Krótkoterminowe świadczenia pracownicze w świetle MSR 19

wycenić wartość świadczeń? Czy świadczenia za wypracowanie zysku obciąża zysk netto? Czy ujawniać wartość tych świadczeń w sprawozdaniu finansowym?

Świadczenia pracownicze to świadczenia wynikające z:

1) sformalizowanych programów lub innych sformalizowanych ustaleń między jednostką a jej poszczególnymi pracownikami, grupami pracowników i ich przedstawicielami,

2) wymogów prawnych lub ustaleń branżowych, na podstawie których jednostka jest zobowiązana do wpłacania składek na rzecz krajowych, państwowych, branżowych i innych wielozakładowych programów

3) niesformalizowanych praktyk, które powodują powstanie zwyczajowo oczekiwanego zobowiązania. Przykładem takiego oczekiwanego zobowiązania jest sytuacja, w której zmiana niesformalizowanych praktyk jednostki powoduje niemożliwe do zaakceptowania pogorszenie stosunków z pracownikami.

Rodzaje świadczeń

Przepisy standardu dzielą świadczenia na krótko- i długoterminowe oraz po okresie zatrudnienia i związane z rozwiązaniem stosunku pracy.

Na świadczenia krótkoterminowe składają się wynagrodzenia i składki na ubezpieczenia społeczne, płatne urlopy wypoczynkowe, zwolnienia lekarskie, wypłaty z zysku i premie (jeśli są one wypłacane w ciągu 12 miesięcy od dnia, w którym zostały przyznane poszczególnym pracownikom). Ponadto do tego typu świadczeń zalicza się świadczenia niepieniężne, np. wykupienie abonamentu w poradni lekarskiej, na basen, możliwość korzystania z mieszkania służbowego i samochodu, opłata za studia podyplomowe.

Świadczenia pracownicze długoterminowe to m.in. długoterminowe urlopy wypoczynkowe, jeśli w zakładzie pracy prawo do ich nabycia uzależnione jest od stażu pracy, nagrody jubileuszowe, wypłaty z zysku i premie płatne po okresie 12 miesięcy licząc od końca okresu, w którym pracownik wykonywał pracę.

Natomiast do świadczeń po okresie zatrudnienia zalicza się emerytury i inne świadczenia emerytalne, ubezpieczenie na życie po okresie zatrudnienia, możliwość korzystania z abonamentu w poradni lekarskiej.

Pojęcie pracownika

Zakład pracy tworząc program świadczeń pracowniczych musi pamiętać, że pracownikiem w rozumieniu standardu jest każdy zatrudniony, bez względu na wymiar czasu pracy i formę zatrudnienia. Za pracownika uważa się także każdego członka zarządu, jak też kadry kierowniczej.

Wycena świadczeń krótkoterminowych

Gdy pracownik wykonywał pracę na rzecz swojej jednostki gospodarczej w ciągu roku obrotowego, to jednostka ujmuje przewidywaną, niezdyskontowaną wartość krótkoterminowych świadczeń pracowniczych. Tę wartość jednostka ujmuje jako:

1. Zobowiązanie (bierne rozliczenie międzyokresowe kosztów), po potrąceniu wszystkich już zapłaconych kwot. Gdyby zapłacona już kwota przekraczała niezdyskontowaną wartość świadczeń, jednostka ujmuje tę nadwyżkę jako składnik aktywów. Wspomnianą nadwyżkę należy zaksięgować jako czynne rozliczenie międzyokresowe kosztów, jeżeli opłacenie tych kosztów z góry doprowadzi do obniżenia przyszłych płatności lub ich refundacji, oraz

2. Koszty, chyba że te świadczenia inny standard (np. MSR 2 „Zapasy”, MSR 16 „Rzeczowe aktywa trwałe”) nakazuje zaliczyć do kosztu wytworzenia składnika aktywów tej jednostki.

Płatne nieobecności w pracy

Jednostka ujmuje płatności skumulowanych nieobecności, gdy pracownicy wykonywali pracę, przez co zwiększyli swoje uprawnienia do przyszłych płatnych nieobecności (jako bierne rozliczenie międzyokresowe kosztów), a także z chwilą wystąpienia nieobecności - w przypadku niekumulowanych tych płatności (jako koszty).

Jak już wspomniano, uprawnienia do płatnych nieobecności można podzielić na: kumulowane i niekumulowane.

Kumulowane płatne nieobecności to nieobecności, do których uprawnienia przechodzą na kolejne okresy sprawozdawcze i pracownicy mogą z nich skorzystać w przyszłości. Ten rodzaj płatnych nieobecności może uprawniać do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystania tych uprawnień na dzień odejścia pracownika z zakładu pracy.

Dla zakładu zatrudniającego pracowników zobowiązanie z tego tytułu rośnie wraz z wykonywaniem przez pracowników pracy, która zwiększa ich uprawnienia do późniejszych płatnych nieobecności. Zobowiązanie to jest ujmowane przez jednostkę, nawet jeśli płatne niewykorzystane nieobecności nie uprawniają do ekwiwalentu.

Jednostka ustala na dzień bilansowy przewidywany koszt skumulowanych płatnych nieobecności jako dodatkową kwotę, którą z godnie z przewidywaniami zapłaci w wyniku niewykorzystanego uprawnienia.

Zobowiązanie to należy ustalić w kwocie dodatkowych płatności tylko wówczas, gdy jednostka oczekuje wystąpienia tych dodatkowych płatności z powodu narastania ich kwoty.

