Decyzje finansowe o podwyższeniu lub obniżeniu stawki amortyzacyjnej, o wykorzystaniu metody degresywnej lub liniowej czy też zastosowaniu stawki indywidualnej wpływają na wzrost lub zmniejszenie kosztów uzyskania przychodu z tytułu amortyzacji, a tym samym na poziom zysków generowanych przez jednostkę.
Operacje te rzutują również na wysokość nadwyżki finansowej służącej do sfinansowania kapitałowych potrzeb jednostki, toteż stanowią ważny element w procesie planowania finansowego przedsiębiorstwa.
Właściwy dobór metody amortyzacji podatkowej jest jednym z czynników dających możliwość optymalizacji wysokości nadwyżki finansowej firmy. Nadwyżkę finansową należy rozumieć jako wartość zysku netto powiększonego o odpisy amortyzacyjne zaliczane do kosztów działalności przedsiębiorstwa:
nadwyżka finansowa = zysk netto + amortyzacja
Ocena wysokości planowanej nadwyżki finansowej będzie wymagać uwzględnienia wyników uzyskanych z porównania różnych metod amortyzacji oraz ich rzeczywistego wpływu na przewidywane wartości wspomnianej nadwyżki.
Można mówić o dwóch źródłach środków finansowych uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo z tytułu amortyzacji. Chodzi mianowicie o środki wynikające z uwolnienia kapitału na skutek odpisów amortyzacyjnych oraz o środki wynikające z pomniejszenia podstawy opodatkowania – z tytułu podatkowej osłony amortyzacyjnej*. Amortyzacja, chociaż należy do kosztów, nie jest wydatkiem. Jest kosztem, który nie jest przepływem pieniężnym, ponieważ nie wiąże się z nią realny wypływ gotówki. Amortyzacja ma jednak bezpośredni wpływ na wysokość płaconego przez podmiot podatku dochodowego, ponieważ jako koszt uzyskania przychodu obniża podstawę opodatkowania.
Tarczę podatkową z tytułu amortyzacji będą stanowić korzyści podatkowe możliwe do osiągnięcia przez przedsiębiorstwo z tytułu ponoszonych kosztów amortyzacji. Można to zapisać w postaci następującej formuły:
TSn = AMn × Tn
gdzie:
TS – tarcza podatkowa z tytułu amortyzacji (ang. tax shield),
AM – podatkowy odpis amortyzacyjny,
T – stopa podatku dochodowego,
n – kolejny okres.
Zyskasz
Decyzje dotyczące wyboru rozwiązań systemowych z zakresu amortyzacji mogą pomóc w sterowaniu wielkością nadwyżki finansowej w poszczególnych okresach oraz dają możliwość wcześniejszego wykorzystania środków finansowych uwolnionych za sprawą amortyzacji.
W procesie planowania finansowego firma powinna zdecydować, który z dwóch podstawowych modeli amortyzacji przyjąć. Pierwszy wariant amortyzacji zakłada możliwie jak najszybsze zamortyzowanie poniesionych nakładów na aktywa trwałe, z wykorzystaniem przyspieszonych odpisów amortyzacyjnych.
Drugi wariant przewiduje równomierne rozłożenie wartości odpisów amortyzacyjnych w poszczególnych okresach użytkowania obiektu. Każde z wymienionych rozwiązań oddziałuje zarówno na wielkość zysku brutto, zysku netto i obciążeń fiskalnych przedsiębiorstwa, jak i na wysokość nadwyżki finansowej (tabela 1).
Tabela 1
Najczęściej firmy dążą do maksymalizowania nadwyżki finansowej w przypadku posiadania szybko „starzejących się moralnie” aktywów (lub w przypadku użytkowania obiektów w pogorszonych lub złych warunkach) oraz jak najszybszego zwrotu zainwestowanych kapitałów. Możliwe jest to przy przyjęciu takiego harmonogramu amortyzacji, w którym największe odpisy z tytułu amortyzacji będą przypadać na lata początkowe, a więc przy zastąpieniu liniowej metody amortyzacji metodą przyspieszoną. Wówczas zdyskontowana suma nadwyżki finansowej będzie najwyższa.
Biorąc pod uwagę rachunek efektywnościowy dwóch przedstawionych wariantów korzystniejsze dla przedsiębiorstwa jest maksymalizowanie odpisów amortyzacyjnych w początkowych okresach. W celu zobrazowania wpływu przyjętych zasad amortyzacji na wielkość nadwyżki finansowej przedsiębiorstwa prześledźmy uproszczony przykład takiej analizy. Bardziej rozbudowana symulacja tego typu powinna również uwzględniać przewidywany poziom rentowności przedsiębiorstwa. Firmy wykazujące stratę muszą liczyć się możliwością pojawienia się efektu tarczy z tytułu straty, którą będzie można odpisać dopiero w kolejnych latach. Wpłynie to na zmniejszenie bieżących korzyści i konieczność wypracowania w następnych latach odpowiednio wysokich zysków w celu wykorzystania tarczy podatkowej.
