Podstawowym przedmiotem prac wykonywanych przez biegłego rewidenta są badania sprawozdań finansowych, tzw. audyt finansowy.
Obowiązek przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego wynika z zapisów art. 64 ustawy o rachunkowości. W tym przepisie wskazano podmioty oraz warunki, po spełnieniu których badanie jest obowiązkowe. Jednak polskie prawo bilansowe nie ogranicza prawa jednostki do dobrowolnego podpisania umowy o badanie i przeprowadzenie audytu. Tym bardziej że podpis biegłego rewidenta wpływa bardzo pozytywnie przy prezentacji sprawozdania finansowego na zewnątrz np. instytucjom finansowym.
Zakres prac
Podstawowym przedmiotem prac wykonywanych przez biegłego rewidenta są badania sprawozdań finansowych, tzw. audyt finansowy. Ponadto biegły rewident może świadczyć następujące usługi:
• prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych,
• przeglądy sprawozdań finansowych,
• ekspertyzy i opinie ekonomiczno-finansowe,
• doradztwo w zakresie organizacji i informatyzacji rachunkowości,
• prowadzenie postępowania likwidacyjnego i upadłościowego,
• działalność wydawnicza i szkoleniowa w zakresie rachunkowości.
Na potrzeby badania sprawozdań finansowych, a także innych usług biegłego rewidenta, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów wydała Normy Wykonywania Zawodu – dostępne są one na stronie: www.kibr.org.pl.
Badanie sprawozdań finansowych
Jak wspomniano wyżej, zasadniczym przedmiotem prac biegłych rewidentów jest badanie sprawozdań finansowych. Warto przede wszystkim wskazać, iż choć badanie można porównać do innych kontroli (np. kontroli skarbowej), to w przypadku audytu finansowego należy wyraźnie wskazać, że finansującym kontrolę jest kontrolowana jednostka. I choć badanie jest obligatoryjne, to sposób finansowania powinien wpływać na charakter współpracy. Nie należy jednak zapominać, że biegły rewident działa w ściśle określonych przepisami ramach oraz normach i nie może poza nie wykraczać. Nie oznacza to, że nie może być partnerem dla jednostki.
Badanie składa się z trzech etapów:
• badanie wstępne – przeprowadzane najczęściej w IV kwartale, skupia się przede wszystkim na zapoznaniu się biegłego z jednostką oraz identyfikacją potencjalnych rodzajów ryzyka związanych z badaniem,
• udział w inwentaryzacji – faktyczny ogląd techniki przeprowadzania spisu z natury przez jednostkę, ogląd przeprowadzany w czasie jej trwania,
• badanie zasadnicze – przeprowadzane po sporządzeniu przez jednostkę wstępnej wersji sprawozdania finansowego, polegające na weryfikacji wielkości w nim zaprezentowanych, zakończone zostaje wydaniem opinii i raportu z badania.
Biegły rewident przeprowadza badanie sprawozdania finansowego w sposób staranny, zgodnie z opracowanym przez siebie planem badania, w uzgodnionym z jednostką czasie, stosując właściwe rewizji finansowej metody, przy uwzględnieniu znaczenia (istotności) badanych zagadnień i zachowaniu gospodarności rewizji. Przeprowadzając badanie biegły rewident powinien kierować się postanowieniami niniejszej normy i innych norm, wydanych przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów (KRBR) oraz osądem zawodowym wypływającym z jego wiedzy, doświadczenia i intuicji.
W praktyce często nie we wszystkich etapach badania uczestniczy biegły rewident – korzysta z pomocy asystentów i aplikantów. Ważne jest, aby przy podpisywaniu umowy o badanie określić, w jakim zakresie musi w nim uczestniczyć biegły rewident, a w jakim wystarczający jest udział asystenta lub aplikanta – pracującego pod przewodnictwem i na rachunek biegłego. Udział biegłego w większym zakresie z jednej strony zwiększa koszty samego badania, z drugiej gwarantuje, że trudne tematy nie zostaną pominięte. Należy pamiętać również o tym, że biegły rewident powinien być podczas badania również doradcą, a w przypadku gdy nie będzie on faktycznie uczestniczył w badaniu, a jedynie parafował opinie i raport – użytek z doradztwa jest niewielki.
Czas przeprowadzenia badania
Innym bardzo ważnym elementem badania jest rzeczywisty czas jego przeprowadzania. To samo badanie może zostać przeprowadzone w różnym czasie w zależności od „rozpoznania” firmy i jej problemów oraz mobilności prowadzących badanie. Należy jednak zwrócić uwagę na następujące czynniki:
• każde pierwsze badanie musi zawierać czas niezbędny biegłemu i jego zespołowi na zapoznanie się ze specyfiką jednostki,
• pewne procesy można zautomatyzować, przyśpieszyć, lecz znaczne ograniczenie czasu badania skutkuje brakiem czasu na doradztwo i konsultacje – czyli na czynniki, które tworzą w badaniu sprawozdania finansowego wartość dodaną.
Czym kierować się przy wyborze biegłego
Na charakter współpracy z biegłym rewidentem ma również jego dotychczasowe doświadczenie w badaniu sprawozdań finansowych podmiotów o podobnym profilu lub podobnych uwarunkowaniach. O ile oczywiste jest analizowanie doświadczenia podmiotu prowadzącego badanie, to już rzadziej brane jest pod uwagę doświadczenie w tym zakresie biegłego rewidenta i jego zespołu, którzy przeprowadzają badanie. Należy zwracać również uwagę, czy biegły posiada doświadczenie nie tylko branżowe, ale również w zakresie specyficznym dla danego podmiotu, np. badania spółek notowanych na rynku publicznym, posiadających zagranicznych wspólników czy sporządzających sprawozdania według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.
Z praktycznego punktu widzenia bardzo istotne znaczenie może mieć nie tylko doświadczenie i wiedza biegłego rewidenta, ale również sposób współpracy z jednostką oraz podejście do klienta jak do partnera. Tylko i wyłącznie biegły rewident nastawiony na partnerską współpracę jest odpowiednim doradcą.
Biegli rewidenci ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną za postępowanie sprzeczne z określonymi przez Izbę zasadami wykonywania zawodu lub zasadami etyki zawodowej biegłych rewidentów.
Sposób zapoznawania jednostki z opinią wydawaną przez biegłego
Na kształt i zawartość opinii oraz raportu biegłego rewidenta jednostka zasadniczo nie ma wpływu. W niektórych firmach praktykowane jest informowanie przed wydaniem opinii o jej treści, szczególnie w przypadkach, gdy zawiera ona objaśnienia lub zastrzeżenia. W dobrym zwyczaju jest informowanie klienta o wynikach badania przed wydaniem opinii i raportu. A ponieważ nie wszystkie wnioski z badania znajdują swoje odzwierciedlenie w opinii i raporcie, tym bardziej cenne są wnioski wydane przez biegłego po zakończeniu poszczególnych elementów badania.
Opinia biegłego rewidenta może być:
• bez zastrzeżeń,
• bez zastrzeżeń z objaśnieniami,
• z zastrzeżeniem,
• negatywna.
Biegły może również wydać odmowę wydania opinii.
Podstawa prawna:
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),
• ustawa z 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie (j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 31, poz. 359 z późn.zm.),
• uchwała nr 1 z 29 czerwca 2003 r. V Krajowego Zjazdu Biegłych Rewidentów w sprawie statutu Krajowej Izby Biegłych Rewidentów.
Piotr Rybicki