Części sprawozdania finansowego są ze sobą ściśle związane. Bilans, jako główny element sprawozdania, przedstawia majątek przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania. Przyczyną zwiększenia majątku i źródeł finansowania - jeżeli przedsiębiorstwo nie sięgało po zewnętrzne finansowanie - jest wypracowany przez nie zysk, który jako pozycja kapitałów własnych figuruje w pozycji A.VIII bilansu.
O szczegółach wypracowania tego zysku dowiemy się z rachunku zysków i strat, w którym przedstawiane są wszystkie koszty i przychody przedsiębiorstwa w danym okresie. Zysk netto jest „tylko” wynikiem memoriałowym.
Zrealizowany wynik, tj. wpływy i wypływy gotówki w danym okresie, pokazuje wyprowadzona w rachunku przepływów pieniężnych zmiana środków pieniężnych. Dlatego rachunek jest w zasadzie wyszczególnieniem pozycji „Środki pieniężne”.
UWAGA!
Ewidencja księgowa następuje według zasady memoriałowej, dlatego sporządzenie bilansu oraz rachunku zysków i strat odbywa się na podstawie ksiąg rachunkowych. Księgi te nie umożliwiają natomiast sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych.
Sporządzenie rachunku przepływów wymaga odpowiedniego ustawienia danych, które możemy uzyskać z bilansu i rachunku zysków i strat oraz z poprawnie sporządzonej informacji dodatkowej i pewnej kalkulacji. Proces ten prześledzimy na przykładzie spółki Alfa*.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Dodatkowe informacje na temat środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycji zgodnie z ustawą o rachunkowości spółka przedstawiła w dodatkowych informacjach i wyjaśnieniach do sprawozdania finansowego.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych wykonujemy w kilku etapach:
Etap 1. Przygotowanie pomocniczego zestawienia zmian, które zaszły w bilansie.
Etap 2. Na podstawie zestawienia ustalenie niektórych segmentów operacyjnych rachunku zysków i strat.
Etap 3. Na podstawie rachunku zysków i strat ustalenie brakujących składników działalności operacyjnej.
Etap 4. Ustalenie przepływów z działalności inwestycyjnej.
Etap 5. Ustalenie przepływów z działalności finansowej.
Etap 6. Sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych.
Etap 1
Etap 2
• Zmiana stanu rezerw wynosi 390 zł. Ponieważ rezerwy wzrosły, a więc środki pieniężne zostały zatrzymane w spółce – korekta będzie dokonana in plus.
• Zmiana stanu zapasów wynosi 2200 zł. Ponieważ zapasy wzrosły, a więc środki pieniężne zostały przez spółkę wydane – korekta będzie dokonana in minus.
• Zmiana stanu należności wynosi 4940 zł. Ponieważ należności uległy zmniejszeniu, a więc środki pieniężne wpłynęły do spółki – korekta będzie dokonana in plus.
• Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów:
–4620 zł – 510 zł – 5 zł + 250 zł = –4885 zł. Oznacza to, że sumarycznie zobowiązania krótkoterminowe uległy zmniejszeniu, a co za tym idzie, spółka musiała wydać środki pieniężne na ich spłatę – korekta będzie dokonana in minus.
• Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych czynnych
wynosi 350 zł.
Ponieważ krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe wykazywane w aktywach bilansu spadły, a więc nastąpił wpływ środków pieniężnych – korekta będzie dokonana in plus.
wynosi 350 zł.
Ponieważ krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe wykazywane w aktywach bilansu spadły, a więc nastąpił wpływ środków pieniężnych – korekta będzie dokonana in plus.
• Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych biernych wynosi + 4120 zł. Rozliczenia międzyokresowe wykazywane w pasywach wzrosły, nastąpiło zatem zatrzymanie środków pieniężnych – korekta będzie dokonana in plus.
Etap 3
• Amortyzacja obejmuje zarówno amortyzację środków trwałych 1600 zł, jak i wartości niematerialnych i prawnych 340 zł, a więc razem jest to 1940 zł – kwota równa odpowiedniej pozycji w rachunku zysków i strat.
• Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych wynoszą 0 zł. W dodatkowych informacjach i wyjaśnieniach do rachunku zysków i strat została podana informacja, że dodatnie różnice kursowe dotyczą wyceny rozrachunków z tytułu dostaw. Nie jest zatem konieczne dokonywanie korekty z tego tytułu, ponieważ różnice te dotyczą działalności operacyjnej.
• Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) – w tej pozycji należy skorygować wynik finansowy o wszystkie odsetki, które nie dotyczą działalności operacyjnej, zarówno zapłacone, jak i naliczone. Spółka Alfa w rachunku zysków i start wykazała zapłacone odsetki w wysokości 2550 zł od kredytów oraz 370 zł odsetek naliczonych. Ponieważ powiększają one koszty finansowe, automatycznie obniżając wynik finansowy, dlatego cała kwota odsetek w wysokości 2920 zł
będzie stanowiła korektę in plus.
będzie stanowiła korektę in plus.
• Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
– pozycja ta pozwoli „oczyścić” memoriałowy wynik finansowy z odpowiednich pozycji dotyczących segmentu inwestycyjnego. W przypadku spółki Alfa pojawią się tu dwa zdarzenia: sprzedaż środków trwałych oraz sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych. Zysk ze sprzedaży środków trwałych wynosił 430 zł. Zysk ze sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych – 250 zł. Łączna kwota korekty wyniesie 680 zł in minus, ponieważ w dalszej części rachunku wykażemy wpływy z działalności inwestycyjnej ze znakiem plus.
