Jak ująć w księgach rachunkowych skutki kontroli podatkowej, jeśli dotyczyła roku bieżącego? Jak ująć w księgach skutki kontroli podatkowej, która dotyczyła lat wcześniejszych? Czy skutki te należy rozpatrywać w kategoriach błędu podstawowego?
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. f ustawy o rachunkowości kary i grzywny, w tym i te wynikające z nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych, zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych, związanych pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.
Jeśli jednostka musi skorygować błąd wynikający na przykład z nieprawidłowości w rozliczeniu podatkowym (w wyniku kontroli urzędu skarbowego), wykrytym w zatwierdzonym już sprawozdaniu finansowym za dany rok obrotowy, powinna najpierw rozpoznać, czy wykryty błąd jest błędem podstawowym, ponieważ od tego uzależnione jest jego ujęcie w księgach rachunkowych.
Jeśli błąd zostanie uznany jako podstawowy, wówczas należy kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnieść na kapitał własny i wykazać jako zysk (stratę) z lat ubiegłych.
Jeśli jednak okaże się, że błąd nie jest błędem podstawowym, to kwotę korekty jednostka powinna wykazać w rachunku zysków i strat w bieżącym sprawozdaniu finansowym, czyli w sprawozdaniu finansowym za okres, w którym błąd został wykryty.
W następstwie błędu podstawowego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za spełniające wymagania rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego.
Poniżej charakteryzujemy ujęcie w księgach rachunkowych skutków kontroli podatkowej w podziale na VAT oraz podatek dochodowy od osób prawnych.
Błędy w rozliczeniu VAT ujawnione w wyniku kontroli
W razie stwierdzenia, że podatnik w złożonej deklaracji VAT-7 wykazał kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa wysokość tego zobowiązania w prawidłowej wysokości oraz ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 proc. kwoty zaniżenia tego zobowiązania.
Oto, jak ująć w księgach rachunkowych wynik kontroli w VAT, w zależności od tego, czy błąd w rozliczeniu został uznany za podstawowy czy też nie.
Przypadek 1: błąd w rozliczeniu VAT został zakwalifikowany przez kierownictwo jednostki jako błąd podstawowy, kontrola dotyczyła lat poprzednich (sprawozdanie finansowe już zostało zatwierdzone).
Tab. 1. Ewidencja wyników kontroli
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Przypadek 2: błąd w rozliczeniu VAT nie jest błędem podstawowym bądź też kontrola podatkowa dotyczyła bieżącego roku.
Tab. 2. Ewidencja wyniku kontroli
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.PRZYKŁAD
W firmie KORA została przeprowadzona kontrola urzędu kontroli skarbowej. Kontrola dotyczyła rozliczenia VAT za luty bieżącego roku. Stwierdzone nieprawidłowości w rozliczeniu podatku skutkowały zapłatą: podatku od towarów i usług w wysokości 4500 zł, sankcją w kwocie 1350 zł i odsetkami w wysokości 2000 zł. W księgach rachunkowych firma KORA ujęła to zdarzenie w następujący sposób:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.W przypadku gdy popełniono błędy w rozliczeniu podatkowym za rok, za który sprawozdanie finansowe zostało już zatwierdzone, wówczas obowiązuje wspomniana już zasada, że jeśli jednostka po zatwierdzeniu już sprawozdania finansowego otrzymała informacje o zdarzeniach dotyczących lat poprzednich, to należy je ująć w księgach rachunkowych roku, w którym te informacje otrzymała.
A zatem jeśli chcemy skorygować podatek dochodowy dotyczący np. 2003 roku, to korektę tę należy ująć w księgach roku bieżącego, czyli 2007, ponieważ sprawozdanie finansowe za rok 2003 zostało już zatwierdzone. Zapis księgowy tego zdarzenia - przy założeniu, że nie mamy do czynienia z błędem podstawowym - podany jest w poniższej tabeli.
Tab. 3. Ewidencja rozliczeń z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Odsetki od zaległości
Chociaż przy okazji omawiania korekt podatku dochodowego od osób prawnych oraz VAT pojawiły się już księgowania odsetek od zaległości budżetowych, warto jeszcze nieco uwagi poświęcić zagadnieniu odsetek od zaległości budżetowych. Odsetki za zwłokę obliczane są i opłacane na podstawie ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 z późn.zm.). Odsetki te naliczane są począwszy od najbliższego dnia po upływie terminu płatności.
Minister Finansów w drodze obwieszczenia ogłasza w Monitorze Polskim stawki odsetek za zwłokę. Obecnie odsetki od zaległości podatkowych wynoszą 11 proc. i zostały ogłoszone w Monitorze Polskim z 2006 r. Nr 19, poz. 207. Do obliczania kwoty odsetek przyjmuje się poniższy wzór (rozporządzenie Ministra Finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach - Dz.U. Nr 165, poz. 1373):
(Kz x L x O) : 365 = On= Opz
gdzie:
Kz - kwota zaległości,
L - liczba dni zwłoki,
O - stawka odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
On - kwota odsetek,
Opz - kwota odsetek po zaokrągleniu.
Odsetki za zwłokę zaokrągla się do pełnych złotych, tj. końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.
Odsetki za zwłokę zaliczane są w księgach rachunkowych do kosztów finansowych. Na koncie 751 „Koszty finansowe” ujmowane są odsetki niezależnie od tego, czy zostały już zapłacone, czy jeszcze nie. Ewidencja księgowa odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowych wpłat należności budżetowych obejmuje ich zarachowanie, a następnie zapłatę:
Tab. 4. Ewidencja odsetek od zaległości budżetowych
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.PRZYKŁAD
W spółce KORAL kontrola UKS stwierdziła, że nieprawidłowo naliczana była amortyzacja na skutek zastosowania błędnej stawki amortyzacyjnej, co w konsekwencji spowodowało zawyżenie kwoty amortyzacji. W rezultacie popełnionego błędu zawyżone zostały koszty podatkowe i zaniżona podstawa do opodatkowania oraz podatek dochodowy. Kontrola dotyczyła roku 2004, za który sprawozdanie finansowe zostało już zatwierdzone. Zgodnie z protokołem pokontrolnym dodatkowe zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych wyniosło 4000 zł, a odsetki 1000 zł. Błąd w naliczeniu amortyzacji w poprzednich latach nie uznany został za błąd podstawowy, ponieważ wartość korekty amortyzacji i umorzenia nie jest istotna dla oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego za poszczególne okresy sprawozdawcze.
Ujęcie w księgach rachunkowych spółki KORAL wyników kontroli jest więc następujące:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.W sytuacji gdyby jednak ujęcie w księgach rachunkowych roku 2007 zarówno odsetek, jak i podatku dochodowego miało wpływ na obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego za ten okres sprawozdawczy, wówczas mamy do czynienia z błędem podstawowym. Ujęcie w księgach rachunkowych tej sytuacji przedstawiono w tabeli na str. 79.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Podstawa prawna:
- ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn.zm.),
- ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),
- ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.),
- rozporządzenie Ministra Finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz.U. Nr 165, poz. 1373),
- obwieszczenie Ministra Finansów z 6 marca 2006 r. w sprawie stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (M.P. Nr 19, poz. 207).
dr Aneta Mazur