Resort finansów udzielił wyjaśnień dotyczących kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług świadczenia przez adwokatów nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach akcji „Adwokaci Pro Bono” (w tym roku taka akcja odbywa się 4 czerwca 2011 r., szczegóły na www.adwokatura.pl)
Według MF nieodpłatne świadczenie usług, co do zasady, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Na gruncie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.) mamy jednak do czynienia z sytuacjami, gdy nieodpłatne świadczenie usług zrównane jest z odpłatnym świadczeniem usług podlegającym opodatkowaniu tym podatkiem. Ma to miejsce w przypadku spełnienia określonych warunków (art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy). Z taką sytuacja mamy do czynienia gdy nieodpłatne usługi świadczone są na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkim innym nieodpłatnym świadczeniem usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Z kolei przez nieodpłatne usługi służące do celów działalności podatnika należy rozumieć takie, które są wykonywane bez wynagrodzenia, ale w związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej. Świadczenie ich ma dominujący charakter w stosunku do korzyści osiąganej w tym przypadku przez odbiorcę tych świadczeń.
Oznacza to, że opodatkowanie podatkiem VAT, bądź jego brak, w przypadku usług prawnych świadczonych nieodpłatnie (pro bono) przez prawników (kancelarie prawnicze) na rzecz osób potrzebujących porady prawnej, jest każdorazowo uzależnione od oceny występujących w danej sprawie okoliczności faktycznych. Jeżeli celem prowadzonych nieodpłatnie działań jest budowanie pozytywnego wizerunku kancelarii, co w efekcie prowadzi do pozyskania nowych klientów, a działania te znajdują odzwierciedlenie np. w podejmowanych przez podatnika akcjach informacyjnych, należy uznać, iż czynności te mieszczą się w celu prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej, w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W takiej sytuacji włączenie się w działalność pro bono celem uzyskania z tego tytułu korzyści dla kancelarii odsuwa w świetle przepisów o podatku od towarów i usług na dalszy plan analizę korzyści, które w ramach tego działania odnosi podmiot uzyskujący nieodpłatną poradę prawną.
W innym przypadku, jeśli celem nieodpłatnego świadczenia jest przede wszystkim udzielenie danemu podmiotowi korzyści w postaci bezpłatnego wsparcia prawnego, usługi takie podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Wówczas zgodnie z art. 29 ust. 12 ustawy o podatku od towarów i usług podstawą opodatkowania tych usług jest koszt ich świadczenia poniesiony przez podatnika. Usługi te opodatkowane są według stawki podatku 23 proc. na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, w związku z art. 146a pkt 1 tej ustawy.
Jednocześnie, jak wskazało ministerstwo, zakres obowiązujących do końca 2012 r. zwolnień od ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących został wyznaczony rozporządzeniem z dnia 26 lipca 2010 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. Nr 138, poz. 930). W przypadku świadczenia usług prawniczych na zasadach pro bono, do których znalazłby zastosowanie art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, tzn. świadczenia usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, mogą mieć zastosowanie postanowienia § 2 ust. 1 pkt 1 i poz. 44 załącznika do tego rozporządzenia, zgodnie z którymi zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania m.in. czynności wymienione w art. 8 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy, tj. wszelkie nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.