W momencie wprowadzenia środka trwałego do ewidencji należy ustalić jego wartość początkową. Wartość początkowa środka trwałego to cena nabycia lub koszt wytworzenia.
Tabela 1. Cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
UWAGA
Koszty dające się bezpośrednio przyporządkować to:
• koszty świadczeń pracowniczych poniesione wyłącznie w związku z wytworzeniem lub nabyciem pozycji rzeczowych aktywów trwałych,
• koszt przygotowania miejsca,
• koszty początkowej dostawy oraz koszty załadunku i rozładunku,
• koszty instalacji i montażu,
• koszty sprawdzenia, czy składnik aktywów działa poprawnie, pomniejszone o przychody netto ze sprzedaży wyrobów wytworzonych w trakcie dostosowania składnika aktywów do miejsca i warunków,
• honoraria za profesjonalne usługi (§ 17 MSR nr 16).
Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy oraz koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe.
Koszt wytworzenia składnika aktywów przez jednostkę gospodarczą we własnym zakresie ustala się przy użyciu tych samych zasad jak w przypadku składnika aktywów, który został nabyty - czytamy w MSR nr 16.
Według ustawy podatkowej ustalenie wartości początkowej zależy od sposobu nabycia danego środka trwałego.
Tabela 2. Wartość początkowa w updop
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Otrzymanie środka trwałego w formie darowizny
Przed ujęciem w ewidencji środka trwałego otrzymanego w formie darowizny należy ustalić jego wartość początkową. Jeśli jest to nowy środek trwały, jego wartość można określić na podstawie cen sprzedaży podobnych środków. Określając wartość środka używanego, należy ustalić jego wartość rynkową na podstawie cen sprzedaży podobnych składników. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
Według updop w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób środek trwały należy wyceniać w wartości rynkowej z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.
Wniesienie w formie aportu
Środki trwałe mogą stanowić element kapitałów wnoszonych przez udziałowców w formie rzeczowej. Rzeczowy udział w spółce nosi nazwę aportu. Wycena środka trwałego w tym przypadku odbywa się na podstawie faktury - jeśli jest to nowy środek trwały, lub w drodze wyceny według wartości rynkowej ustalonej na dzień wniesienia wkładu.
Zgodnie z updop w razie nabycia środka trwałego w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki kapitałowej, a także udziału w spółdzielni - za wartość początkową uważa się ustaloną przez podatnika na dzień wniesienia wkładu lub udziału wartość poszczególnych środków trwałych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej.
Wytworzenie we własnym zakresie
Środki trwałe, szczególnie nieruchomości, mogą być wytwarzane we własnym zakresie. W tym przypadku wartość początkową tworzą wszystkie koszty dotyczące budowy, szczególnie koszty materiałów i robocizny, ale także koszty demontażu i usunięcia innego, starego składnika aktywów. Koszty budowy podwyższają także koszty kredytu inwestycyjnego (do momentu ukończenia inwestycji).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Transakcja wymiany środka trwałego między firmami
Niekiedy może dochodzić do transakcji wymiany środków trwałych między firmami. Wycenę w takiej sytuacji omawia MSR nr 16:
(...) pozycja lub pozycje rzeczowych aktywów trwałych mogą być nabyte w drodze wymiany na inną pozycję lub pozycje aktywów niepieniężnych lub na grupę aktywów pieniężnych i niepieniężnych. Regulacje te dotyczą wymiany jednego niepieniężnego składnika aktywów na drugi, ale mają również zastosowanie do wszystkich transakcji zamiany opisanych w pierwszym zdaniu tego paragrafu. Cenę nabycia takiej pozycji rzeczowych aktywów trwałych ustala się w wysokości wartości godziwej, chyba że:
a) transakcja wymiany nie ma treści ekonomicznej lub
b) nie można wiarygodnie ustalić wartości godziwej żadnego z wymienionych aktywów. Nabyta w ten sposób pozycja jest wyceniana zgodnie z powyższym, nawet gdy nie można jeszcze usunąć z bilansu pozycji danej w zamian. Jeśli nabyta pozycja nie jest wyceniona według wartości godziwej, jej cena nabycia jest równa wartości bilansowej składnika aktywów danego w zamian.
• § 16, 17 i 24 MSR nr 16 - „Rzeczowe aktywa trwałe”
• art. 28 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
dr Anna Bagieńska
adiunkt w Katedrze Finansów i Rachunkowości Politechniki Białostockiej