– pozycja ta pozwoli „oczyścić” memoriałowy wynik finansowy z odpowiednich pozycji dotyczących segmentu inwestycyjnego. W przypadku spółki Alfa pojawią się tu dwa zdarzenia: sprzedaż środków trwałych oraz sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych. Zysk ze sprzedaży środków trwałych wynosił 430 zł. Zysk ze sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych – 250 zł. Łączna kwota korekty wyniesie 680 zł in minus, ponieważ w dalszej części rachunku wykażemy wpływy z działalności inwestycyjnej ze znakiem plus.
Etap 4
• Wpływy ze zbycia środków trwałych w kwocie 1000 zł. W tabeli 3 znajdziemy wartość początkową sprzedanych środków trwałych w wysokości 1560 zł. Wartość ich umorzenia wynosi 990 zł, a więc wartość netto to 570 zł. Ponieważ zysk ze zbycia tych środków trwałych wynosi 430 zł, łączna wartość sprzedaży to 570 zł + 430 zł = 1000 zł.
• Wpływy ze zbycia inwestycji krótkoterminowych
wynoszą 450 zł. Wartość netto sprzedanych aktywów według tabeli 5 to 200 zł, natomiast zysk ze zbycia wynosi 250 zł, dlatego łączny wpływ to 450 zł.
wynoszą 450 zł. Wartość netto sprzedanych aktywów według tabeli 5 to 200 zł, natomiast zysk ze zbycia wynosi 250 zł, dlatego łączny wpływ to 450 zł.
• Wydatki na zakup środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych wynoszą 1065 zł. Dane z tabeli 3 i 4 pokazują, że spółka nabyła środki trwałe za kwotę 880 zł oraz wartości niematerialne i prawne za 185 zł. Łączna kwota wydatków to 1065 zł.
Etap 5
• Wpływy z wydania udziałów wynoszą 1500 zł – zmiana stanu kapitału podstawowego z tabeli 6.
• Wydatki na spłatę otrzymanych kredytów
wynoszą 7680 zł. Spłata kredytu długoterminowego wynosi 2900 zł, spłata kredytu krótkoterminowego – bez naliczonych odsetek – 4780 zł.
wynoszą 7680 zł. Spłata kredytu długoterminowego wynosi 2900 zł, spłata kredytu krótkoterminowego – bez naliczonych odsetek – 4780 zł.
• Wydatki na spłatę odsetek
wynoszą 2550 zł. W tej pozycji wykazujemy tylko odsetki zapłacone, ponieważ wiążą się one z przepływem środków, nie bierzemy natomiast pod uwagę odsetek naliczonych.
wynoszą 2550 zł. W tej pozycji wykazujemy tylko odsetki zapłacone, ponieważ wiążą się one z przepływem środków, nie bierzemy natomiast pod uwagę odsetek naliczonych.
Etap 6
Rachunek przepływów pieniężnych (metoda pośrednia)
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Zysk (strata) netto 1 740
II. Korekty razem 6 895
1. Amortyzacja 1 940
2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) 2 920
4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej –680
5. Zmiana stanu rezerw 390
6. Zmiana stanu zapasów –2 200
7. Zmiana stanu należności 4 940
8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów –4 885
9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 4 470
10. Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I ± II) 8 635
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Wpływy 1 450
1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 1 000
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Z aktywów finansowych, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
– zbycie aktywów finansowych, 450
– dywidendy i udziały w zyskach
– spłata udzielonych pożyczek długoterminowych
– odsetki
– inne wpływy z aktywów finansowych
4. Inne wpływy inwestycyjne
II. Wydatki 1 065
1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 1 065
2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
3. Na aktywa finansowe, w tym:
a) w jednostkach powiązanych
b) w pozostałych jednostkach
– nabycie aktywów finansowych
– udzielone pożyczki długoterminowe
4. Inne wydatki inwestycyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I – II) 385
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Wpływy 1 500
1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału 1 500
2. Kredyty i pożyczki
3. Emisja dłużnych papierów wartościowych
4. Inne wpływy finansowe
II. Wydatki 10 230
1. Nabycie udziałów (akcji) własnych
2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli
3. Inne, niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku
4. Spłaty kredytów i pożyczek 7 680
5. Wykup dłużnych papierów wartościowych
6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych
7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
8. Odsetki 2 550
9. Inne wydatki finansowe
III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I – II) –8 730
D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III ± B.III ± C.III) 290
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym 290
– zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu 75
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F ± D) 365
Suma przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej (pozycja D) jest równa bilansowej zmianie stanu środków pieniężnych (pozycja E). Środki na koniec okresu są zgodne z kwotą wykazaną w bilansie zamknięcia. Można zatem stwierdzić, że przepływy wykazane w rachunku zostały przedstawione w sposób prawidłowy.
• art. 48b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2252
• Krajowy Standard Rachunkowości nr 1 – „Rachunek przepływów pieniężnych”
* W opracowaniu wykorzystane zostały następujące książki: W. Gos, Rachunek przepływów pieniężnych w świetle krajowego standardu rachunkowości, Difin 2004; E. Śnieżek, Rachunek przepływów pieniężnych, ODDK 2005; I. Olchowicz, A. Tłaczała, Sprawozdawczość finansowa, Difin 2004.
Katarzyna Kobiela-Pionnier
asystent w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie