Ustawodawca pozwala na rozmaite odliczenia i ulgi, których jest jednak coraz mniej. W każdym jednak przypadku są one obwarowane szeregiem warunków niezbędnych do odliczenia, a żelaznym punktem wśród nich jest ten dotyczący dokumentowania. W zasadzie nie zdarza się, żeby podatnik mógł wydać choćby złotówkę podlegającą odliczeniu i nie musiał tego odpowiednio udokumentować.
WARTO WIEDZIEĆ
Aby udokumentować odpowiednio ulgę odsetkową, najlepiej pofatygować się do banku lub SKOK, który powinien wystawić dokument z zestawieniem odsetek zapłaconych w danym roku podatkowym.
Co do zasady, ustawodawca w odniesieniu do obowiązku dokumentowania posługuje się ogólnym określeniem dokumentów stwierdzających ich poniesienie. Niemniej jednak w niektórych przypadkach wymaga określonego rodzaju dokumentu. Tak jest zwłaszcza w przypadku wydatków mieszkaniowych odliczanych na zasadzie praw nabytych w ramach ulg budowlanych.
Tylko na podstawie faktury wystawionej wyłącznie przez podatnika podatku od towarów i usług, niekorzystającego ze zwolnienia od tego podatku, lub dowodu odprawy celnej, odliczeń może dokonywać podatnik, który poniósł wydatki na:
• budowę budynku mieszkalnego,
• zakup nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku,
• nadbudowę lub rozbudowę budynku na cele mieszkalne, przebudowę strychu, suszarni albo przystosowanie innego pomieszczenia na cele mieszkalne,
• wykończenie lokalu mieszkalnego w nowo wybudowanym budynku mieszkalnym, do dnia zasiedlenia.
Taki sam wymóg muszą spełnić podatnicy korzystający z ulgi na remont i modernizację budynku (lokalu) mieszkalnego. Również w ich przypadku wysokość wydatków ustala się na podstawie faktury wystawionej wyłącznie przez podatnika podatku od towarów i usług, niekorzystającego ze zwolnienia od tego podatku, lub dowodu odprawy celnej. Tutaj jest zastrzeżenie, że wpłaty na wyodrębniony fundusz remontowy spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty mieszkaniowej rozliczanej w ramach ulgi remontowej ustala się na podstawie dowodu wpłaty.
W przypadku ostatniej pozostałej w ustawie ulgi mieszkaniowej związanej z odliczaniem odsetek od kredytu zaciągniętego na inwestycję mieszkaniową dokumentowanie jest inne. Ale i w tym przypadku ustawodawca wymaga od podatnika specjalnego dokumentowania. Wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) mieszkaniowego ustala się na podstawie dowodu wystawionego przez podmiot uprawniony do udzielenia kredytu (pożyczki).
W przypadku ulgi odsetkowej chcę wspomnieć o jednym dokumencie, o jakim nie powinni zapomnieć podatnicy rozliczający ulgę po raz pierwszy. Jest to specjalny formularz PIT-2K. Jest to oświadczenie o wysokości wszystkich poniesionych wydatków związanych z daną inwestycją, w tym o wysokości wydatków udokumentowanych fakturami wystawionymi przez podatników podatku od towarów i usług niekorzystających ze zwolnienia od tego podatku. W oświadczeniu tym podatnik (w przypadku małżeństw zarówno mąż, jak i żona) musi podać nie tylko dane identyfikacyjne, ale również:
• rok, w którym uzyskał kredyt (pożyczkę) mieszkaniowy,
• kwotę uzyskanego kredytu (pożyczki),
• rok rozpoczęcia i zakończenia inwestycji mieszkaniowej, na sfinansowanie której podatnik zaciągnął kredyt (pożyczkę),
• rodzaj prowadzonej inwestycji,
• łączną kwotę poniesionych wydatków związanych z daną inwestycją,
• kwotę wydatków udokumentowanych fakturami wystawionymi przez podatników podatku od towarów i usług niekorzystających ze zwolnienia od tego podatku.
Bardzo liberalna w kwestii odliczenia jest za to ulga rehabilitacyjna, dlatego że w tym przypadku trzeba posiadać jeden z dokumentów potwierdzających status niepełnosprawnego. Wysokość wydatków odliczanych w ramach ulgi rehabilitacyjnej ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie. Jest jednak też grupa wydatków, która nie musi być udokumentowana. Jest to jednak grupa ograniczona limitem. Są to wydatki związane z:
• opłaceniem przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa,
• utrzymaniem przez osoby niewidome I lub II grupy inwalidztwa psa przewodnika,
• używaniem samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, na potrzeby związane z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne.
W piśmie z 5 grudnia 2001 r. w sprawie dokumentowania wpłat na wyodrębniony fundusz remontowy (PB5/KD-033-179-2339/01) Ministerstwo Finansów zauważyło, że użyte przez ustawodawcę pojęcie „dowód wpłaty” jest pojęciem szerokim. Zatem za dowód wpłaty na przedmiotowy fundusz należy uznać zarówno przelew bankowy, przekaz pocztowy, jak również dokument wpłaty w kasie spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty mieszkaniowej.