Ten obowiązek występuje także w sytuacji, gdy występują sformalizowane lub niesformalizowane ustalenia, że niewykorzystane zwolnienie chorobowe wykorzystać można w formie płatnego dodatkowo urlopu wypoczynkowego.

Przykład

Jednostka zatrudnia 50 pracowników, z których każdy jest uprawniony do 3 dni roboczych dodatkowego płatnego zwolnienia z powodu choroby. Niewykorzystane wynagrodzenie za czas choroby można wykorzystać w następnym roku. Zwolnienie lekarskie pracownik wykorzystuje najpierw z puli z poprzedniego roku na zasadzie LIFO. Na dzień bilansowy średnie niewykorzystane uprawnienia odpowiadają dwóm dniom na każdego pracownika. Jednostka oczekuje, że w kolejnym roku 45 pracowników weźmie 5 dni zwolnienia, a pozostali po 7 dni.

Dodatkowo jednostka spodziewa się wypłacić wynagrodzenie za niewykorzystane zwolnienia w wielkości 10 dni roboczych, które narosły na dzień bilansowy (2 dni na każdego z pięciu pracowników).

Tej swoistej „rezerwy” nie tworzy się przy braku kumulacji płatności. Takie nieobecności przepadają, jeśli uprawnienia bieżącego okresu nie zostały w pełni wykorzystane. Nie uprawniają one pracowników do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystanego zwolnienia. Po prostu jednostka nie ujmuje ani kosztów, ani zobowiązania do chwili wystąpienia nieobecności, ponieważ wykonywanie pracy pracownika nie zwiększa kwoty świadczenia.

Wypłata z zysku

Jednostka powinna ująć przewidywane koszty wypłat z zysku i premii jako zobowiązanie albo koszty. Powinna to uczynić, ponieważ ciąży na niej prawnie lub zwyczajowo zobowiązanie do tego typu wypłat i dodatkowo zobowiązanie to można wycenić w wiarygodny sposób.

Należy podkreślić, że bieżące zobowiązanie występuje tylko wówczas, gdy dana jednostka nie może wycofać się ze swoich wcześniejszych zobowiązań w tym zakresie.

W niektórych jednostkach pracownicy otrzymują wypłaty z wypracowanego zysku pod warunkiem, że pozostaną w jednostce przez określony czas. Istnienie takiego programu powoduje powstanie zwyczajowo oczekiwanego zobowiązania w miarę wykonywania pracy przez pracowników. Zobowiązanie to zwiększa kwotę, którą trzeba będzie wypłacić, jeśli pracownicy przepracują w danym zakładzie pracy określony czas.

Przykład

W zakładzie pracy obowiązuje program wypłat z zysku, który nakazuje jednostce część zysku przeznaczyć na wypłatę dla pracowników, którzy pracowali przez cały rok. Jeśli przez cały rok nie odejdzie żaden z pracowników, to zakład wypłaci 1,5 proc. zysku. Jednak z dotychczasowej praktyki wiadomo, że tylko część pracowników będzie pracowała przez cały rok, dlatego jednostka zobowiązanie i koszty ustaliła w wysokości 1,1 proc. wypracowanego zysku.

Jeśli na jednostce nie ciąży żadne zapisane zobowiązanie do wypłaty premii z zysku, ale mimo to premia była zwyczajowo wypłacana, to także należy oszacować wartość oczekiwanej wypłaty z zysku. Wycena takiego zwyczajowo oczekiwanego zobowiązania powinna uwzględniać to, że niektórzy pracownicy nie przepracują całego roku i nie wszyscy pracownicy uzyskają tę premię.

Jednostka może dokonać wiarygodnego oszacowania prawnych lub zwyczajowo oczekiwanych zobowiązań wynikających z programu wypłat z zysku i systemów premiowych, tylko gdy:

1) sformalizowane zasady funkcjonowania programu zawierają wzór służący ustaleniu kwoty świadczenia,

2) jednostka ustala kwoty do zapłaty przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego do publikacji,

3) dotychczasowa praktyka jasno wskazuje na wymiar zwyczajowo oczekiwanego zobowiązania.

Zobowiązanie wynikające z programów wypłat zysków i systemów premiowych wynika z efektów pracy zatrudnionych pracowników, a nie z transakcji z właścicielami. Z tego też powodu jednostka nie ujmuje wydatków związanych z tymi programami jako podział zysku netto, lecz obciąża nimi koszty.

Jeśli wypłaty z zysku i płatności premiowe nie są w całości należne w ciągu najbliższych 12 miesięcy od zakończenia okresu, w którym pracownicy wykonywali pracę, z którą związane są obecnie płatności z zysku, to tę część, która płatna jest po tym terminie, należy zaliczyć do innych długoterminowych świadczeń pracowniczych.

Ujawnianie informacji w sprawozdaniu

Międzynarodowy Standard Rachunkowości nie nakazuje jednostce ujawniać informacji na temat krótkoterminowych świadczeń pracowniczych. Jednak mimo to należy wykazać w sprawozdaniu zobowiązanie wynikające z krótkoterminowych świadczeń pracowniczych.

Taki obowiązek wynika np. z postanowień MSR 1 „ Prezentacja sprawozdań finansowych”.

Podstawa prawna:

§ 8-23 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 19 „Świadczenia pracownicze”.