Przyjęta aktualizacja MSR nr 1 wprowadza nowe nazewnictwo w sprawozdaniach finansowych. Najwięcej zmian nastąpiło w rachunku zysków i strat, który od 1 stycznia 2009 r. nazywa się sprawozdaniem z całkowitych dochodów. Całkowite dochody obejmują zysk lub stratę oraz inne dochody całkowite.
Schemat. Dochody całkowite
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Składniki innych całkowitych dochodów:
• zmiany w nadwyżce z przeszacowania (MSR nr 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” oraz MSR nr 38 „Wartości niematerialne”),
• zyski i straty aktuarialne z tytułu programu określonych świadczeń ujęte zgodnie z § 93A MSR nr 19 „Świadczenia pracownicze”,
• zyski i straty wynikające z przeliczenia pozycji sprawozdania finansowego jednostki działającej za granicą (zob. MSR nr 21 „Skutki zmian kursów wymiany walut obcych”),
• zyski i straty z tytułu przeszacowania składników aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży (zob. MSR nr 39 „Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena”),
• efektywna część zysków i strat związanych z instrumentem zabezpieczającym w ramach zabezpieczania przepływów pieniężnych (zob. MSR 39).
Składniki innych całkowitych dochodów to przychody lub koszty rozliczane bezpośrednio kapitałem własnym. Zmiany w zakresie rachunku zysków i strat polegają na tym, że w sprawozdaniu z całkowitych dochodów jednostka musi wykazać wszelkie zmiany zachodzące w kapitale własnym z tytułu transakcji gospodarczej, poza transakcjami z udziałowcami. W świetle dotychczasowych rozwiązań w rachunku zysków i strat wykazane były jedynie skutki transakcji, które były rozliczane bezpośrednio z wynikiem finansowym. Obecne rozwiązanie bardziej odpowiada zapotrzebowaniom prospektywnym, ponieważ w części innych całkowitych dochodów wykazane są zyski i straty rozliczane z kapitałem z aktualizacji wyceny.
Jednostki mogą dokonać wyboru, czy koszty i przychody będą wykazane w:
• pojedynczym sprawozdaniu z całkowitych dochodów lub
• dwóch sprawozdaniach:
- sprawozdaniu przedstawiającym składniki zysków i strat (jednostkowy rachunek zysków i strat) oraz
- w drugim sprawozdaniu, które rozpoczyna się od zysku lub straty i przedstawia składniki innych całkowitych dochodów (sprawozdanie z całkowitych dochodów).
Tabela 1. Sprawozdanie z całkowitych dochodów
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Gdy jednostka wykazuje przychody i koszty w dwóch sprawozdaniach, musi sporządzić jednostkowy rachunek zysków i strat. Jest to pierwsza część sprawozdania z całkowitych dochodów. Drugie sprawozdanie zaczyna się od ustalonego w jednostkowym rachunku zysków i strat wyniku finansowego: zysku lub straty, oraz zawiera inne całkowite dochody.
Tabela 2. Dwuskładnikowe sprawozdanie z przychodów i kosztów
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W tabeli 1 i 2 wykazana jest ogólna treść rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z całkowitych dochodów. Nie zmienia to dotychczasowej struktury rachunku zysków i strat, która może być uporządkowana na dwa sposoby: w wersji porównawczej lub kalkulacyjnej.
Zgodnie z zasadą kompletności jednostka musi wykazać wszystkie osiągnięte przychody i poniesione koszty w sprawozdaniu z całkowitych dochodów, jeżeli spełniają one definicję. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady: w rachunku zysków i strat nie należy wykazywać korekty błędów oraz efektu zmian polityki rachunkowości.
Należy zwrócić uwagę, że w rachunku zysków i strat mogą występować pozycje, które zostały ujęte w innych całkowitych dochodach. W celu uniknięcia podwójnego przyjęcia tych pozycji, w innych całkowitych dochodach należy dokonać odpowiednich korekt jako korekt z tytułu przeklasyfikowania. Dotyczy to np. aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży. Zgodnie z § 55b MSR nr 39 zyski lub straty wynikające ze składnika aktywów finansowych, zaliczonego do dostępnych do sprzedaży, należy ująć bezpośrednio w kapitale własnym poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu. W momencie wyłączenia skumulowane zyski i straty poprzednio ujęte w kapitale własnym należy ująć w rachunku zysków i strat.
Przykład
Spółka wykazuje w księgach aktywa finansowe dostępne do sprzedaży.
Cena nabycia tych aktywów wynosi 5000 zł.
Wartość godziwa aktywów na pierwszy dzień bilansowy to 5200 zł, na drugi dzień bilansowy - 4950 zł, a na trzeci dzień bilansowy - 5300 zł. Spółka sprzedała te aktywa za 5150 zł.
Na kolejne dni bilansowe jednostka wykazuje wzrost i spadek wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży w kapitale z aktualizacji wyceny. Ostatecznie - zgodnie z przepisami MSR nr 39 - skumulowany zysk musi przenieść na przychody: wzrost - 200 zł, spadek - 250 zł, wzrost - 350 zł.
Saldo 300 zł należy przenieść jako przychód do rachunku zysków i strat i o tę kwotę należy korygować inne całkowite dochody.
W związku ze zmianami w rachunku zysków i strat nastąpiła też odpowiednia zmiana w zestawieniu zmian w kapitale własnym. Nowa nazwa tego rachunku to sprawozdanie zmian w kapitale własnym. Dotychczas rola rachunku zysków i strat polegała na ustaleniu wyniku finansowego (zysku lub straty).
W sprawozdaniu z całkowitego dochodu należy ujawnić zmiany w kapitale własnym jednostki między początkiem i końcem okresu sprawozdawczego, które odzwierciedlają przyrost lub spadek jej aktywów netto w ciągu okresu. Zmiany te są przede wszystkim skutkiem zysków i strat wygenerowanych z działalności gospodarczej jednostki.
W sprawozdaniu ze zmian w kapitale własnym należy wykazać:
• całkowite dochody ogółem za okres pokazujące oddzielnie łączne kwoty przypadające właścicielom jednostki dominującej oraz udziałom mniejszości,
• wpływ retrospektywnego zastosowania zmian zasad (polityki) rachunkowości lub retrospektywnych przekształceń dokonanych zgodnie z MSR nr 8 dla każdego składnika kapitału własnego,
• kwoty transakcji z właścicielami występującymi w charakterze udziałowców, prezentując odrębnie wkłady dokonane przez właścicieli oraz wypłaty na rzecz właścicieli,
• wartość bilansową każdego składnika kapitału własnego na początek i na koniec okresu wraz z oddzielnym ujawnieniem każdej zmiany stanu.
Tabela 3. Sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym dotychczas i obecnie
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• rozporządzenie Komisji (WE) nr 1274/2008 z 17 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1126/2008 przyjmujące określone Międzynarodowe Standardy Rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do Międzynarodowego Standardu Rachunkowości (MSR) nr 1
Gyöngyvér Takáts
specjalista ds rachunkowości