Co składa się na koszty finansowania zewnętrznego? Czy zawsze koszty te ujmuje się w okresie, w którym je poniesiono? Kiedy zaprzestać aktywowania kosztów? Jakie informacje ujawnia się w sprawozdaniu finansowym?
Koszty finansowania zewnętrznego są to odsetki oraz inne koszty poniesione przez jednostkę w związku z pożyczaniem środków przeznaczonych np. na działalność bieżącą lub inwestycyjną. Na koszty te mogą się składać:
1) odsetki z tytułu kredytu bankowego w rachunku bieżącym oraz odsetki od krótko- i długoterminowych odsetek z tytułu kredytów i pożyczek,
2) amortyzacja dyskonta lub premii związanych z kredytami i pożyczkami,
3) koszty związane z zawarciem kredytów i pożyczek,
4) koszty finansowe z tytułu umów leasingu finansowego,
5) różnice kursowe związane z kredytami i pożyczkami w walutach obcych w stopniu, w jakim uznawane są one za korektę odsetek.
Koszty finansowania - podejście wzorcowe
Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 23 „Koszty finansowania zewnętrznego” dopuszcza dwa odmienne sposoby ujęcia kosztów finansowania zewnętrznego. I tak, jako wzorcowe wskazuje, by jednostka ujmowała koszty finansowania zewnętrznego w okresie, w którym zostały one poniesione. Tym samym na koniec roku odnoszone są na rachunek zysków i strat sporządzanego za dany okres sprawozdawczy. Takie podejście powinno być stosowane bez względu na sposób wykorzystania kredytu lub zaciągniętej pożyczki.
PRZYKŁAD
Spółka akcyjna zaciągnęła kredyt na zakup kilku maszyn poligraficznych. Wartość zakupu uwidoczniona na fakturze wyniosła 3 500 000 zł, z czego ok. 60 proc. zostało sfinansowane z zaciągniętego w tym celu kredytu (2 000 000 zł). Koszty uruchomienia kredytu wyniosły 15 000 zł, a odsetki miesięcznie stanowią obciążenie w wysokości 2500 zł.
Spółka prowadzi rachunkowość na podstawie MSR i wybrała stosowanie rozwiązania wzorcowego zawartego w MSR nr 23, dlatego w miesiącu uruchomienia kredytu odniosła bezpośrednio w koszty 17 500 zł (15 000 zł + 2500 zł), a w każdym kolejnym miesiącu odnosić będzie w koszty 2500 zł, aż do całkowitej spłaty kredytu, bez względu na okres, w jakim amortyzować będzie zakupione maszyny poligraficzne.
Jednostka, która przyjęła do stosowania rozwiązanie wzorcowe wynikające z MSR nr 23, powinna o tym fakcie poinformować w sporządzanym sprawozdaniu finansowym.
Podejście alternatywne ujmowania kosztów przez jednostkę
Zgodnie z dopuszczonym podejściem alternatywnym koszty finansowania zewnętrznego, które są bezpośrednio związane z nabyciem, budową lub wytworzeniem tzw. aktywów dostosowywanych, aktywuje się jako część ceny nabycia lub kosztu wytworzenia.
Należy podkreślić, że aktywowane są wyłącznie koszty, które bezpośrednio da się przyporządkować do danego składnika aktywów. Jeśli nie można tego zrobić, to jednostka odnosi je w koszty finansowania zewnętrznego, tak jak to miało miejsce przy podejściu wzorcowym, w okresie ich poniesienia.
Jeżeli jednostka wybierze to rozwiązanie, wówczas musi je stosować w odniesieniu do wszystkich składników aktywów dostosowywanych. Niestety zastosowanie tego rozwiązania wymaga współpracy działu finansowo-księgowego z innymi pracownikami zakładu, szczególnie z działów techniczno-produkcyjnych. Chodzi tutaj o ustalanie momentu zaprzestania lub zawieszania aktywowania kosztów (o czym mowa w dalszej części artykułu).
