W związku z kierowanymi do Ministerstwa Finansów pismami sprzedawców lekkiego oleju opałowego w sprawie interpretacji przepisów prawa podatkowego oraz mechanizmów kontroli w zakresie obrotu lekkim olejem opałowym prowadzonych przez organy kontroli skarbowej i organy Służby Celnej, uprzejmie przedstawiam stanowisko w przedmiotowej sprawie.
Kontrola podatkowa
W celu przeciwdziałania nieprawidłowościom związanym z nieuprawnionym wykorzystywaniem do celów napędowych lekkiego oleju opałowego służby podległe Ministrowi Finansów od wielu lat podejmują działania eliminujące tego rodzaju nieprawidłowości. Jednym z głównych elementów systemu kontroli prawidłowości obrotu olejami opałowymi jest również instytucja oświadczeń o przeznaczeniu tych wyrobów na cele opałowe.
Podstawowe akty prawne dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i podatników (tj. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.) i ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) regulują zarówno uprawnienia organów kontroli jak i skorelowany z nimi obowiązek podmiotu poddania się tej kontroli. Stosownie do art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323, z późn. zm.) kontrole są przeprowadzane na podstawie analizy ryzyka mającej na celu rozpoznawanie i oszacowanie wielkości tego ryzyka oraz ustalenie środków niezbędnych do jego ograniczania. Z analizy ryzyka przeprowadzonej na podstawie posiadanych przez Służbę Celną informacji co do przedmiotowego obszaru wynika istnienie szeregu nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu. W latach 2005-2009 organy Służby Celnej przeprowadziły 2043 kontrole podatkowe w zakresie obrotu olejem opałowym - rezultaty tych kontroli wykazały szereg nieprawidłowości, w wyniku których szacunkowe uszczuplenia zobowiązań podatkowych w zakresie podatku akcyzowego wyniosły 590 258 132 zł.
Kontrole podatkowe w obszarze obrotu olejem opałowym przeprowadzone przez organy Służby Celnej w 2009 r., w których stwierdzono nieprawidłowości, stanowiły 56% kontroli. Podobne wyniki kształtowały się w 2008 r. - 52% i w 2007 r. - 53%. Z kolei z ustaleń organów kontroli skarbowej wynika, że w zakończonych w 2009 r. 138 kontrolach prowadzonych w 111 podmiotach uczestniczących w obrocie olejem opałowym lub wykorzystujących olej opałowy niezgodnie z przeznaczeniem, w 44 kontrolach badaniem objęto ponad 31 tys. oświadczeń o przeznaczeniu oleju opałowego. W przypadku 29 kontroli zakwestionowano rzetelność ponad 15 tys. oświadczeń. Dodatkowo należy zaznaczyć, że już tylko w okresie od stycznia do czerwca 2010 r. stwierdzono 381 przypadków nieprawidłowości w wyżej wymienionym obszarze.
Mając na uwadze to, że sprzedaż oleju opałowego bez uiszczenia podatku akcyzowego w należnej wysokości stanowi przestępstwo podatkowe oraz powoduje uszczuplenia wpływów do budżetu państwa należy tak ukształtować przepisy oraz ich realizację, aby podmioty sprzedające oleje przeznaczone do celów opałowych mogły we właściwy sposób wywiązywać się z obowiązków uprawniających do stosowania stawki określonej dla tych wyrobów.
Celem kontroli jest ustalenie stanu faktycznego i dokonanie jego porównania z obowiązującym stanem prawnym. W tym celu organ kontrolny wykorzystuje przyznane mu przez ustawodawcę uprawnienia, do których zalicza się prawo m.in. do przesłuchiwania świadków, żądania udostępnienia dokumentów, zasięgania opinii biegłych, czy zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą. Zakres kontroli podatkowej wynika z art. 281 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Zgodnie z tymi przepisami celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Z przepisów tych wynika również zakres przedmiotowy kontroli podatkowej, który obejmuje wypełnianie przez podmioty obowiązków materialnych, jak i proceduralnych nałożonych przepisami prawa podatkowego. W tym celu właściwe organy podatkowe kontrolujące zasadność stosowania przez sprzedawcę stawki określonej dla olejów opałowych są w pełni uprawnione do sprawdzania wszelkich przesłanek do stosowania tej stawki, w tym zatem również autentyczności danych zamieszczonych w dokumentach. Zgodnie z art. 180 ustawy Ordynacja podatkowa jako dowód należy dopuścić wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Z zasady swobodnej oceny dowodów wynika także, że organ podatkowy - przy ocenie stanu faktycznego - nie jest skrępowany żadnymi regułami ustalającymi wartości poszczególnych dowodów. W przedmiotowej sprawie w trakcie kontroli sprawdza się, czy przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie sprzedaży oleju opałowego z zastosowaniem preferencyjnej stawki dołożył należytej staranności w celu wykonania obowiązków nałożonych na niego ustawą, m.in. w zakresie kompletności oświadczeń.
