Kontrole skarbowe prowadzone są zgodnie z przyjętym na początku roku planem. Inspektorzy skarbowi nie przeprowadzali większej liczby czynności w związku z trudną sytuacją gospodarczą. Wręcz przeciwnie, kontroli było mniej, jednak jej efekty znacznie lepsze niż w latach poprzednich. W niektórych urzędach kontroli skarbowej wykryto w tym roku o kilkadziesiąt procent więcej nieprawidłowości niż w 2008 roku. Takie wyniki dała sonda DGP przeprowadzona w urzędach kontroli skarbowej (UKS). Najwięcej nieprawidłowości urzędnicy notują w branżach paliwowej i budowlanej. Najczęstsze przestępstwa? Handel fikcyjnymi fakturami, nieodprowadzanie należnych podatków, nierejestrowanie działalności gospodarczej prowadzonej w internecie, ukrywanie dochodów.
Schemat kontroli
Urzędy kontroli skarbowej działają na podstawie corocznego planu kontroli skarbowej. My postanowiliśmy sprawdzić, czy sytuacja gospodarcza nie zmusiła urzędników do weryfikacji tych planów i przeprowadzenia częstszych kontroli, aby m.in. zapewnić wpływy budżetowe na odpowiednim poziomie. Okazuje się, że nie. Urzędnicy trzymają się planu.
- W UKS Lublin kontrole skarbowe prowadzone są na podstawie zatwierdzonych planów kontroli. W uzasadnionych przypadkach (po otrzymaniu stosownych informacji lub materiałów) wszczynane są także kontrole wobec podmiotów nieujętych w planie - podaje Marek Kostyła z UKS Lublin.
Również Anna Baran z UKS w Zielonej Górze podkreśla, że działalność kontrolna prowadzona przez urząd ma charakter planowy. Na zawartość planów kontroli wpływają głównie wyniki prowadzonych analiz wskazujące na ryzyko wystąpienia nieprawidłowości, wymogi proceduralne i możliwości kadrowe urzędu.
- W latach 2007-2009 spadła łączna liczba przeprowadzanych kontroli. Jednak spadek ten wynikał ze spadku liczby kontroli bez ustaleń, bo kontrole, w których ustalono nieprawidłowości w zakresie rozliczeń podatkowych, wzrosły w tym okresie o 23 proc. - podkreśla Anna Baran.
Od razu dodaje, że świadczy to o skutecznym doskonaleniu działalności analitycznej kontroli skarbowej i o coraz lepszym ukierunkowaniu kontroli na podmioty, które faktycznie łamią prawo.
Z kolei Janusz Kozłowski z UKS we Wrocławiu stwierdza, że w ciągu trzech kwartałów 2009 r. ten urząd przeprowadził 732 kontrole. Trudna sytuacja gospodarcza nie wpłynęła znacząco na liczbę kontroli. Natomiast ponaddwukrotnie wzrosły ustalenia kontroli.
Według Jolanty Strojnej z UKS w Kielcach obecna sytuacja gospodarcza nie ma wpływu na liczbę prowadzonych kontroli.
- Na ewentualne ich zwiększenie mógłby mieć wpływ wzrost zatrudnienia w komórkach kontrolnych, a jak wiemy, od stycznia w związku z trudną sytuacją gospodarczą zostały wstrzymane przyjęcia nowych pracowników - podpowiada Jolanta Strojna.
Wykryte nieprawidłowości
Zakres kontroli skarbowych obejmuje m.in. sprawdzanie prawidłowości i rzetelności prowadzonej dokumentacji podatkowej, prawidłowości obliczania, deklarowania i wpłacania podatków. Jak podaje Marek Kostyła, postępowania kontrolne obejmują także kontrole źródeł pochodzenia majątku.
- Najczęściej wykrywane w toku kontroli nieprawidłowości to zaniżanie przychodów, zawyżanie kosztów uzyskania przychodów oraz posługiwanie się sfałszowanymi fakturami VAT - wyjaśnia Marek Kostyła.
Mariola Grabowska z Urzędu Kontroli Skarbowej w Łodzi mówi, że w 2009 roku inspektorzy z łódzkiego UKS ujawnili nieprawidłowości polegające m.in. na wykorzystywaniu wyrobów akcyzowych niezgodnie z ich przeznaczeniem, np. oleju opałowego czy gazu z butli do napędu silników samochodowych.
- Straty budżetu państwa z tytułu niezapłaconego podatku akcyzowego, ujawnione w ciągu trzech kwartałów 2009 r., w samym województwie łódzkim wyniosły ok. 28 mln zł - podaje Mariola Grabowska.
Wyjaśnia też, że w zakresie podatku dochodowego najpoważniejsze nieprawidłowości są wykrywane w kontrolach dotyczących nieujawnionych źródeł przychodów. Kontrole te wszczynane są wtedy, gdy urząd uzyska informacje o dokonywanych wydatkach (np. zakupie domów, działek, samochodów), które nie mają pokrycia w zadeklarowanych wcześniej przychodach.
- Próbując wskazać, skąd pochodziły środki finansowe na zrealizowanie poniesionych wydatków, osoby kontrolowane wykazują się nieograniczoną wprost pomysłowością. Najczęściej powołują się na liczne darowizny bądź pożyczki, wcześniej niezgłoszone w urzędzie skarbowym. Nierzadko zdarza się, że osoba utrzymująca się z niewielkiej emerytury bądź renty, darowuje swoim zamożnym dzieciom kwoty wielokrotnie przekraczające jej kilkuletnie dochody - podkreśla Mariola Grabowska.
Skutki czynności
Skutkiem ujawnienia w toku kontroli nieprawidłowości jest przede wszystkim naliczenie podatku w prawidłowej wysokości. Jak tłumaczy Anna Baran, kwestie kar reguluje kodeks karny skarbowy, który przewiduje odpowiedzialność karną za zaniżanie zobowiązań wobec Skarbu Państwa.
Mariola Grabowska jako przykład podaje wykrycie dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach. W takim przypadku ustala się podatek dochodowy od osób fizycznych według stawki 75 proc.
- W 2009 roku wydano z tego tytułu 30 decyzji podatkowych na kwotę ponad 8 mln zł - wylicza nasza rozmówczyni z UKS w Łodzi.
Jolanta Strojna zwraca uwagę na fakt, że coraz częściej podatnicy korzystają z możliwości samodzielnego złożenia korekt oraz dokonują wpłaty uszczuplonych podatków.