Obowiązek badania przez biegłego rewidenta
Art. 64 ustawy o rachunkowości wprost określa, które jednostki podlegają obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta. Badaniu podlegają roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe kontynuujących działalność:
1) banków, zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji,
2) spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,
3) jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,
4) jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
5) spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji,
6) pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,
c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.
Badaniu podlegają również roczne połączone sprawozdania finansowe funduszy inwestycyjnych z wydzielonymi subfunduszami oraz roczne sprawozdania jednostkowe subfunduszy.
Wybór biegłego rewidenta
Wyboru jednostki, która będzie badać sprawozdanie finansowe, dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki. Pod warunkiem że statut bądź inne wiążące jednostkę przepisy stanowią inaczej. Poszukiwanie jednostki badającej sprawozdanie warto rozpocząć wcześniej, najlepiej po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, gdyż jest to proces, który może trwać nawet kilka tygodni. Ponadto firma musi zapewnić biegłemu rewidentowi możliwość uczestniczenia w inwentaryzacji. Zgodnie z przepisami inwentaryzacja powinna rozpocząć się nie później niż 1 października.
Po wybraniu odpowiedniego podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, kierownik jednostki zawiera umowę w terminie umożliwiającym temu podmiotowi udział w inwentaryzacji znaczących składników majątku. Na jednostce spoczywają koszty wykonania rewizji finansowej, przy czym nie tworzy ona rezerwy na to badanie.
W uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość rozwiązania zawartej z biegłym rewidentem umowy. W takim przypadku zarówno kierownik jednostki, jak i podmiot uprawniony do badania sprawozdań mają obowiązek niezwłocznie poinformować Komisję Nadzoru Audytowego.
Podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych
Badaniem sprawozdań finansowych może zajmować się jedynie jednostka, w której czynności rewizji finansowej dokonują biegli rewidenci. Jednostka wpisana na listę podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych może prowadzić działalność w jednej z form:
1) biegły rewident prowadzący działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek;
2) spółka cywilna, spółka jawna lub spółka partnerska, w której większość głosów posiadają biegli rewidenci lub podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych, zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; w spółkach, w których powołano zarząd, większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; jeżeli zarząd składa się nie więcej niż z dwóch osób, co najmniej jedną z nich jest biegły rewident;
3) spółka komandytowa, w której komplementariuszami są wyłącznie biegli rewidenci lub podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych, zatwierdzeni w co najmniej jednym państwie Unii Europejskiej;
4) spółka kapitałowa lub spółdzielnia, które spełniają następujące wymagania:
a) większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; jeżeli zarząd składa się nie więcej niż z dwóch osób, jedną z nich jest biegły rewident,
b) większość głosów na walnym zgromadzeniu posiadają biegli rewidenci lub podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych, zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej,
c) większość w organach nadzorczych stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej;
5) spółdzielczy związek rewizyjny, który spełnia następujące wymagania:
a) zatrudnia do badania biegłych rewidentów,
b) posiada w składach zarządu co najmniej jednego biegłego rewidenta, z tym że opinię i raport z badania (przeglądu) sprawozdania finansowego podpisuje wyłącznie członek zarządu będący biegłym rewidentem.
Niezależność oceny biegłego rewidenta
Dla zachowania prawidłowej oceny sprawozdania biegły rewident musi zachować bezstronność i niezależność. Warunki te nie będą zachowane, gdy biegły rewident:
1) posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności w jednostce, w której wykonuje czynności rewizji finansowej, lub w jednostce z nią powiązanej;
2) jest lub był w ostatnich trzech latach przedstawicielem prawnym (pełnomocnikiem), członkiem organów nadzorujących, zarządzających, administrujących lub pracownikiem jednostki, w której wykonuje lub wykonywał czynności rewizji finansowej, albo jednostki z nią powiązanej;
3) w ostatnich trzech latach uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych lub sporządzaniu sprawozdania finansowego jednostki, w której wykonywał czynności rewizji finansowej;
4) osiągnął chociażby w jednym roku, w ciągu ostatnich pięciu lat, co najmniej 40% przychodu rocznego z tytułu świadczenia usług na rzecz jednostki, w której wykonywał czynności rewizji finansowej, lub jednostki z nią powiązanej; nie dotyczy to pierwszego roku działalności biegłego rewidenta;
5) jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej do drugiego stopnia lub jest związany z tytułu opieki, przysposobienia lub kurateli z osobą będącą członkiem organów nadzorujących, zarządzających lub administrujących jednostki, w której wykonuje czynności rewizji finansowej, albo zatrudnia do wykonywania czynności rewizji finansowej takie osoby;
6) uczestniczy w podejmowaniu decyzji przez jednostkę, w której wykonuje czynności rewizji finansowej w zakresie mającym związek ze świadczonymi usługami;
7) z innych powodów, po przeprowadzeniu czynności zmierzających do wyeliminowania powstałych zagrożeń, nie może sporządzić bezstronnej i niezależnej opinii lub raportu.
Należy pamiętać, że badanie przeprowadzone z naruszeniem zasady bezstronności jest nieważne z mocy prawa. Zasady bezstronności i niezależności należy stosować odpowiednio do podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz członków zarządu i organów nadzorczych tych podmiotów lub innych osób dokonujących rewizji finansowej.
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
Podstawa prawna:
- Art. 66 ust. 4 i 5 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 330; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 613
- Art. 89 ustawy z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym – Dz.U. z 2009 r. Nr 77, poz. 330; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 855
Autor: Marta Przyborowska