Ponadto jak podkreślono w piśmie, ponieważ w praktyce najczęściej wpłat na fundusz remontowy podatnicy dokonują w ogólnej kwocie, łącznie z pozostałymi składnikami opłaty czynszowej (zaliczki na poczet utrzymania nieruchomości) i innych należności wobec spółdzielni mieszkaniowych lub wspólnot mieszkaniowych, dlatego też w wielu przypadkach posiadają jeden dowód wpłaty dokonanej z tych tytułów. W takiej sytuacji z dowodu wpłaty niekiedy nie sposób jednoznacznie wywnioskować wysokości wniesionych przez podatnika wpłat na przedmiotowy fundusz.
Powyższe jednak w ocenie MF nie pozbawia podatnika prawa do dokonania odliczeń od podatku z tego tytułu. W takim przypadku w celu dowodowym wystarczające będzie posiadanie przez podatnika, obok dowodu wpłaty, dokumentu zawierającego wyszczególnione składniki czynszu (zaliczki na poczet utrzymania nieruchomości) z wyodrębnioną pozycją funduszu remontowego.
Rodzaj ulgi | Rodzaj dokumentu |
| Ulgi mieszkaniowe | ■ faktura wystawiona wyłącznie przez podatnika VAT niekorzystającego ze zwolnienia lub dowód odprawy celnej |
| Ulga remontowa | ■ faktura wystawiona wyłącznie przez podatnika VAT niekorzystającego ze zwolnienia lub dowód odprawy celnej. |
| ■ dowód wpłaty na wyodrębniony fundusz remontowy spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty mieszkaniowej | |
| Ulga odsetkowa | ■ dowód wystawiony przez podmiot uprawniony do udzielenia kredytu (pożyczki) |
| Ulga rehabilitacyjna | ■ co do zasady dokument stwierdzający poniesienie wydatków |
| Darowizny | ■ limitowane - dowód wpłaty na konto |
| ■ nielimitowane - potwierdzenie plus oświadczenie o przeznaczeniu darowizny | |
| Zmniejszenie 1 proc. | - dowód wpłaty na rachunek bankowy organizacji pożytku publicznego |
W przypadku darowizn, które mogą stanowić podstawę do zaoszczędzenia na podatku, można rozróżnić dwa przypadki, które podlegają innym zasadom dokumentacji.
W przypadku darowizny limitowanej odliczanej na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odliczenie stosuje się, jeżeli wysokość darowizny pieniężnej jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego. Oznacza to, że nie można dokonać wpłaty np. w kasie fundacji czy wykupić tzw. cegiełki. W przypadku darowizn rzeczowych niezbędny będzie zaś dokument, z którego wynika wartość tej darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu. Pamiętajmy, że jeżeli przedmiotem darowizny są towary opodatkowane podatkiem od towarów i usług, za kwotę darowizny uważa się wartość towaru uwzględniającą należny podatek od towarów i usług.
Inaczej sprawa się ma w przypadku darowizn nielimitowanych odliczanych na podstawie tzw. ustaw kościelnych. W tym przypadku potrzebne będzie potwierdzenie darowizny przez obdarowanego i po dwóch latach sprawozdanie z wykorzystania darowizny.
W przypadku natomiast odliczenia od podatku 1 proc. na rzecz organizacji pożytku publicznego niezbędny jest dowód wpłaty. 1 proc., o jaki zmniejsza się podatek należny, musi być udokumentowany dowodem wpłaty na rachunek bankowy organizacji pożytku publicznego, z którego w szczególności wynika:
• imię i nazwisko oraz adres wpłacającego,
• kwota dokonanej wpłaty,
• nazwa organizacji pożytku publicznego, na rzecz której dokonana została wpłata.
Na koniec trzeba przypomnieć, że odpowiednie dokumenty są podstawą do odliczenia i warunkiem niezbędnym do odliczenia. Możemy oczywiście zaryzykować i odliczyć coś, na potwierdzenie czego nie mamy rachunku czy faktury. Ale zrobimy to na własne ryzyko, bo jeśli organ podatkowy zainteresuje się naszym PIT i będzie chciał sprawdzić jego poprawność, wówczas nie będziemy mieli jednego z ważniejszych elementów niezbędnych do wylegitymowania się, że ulga nam przysługiwała. A co za tym idzie, będzie trzeba ją zwrócić, i to z odsetkami, a nawet pod rygorem sankcji karnej skarbowej.
Dokumentów nie trzeba jednak wysyłać do urzędu skarbowego, a nawet nie powinno się tego robić. To podatnik musi je przechowywać na wypadek ewentualnej kontroli. I musi je przechowywać przez cały okres, w jakim może być sprawdzony, czyli do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Jest to aż 5 lat, i to liczonych od końca roku podatkowego, w jakim składane było rozliczenie, np. zeznanie za 2004 r. składamy w 2005 r. Oznacza to, że 5 lat do przedawnienia zobowiązania za 2004 r. liczymy od końca 2005 r. Dlatego dokumenty potwierdzające wydatki poczynione w 2004 r. musimy zachować aż do końca 2010 r.