Koszty aktywowane
Kosztami finansowania zewnętrznego, które można bezpośrednio przyporządkować nabyciu, budowie lub wytworzeniu dostosowywanego składnika aktywów są te koszty finansowania zewnętrznego, których można by uniknąć, gdyby nie zostały poniesione nakłady na dostosowywany składnik aktywów. Oczywiście czasem trudno jest określić bezpośredni związek pomiędzy zaciągniętym kredytem a dostosowywaniem konkretnego składnika majątku. Tego rodzaju trudność pojawia się najczęściej przy centralnie koordynowanej działalności finansowej dla całej grupy kapitałowej. Problemy mogą być związane z faktem zaciągnięcia kredytu w walucie obcej przy występowaniu dużych wahań kursów walut, czy też w sytuacji, gdy grupa kapitałowa posługuje się całym wachlarzem instrumentów dłużnych celem uzyskania środków o różnych stopach procentowych i następnie pożycza pieniądze spółkom wchodzącym w skład tej samej grupy na różnych warunkach finansowych. W takich sytuacjach przyporządkowanie kosztu finansowania zewnętrznego do danego przystosowanego składnika jest bardzo trudne i wymaga nie tylko więcej pracy, ale przede wszystkim własnego osądu zainteresowanej jednostki.
Czasami zdarza się, że jednostka pożycza środki pieniężne bez ściśle określonego przeznaczenia, a dopiero później przeznacza je na pozyskanie dostosowywanego składnika aktywów. Możliwe jest także zaciągnięcie kredytu w kwocie wyższej niż planowane na wytworzenie składnika aktywów wydatki. Aby nie ponieść zbyt dużych kosztów, można tymczasowo wolne środki zainwestować, tak by przynoszone zyski zmniejszały koszty zaciągniętego kredytu (pożyczki). W myśl postanowień MSR nr 23 przychody (zyski z zainwestowanych pieniędzy) powinny pomniejszyć koszty pożyczek podlegające kapitalizacji.
W takim przypadku koszty, które mogą być aktywowane, ustala się poprzez zastosowanie stopy kapitalizacji do nakładów poniesionych na ten składnik. Stopa kapitalizacji powinna stanowić średnią ważoną stopę wszystkich kosztów finansowania zewnętrznego dotyczących pożyczek i kredytów, stanowiących zobowiązania jednostki w danym okresie, innych niż pożyczki i kredyty zaciągane z konkretnym zamiarem pozyskania składnika aktywów.
Kwota kosztów finansowania zewnętrznego aktywowana w danym okresie nie może być większa niż kwota kosztów finansowania zewnętrznego w tym samym okresie.
PRZYKŁAD
Z początkiem 2006 roku jednostka wykazywała kredyt w wysokości 5 000 000 złotych (kwota otrzymana w poprzednim roku na rachunek bankowy). Odsetki od kredytu naliczane są stopą efektywną, która niekiedy różni się od stopy nominalnej. Wartość odsetek naliczonych stopą efektywną w kolejnych miesiącach pierwszej połowy 2006 r. wyniosła 246 000 zł. W połowie 2006 r. jednostka spłaciła połowę kredytu. Odsetki naliczone stopą efektywną za drugą połowę 2006 r. wyniosły 122 000 zł.
15 maja 2006 r. jednostka zaciągnęła pożyczkę w wysokości 3 000 000 zł. Do dnia bilansowego odsetki od pożyczki naliczone stopą efektywną wyniosły 95 000 zł. W 2006 r. jednostka poniosła dwa wydatkowane nakłady na wytworzenie środków trwałych (do dnia bilansowego proces dostosowywania nie został zakończony):
1) 17 września 2006 r. w kwocie 850 000 zł, oraz
2) 3 października 2006 r. w kwocie 1 100 000 zł.
Ponieważ jednostka nie może przypisać zaciągniętych zobowiązań (i związanych z nimi kosztów) do konkretnych nakładów, to musi ustalić stopę kapitalizacji. Stopa kapitalizacji wynosi:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Moment rozpoczęcia aktywowania
Aktywowanie kosztów jako ceny nabycia lub kosztu wytworzenia dostosowywanego składnika aktywów rozpoczyna się, gdy jednostka:
1) poniosła nakłady na dostosowywany przez siebie składnik aktywów,
2) poniosła już koszty tego finansowania zewnętrznego,
3) podjęła już działania niezbędne do przygotowania składnika aktywów do użytkowania lub sprzedaży.