Zmiany wprowadzające ułatwienia
Niemniej mając na uwadze problemy przedstawiane podczas regularnych spotkań z przedstawicielami dystrybutorów olejów opałowych oraz stwierdzane podczas kontroli nieprawidłowości, w 2009 r. skierowano do Dyrektorów Izb Celnych oraz Urzędów Kontroli Skarbowej stanowisko, w którym stwierdzono, że nie można było w stosunku do sprzedawcy wyciągać konsekwencji podatkowych w przypadku złożenia przez nabywcę fałszywych oświadczeń, o ile organ podatkowy nie udowodnił, że sprzedawca mógł wiedzieć o nieprawdziwości danych zawartych w oświadczeniach, ponieważ przed 1 marca 2009 r. ustawodawca nie nałożył na niego obowiązku sprawdzania prawdziwości tych danych, a obowiązujące przepisy nie obligowały podatnika do odmowy sprzedaży oleju opałowego z zastosowaniem obniżonej stawki podatku akcyzowego, w sytuacji złożenia przez kupującego kompletnego pod względem formalnym i czytelnego oświadczenia.
Kolejną uregulowaną w tym obszarze kwestią jest doprecyzowanie stosowania stawki akcyzy przy sprzedaży lekkich olejów opałowych w wysokości 1822 zł/1000 litrów, a w przypadku gdy ich gęstość w temperaturze 15°C jest równa lub wyższa od 890 kg/m3 - 2047,00 zł/1000 kilogramów.
Niezależnie od tego „wprowadzono także istotne zmiany w zakresie realizacji zobowiązań wynikających z decyzji organów podatkowych. Znowelizowane w tym zakresie przepisy ustawy Ordynacja podatkowa obowiązujące od 1 stycznia 2009 r. w zakresie wykonywania decyzji organu podatkowego wprowadziły zasadę wstrzymania z mocy ustawy wykonania nieostatecznej decyzji organu podatkowego w czasie trwania postępowania odwoławczego oraz zasadę wykonania decyzji ostatecznej, chyba, że wstrzymano jej wykonanie. W tej sytuacji organ podatkowy wstrzymuje wykonanie decyzji ostatecznej w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego do momentu uprawomocnienia się orzeczenia tego sądu. W praktyce oznacza to, że decyzja organu będzie wykonana dopiero po zakończeniu postępowania sądowo-administracyjnego.
Dodatkowo, wychodząc naprzeciw postulatom przedsiębiorców, w latach 2009-2010 dokonano zmian w przepisach prawa podatkowego. Do zasadniczych zmian w przywołanych przepisach ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11, z późn. zm.), która weszła w życie 1 marca 2009 r., należy zaliczyć nałożony obowiązek okazania sprzedawcy dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość kupującego, w celu potwierdzenia jej tożsamości. Natomiast sprzedawca jest obowiązany odmówić sprzedaży tych wyrobów w przypadku, gdy osoba je nabywająca odmawia okazania tego dokumentu, a także gdy dane zawarte w oświadczeniu są niekompletne, nieczytelne lub nie zgadzają się z danymi wynikającymi z dokumentu potwierdzającego tożsamość. Zmiana ta wychodzi naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców sprzedających olej opałowy (umocowanie prawne do weryfikacji danych zawartych w oświadczeniach) i zabezpiecza ich interes prawny jako podmiotów stosujących stawkę podatku akcyzowego dla oleju opałowego, po spełnieniu przez nich wszystkich warunków uprawniających do skorzystania z tej stawki wymaganych przepisami prawa.
Z kolei zmiany w ustawie o podatku akcyzowym uchwalone ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. mają na celu zwolnienie niektórych podmiotów nabywających olej opałowy, tj. organy administracji publicznej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, publiczne szkoły i szereg placówek wskazanych w art. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz publiczne jednostki organizacyjne pomocy społecznej, z obowiązku składania przedmiotowego oświadczenia. W miejsce tego oświadczenia przewiduje się oświadczenie złożone w umowie zawartej między sprzedawcą a nabywcą oleju opałowego. Zmiana ta wejdzie w życie z dniem 1 września 2010 r. Będzie ona również sprzyjać sprzedawcom oleju opałowego, chociażby na skutek zmniejszenia obowiązków dokumentacyjnych podmiotów.
Dodatkowo dokonano również zasadniczych zmian korzystnych dla przedsiębiorców w przepisach dotyczących kontroli działalności gospodarczej: ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97) zmieniono w zakresie kontroli ustawę o swobodzie działalności gospodarczej oraz m.in. ustawę Ordynacja podatkowa. Zmiany te dotyczą m.in. obniżenia limitu czasu trwania kontroli u przedsiębiorcy w zależności od jego wielkości, doprecyzowania przesłanek wyłączających stosowanie ograniczeń liczby jednoczesnych kontroli u przedsiębiorcy oraz czasu trwania kontroli, wprowadzenia sprzeciwu wobec podjęcia i wykonywania przez organy kontroli czynności z naruszeniem przepisów art. 79-79b, art. 80 ust. 1 i 2, art. 82 ust. 1 oraz art. 83 ust. 1 i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej czy wprowadzenia sankcji wobec organu kontroli w postaci uznania braku podstawy do przeprowadzenia kontroli w sytuacji, gdy upoważnienie do kontroli nie spełnia ustawowych wymagań.
Powyżej przedstawiony stan prawny powinien w znacznym stopniu ułatwić podmiotom sprzedającym olej opałowy stosującym się do warunków określonych przepisami prawa prowadzenie działalności i stosowanie stawki podatku akcyzowego określonej dla olejów opałowych.