Przykład
Firma nabyła środki trwałe o wartości 100 000 zł, zakwalifikowane zgodnie z przepisami prawa podatkowego jako zespoły komputerowe. Zarząd firmy bierze pod uwagę możliwość zastosowania metody liniowej, degresywnej i przyspieszonej amortyzacji oraz wpływu przyjętego rozwiązania na uzyskaną nadwyżkę finansową oraz płatności podatkowe. Przedsiębiorstwo zakłada jednocześnie stałą wartość zysku operacyjnego oraz przyjmuje jednakową stopę dyskontową w całym okresie eksploatacji wspomnianych aktywów. Podatkowa stawka amortyzacji liniowej wynosi 30%, stopa podatku dochodowego („T”) równa jest 19%, a stopa dyskontowa („r”) – 16%.
Jako pierwszą firma analizuje metodę liniową, najprostszą i najbardziej popularną metodę amortyzacji, która zakłada jednakowe odpisy amortyzacyjne w poszczególnych okresach użytkowania obiektu. Przy tej metodzie nominalne wartości zysków netto, obciążeń fiskalnych i nadwyżki finansowej są równe w poszczególnych latach (tabela 2).
Tabela 2
Zdyskontowane wartości nadwyżki finansowej oraz podatku dochodowego uzyskano w tym wariancie oraz w pozostałych analizowanych wariantach amortyzacji za pomocą formuły na obliczenie wartości bieżącej pieniądza:
PVn = FVn / (1 + r)n
wykorzystując podaną w treści przykładu stopę dyskontową. Przykładowo, wartość zdyskontowanej nadwyżki finansowej dla drugiego roku wyniosła 64 432 = 86 700 / (1 + 0,16)2.
Jako drugą możliwość firma rozważa zastosowanie metody degresywnej, która pozwala uzyskać wcześniejszy zwrot zainwestowanych kapitałów, czyli szybsze wycofanie nakładów poniesionych na majątek trwały. Stosując amortyzację degresywną w pierwszym roku firma dokonuje odpisów amortyzacyjnych obliczanych od wartości początkowej środka trwałego, przyjmując stawkę podstawową i podwyższając jej wartość za pomocą współczynnika 2. W następnych latach dokonuje odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne. Począwszy od roku podatkowego, w którym amortyzacja degresywna jest niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, dalszych odpisów dokonuje metodą liniową. Zastosowanie tego wariantu amortyzacji sprawia, że wartości nominalne zysku netto oraz obciążeń podatkowych wykazują tendencję rosnącą w kolejnych latach. Spowodowane jest to różnymi, zmniejszającymi się odpisami amortyzacyjnymi. Należy zwrócić uwagę, że największe wartości nadwyżki finansowej uzyskano w początkowych okresach amortyzacji, co zostało zobrazowane w tabeli 3.
Tabela 3
Jako trzecia analizie podlega metoda liniowa amortyzacji ze stawką podwyższoną za pomocą współczynnika 2, ponieważ zakupione aktywa trwałe podlegają szybkiemu postępowi technicznemu. Również w tym przypadku nominalne wartości zysku netto oraz obciążeń podatkowych wykazują tendencję rosnącą, a największe wartości nadwyżki finansowej uzyskano w początkowym okresie eksploatacji (tabela 4).
Tabela 4
Porównanie otrzymanych wyników pokazuje, że chociaż zsumowana nominalna wartość nadwyżki finansowej jest w każdym przypadku jednakowa i wynosi 343 000, to jednak wartości zdyskontowane różnią się w każdym z omawianych wariantów:
• nadwyżka finansowa przy zastosowaniu metody liniowej – 240 504,
• nadwyżka finansowa przy zastosowaniu metody degresywnej – 241 933,
• nadwyżka finansowa przy zastosowaniu metody liniowej ze współczynnikiem 2 – 242 128.
Z przedstawionej analizy wynika, że najwyższą wartość nadwyżki finansowej uzyskano przy zastosowaniu metody liniowej, w której wykorzystano jednocześnie współczynnik 2 dla stawki podstawowej. Metoda pozwoliła na przesunięcie w czasie zapłaty podatku dochodowego z lat początkowych na końcowe.
UWAGA!
Maksymalizowanie odpisów amortyzacyjnych w początkowych okresach kosztem zmniejszenia zysków przesuwa na późniejszy okres opodatkowanie zysków. Pozwala to na ogół na uzyskanie w ujęciu realnym, czyli po przeliczeniu przyszłych płatności na wartości bieżące (uwzględnienie dyskonta), wyższych nadwyżek finansowych oraz niższych płatności podatkowych. Ważna jest również możliwość wcześniejszego rozporządzania nadwyżką finansową.
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń można stwierdzić, że już na etapie planowania finansowego w przedsiębiorstwie niezbędne jest przeprowadzenie analizy porównawczej możliwych do zastosowania metod amortyzacji podatkowej, co zapewni wprowadzenie najbardziej korzystnego rozwiązania z punktu widzenia kształtowania nadwyżki finansowej oraz uzasadni decyzje podejmowane przez zarządzających.
Jan Podobiński
ekspert w zakresie finansów
* J. Iwin, Znaczenie kapitału amortyzacyjnego w finansowaniu inwestycji rzeczowych polskich przedsiębiorstw – wyniki badań ankietowych, „Bank i Kredyt”, nr 8/2003.