolniony od wszelkich okoliczności, które mogłyby wpływać na jego bezstronność i niezależność w realizacji swych zadań ustawowych.
Wyboru dokonuje właściciel
Obecne przepisy zarówno ustawy o rachunkowości, jak i Dyrektywy UE wymieniają przypadki, kiedy ta niezależność nie jest zachowana.
- Jednocześnie ustawa stanowi, że wyboru biegłego dokonuje właściciel lub organ przez niego powołany - twierdzi nasz rozmówca. Dodaje, że przepis ten stoi w sprzeczności z wymogami ustawy dotyczącymi jego niezależności. Skoro właściciel (lub z jego umocowania inny organ) wybiera biegłego, ustala cenę i płaci wynagrodzenie, to fakty te wpływają w istotny sposób na ograniczenie niezależności. Z prowadzonych debat związanych z przygotowywaniem nowej ustawy o rachunkowości nie wynika, aby kwestia ta była dostrzegana.
- Moim zdaniem należy zmienić tryb wyboru biegłego w sposób zapewniający jego rzeczywistą niezależność. Takie możliwości daje 43 Dyrektywa. Dopuszcza wybór biegłego w sposób inny niż nasze ustawowe rozwiązanie - twierdzi Tadeusz Kwaterski.
Według prezesa zarządu Ekspert-Fin Biegli Rewidenci sposobami wyboru mogłyby być wskazania (rekomendacje wiążące) dokonywane przez Komitety Audytorskie działające w organie nadzoru publicznego. Debata nad tą kwestią mogłaby przyczynić się do wypracowania stanowiska zabezpieczającego rzeczywistą niezależność biegłego rewidenta.
Również w ocenie Tadeusza Jabłońskiego, prezesa zarządu spółki audytorskiej Mazur i Jabłoński, obowiązujące przepisy nie stwarzają w pełni warunków, nie chronią i nie egzekwują pełnej niezależności biegłego rewidenta od badanego podmiotu. Ekspert wskazuje również, że problem dotyczy przede wszystkim kwestii wyboru podmiotów do badania sprawozdań finansowych przez uprawnione organy danej jednostki.
- Praktyka dowodzi, że organy lub osoby wybierające audytora kierują się dodatkowo różnymi kryteriami niewymienionymi w art. 66 o rachunkowości. W tych kryteriach możemy wyodrębnić cechy pozytywne i negatywne - uważa nasz rozmówca.
Wyjaśnia, że pozytywnym kryterium będzie niewątpliwie jakość wykonywanych usług i oczekiwanie, że od audytora uzyska się w jak największym zakresie wiedzę o stanie ksiąg rachunkowych, o poprawności rozliczeń publiczno-prawnych itp. Kryterium najniższej ceny wiąże się niejednokrotnie z niedocenianiem usług biegłego rewidenta a tylko spełnieniem obowiązku ustawowego.
Wybierający nie odpowiada
Regulacja prawna, w której określa się, jaki organ przedsiębiorstwa dokonuje wyboru podmiotu do badania bez określenia jego odpowiedzialności za jakość wykonywanych usług, niejednokrotnie prowadzi do tego, że tylko pozorem staje się niezależność biegłego rewidenta w świetle prawa - twierdzi Tadeusz Jabłoński. Dodaje, że w praktyce zabiegi o przydzielenie zlecenia prowadzą do tego, że rzeczywista niezależność odsuwa się na plan dalszy, a audytor przejawia starania, by nie narazić się organom, które decydują o wyborze podmiotu do wykonania usług w kolejnych latach. Wniosek z tego wypływa taki, że w regulacjach prawnych powinna zostać określona konkretnie odpowiedzialność organów decydujących o wyborze biegłego rewidenta.
Według prezesa zarządu spółki Mazur i Jabłoński, w miarę skutecznym rozwiązaniem byłoby, gdyby w wyborze podmiotu do badania sprawozdań finansowych oprócz właścicieli (ich przedstawicieli) uczestniczyli również znaczący wierzyciele, np. banki, organy skarbowe, znaczący dostawcy towarów, materiałów i usług.
CO MÓWI PRZEPIS
Badanie sprawozdania finansowego przeprowadza biegły rewident spełniający warunki do wyrażenia bezstronnej i niezależnej opinii.
AGNIESZKA POKOJSKA
agnieszka.pokojska@infor.pl