Warunkiem rozpoczęcia aktywowania kosztów finansowania zewnętrznego jest, by działania te zmierzały do zmiany stanu i warunków danego składnika aktywów.
Na dostosowywany składnik aktywów składają się nakłady, które pociągnęły za sobą płatności w gotówce, przekazanie innych aktywów lub zaciągnięcie oprocentowanych zobowiązań. Jednak poniesione nakłady zmniejsza się o wszelkie otrzymane płatności, których otrzymanie wiąże się z osiągnięciem określonego etapu zaawansowania procesu przygotowywania tego składnika, oraz np. dotacje.
Zawieszenie aktywowania
Rozpoczęcie aktywowania kosztów nie oznacza, że nie może ono zostać zawieszone i musi trwać do końca inwestycji - oddania środka do używania lub sprzedaży. Aktywowanie kosztów jednostka powinna zawiesić, gdy następuje przerwanie na dłuższy czas aktywnego inwestowania w dostosowywany składnik aktywów.
PRZYKŁAD
Jednostka ABD od 2 miesięcy prowadzi inwestycję w istniejącym budynku i w tym celu zaciągnęła kredyt. Po zakończeniu dostosowywania tego składnika majątku w budynku ma powstać wysoko specjalistyczna lakiernia. Pierwotnie cały okres dostosowywania miał zająć 6 miesięcy. Jednak prace wstrzymano aż na 4 miesiące, co nie ma uzasadnienia względami technicznymi. Jednostka przez okres wstrzymania prac nie może aktywować odsetek od zaciągniętego kredytu.
Kapitalizacja (aktywowanie kosztów) jednak nie zostaje wstrzymana, jeśli w okresie przeprowadzone są działania o charakterze technicznym lub administracyjnym, albo gdy przerwa spowodowana jest konieczną częścią procesu przygotowania składnika aktywów do użytkowania lub sprzedaży.
Koniec kapitalizacji kosztów
Jednostka powinna zakończyć aktywowanie kosztów finansowania, gdy zasadniczo wszystkie niezbędne do przygotowania dostosowywanego składnika aktywów gotowe są do zamierzonego użytkowania lub sprzedaży.
Składnik aktywów jest zazwyczaj gotowy do zamierzonego przez jednostkę użytkowania lub sprzedaży, gdy fizycznie budowa zakończyła się, mimo iż rutynowe prace administracyjne mogą trwać nadal, np. oczekiwanie na odbiór techniczny przez wyspecjalizowane w tym celu służby. Jeżeli np. w budynku na życzenie klienta trwać będą ostatnie „kosmetyczne” poprawki, to również mamy do czynienia z zakończeniem aktywowania kosztów. Może się zdarzyć, że inwestycją jest także budowa składnika aktywów realizowana etapami. W takiej sytuacji, gdy nastąpi zakończenie części tej budowy, którą można wykorzystywać w trakcie budowy pozostałych, jednostka musi zaprzestać aktywowania kosztów.
PRZYKŁAD
Spółka Omega buduje etapami kompleks budynków składający się z budynku administracyjno-biurowego i dwóch hal produkcyjnych. Na całą inwestycję sporządzono jeden kosztorys i zaciągnięto kredyt. 1 kwietnia 2007 r. nastąpił odbiór od firmy budowlanej pierwszej z dwóch hal produkcyjnych. Budynek biurowy i druga hala są nadal budowane. Od 2 kwietnia 2007 r. spółka Omega nie może aktywować kosztów zaciągniętego kredytu w części dotyczącej wybudowanej hali produkcyjnej. Odsetki z kredytu dotyczące drugiej hali i budynku administracyjnego są przez jednostkę nadal aktywowane.
Ujawnienie informacji
MSR nr 23 wymaga od jednostki ujawnienia w sprawozdaniu finansowym następujących informacji:
1) zasady (polityki) rachunkowości zastosowanej w odniesieniu do kosztów finansowania zewnętrznego,
2) kwoty kosztów finansowania zewnętrznego, która była aktywowana w danym okresie,
3) stopy kapitalizacji zastosowanej do określenia kwoty kosztów finansowania zewnętrznego (pożyczek i kredytów), która może być aktywowana.
Podstawa prawna:
Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 23 „Koszty finansowania zewnętrznego”.
Michał Banaś