Warto na początku przypomnieć, że przepisy o postępowaniu przyspieszonym pojawiły się ponownie w polskim systemie prawnym 12 marca 2007 r., stąd też biorąc pod uwagę upływ czasu, możliwa była obserwacja i podsumowanie obowiązujących przepisów w praktyce, celem wprowadzenia koniecznych zmian. Ich przyczyną było m.in. niedostateczne zaangażowanie organów prowadzących postępowanie (tzw. sądów 24 godzinnych) i sądzenie w tym trybie głównie pijanych rowerzystów i kierowców.
Jakie sprawy w ogóle podlegają rozpoznaniu w postępowaniu przyspieszonym? W postępowaniu przyspieszonym mogą być rozpoznawane sprawy o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym, tj. takie które poprzedzone były dochodzeniem. Są to z reguły przestępstwa mniejszej wagi, należące do właściwości sądu rejonowego.
Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją, jest to, że za niecelowe uznano obligatoryjne zatrzymanie każdej osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa podlegającego rozpoznaniu w trybie przyspieszonym i doprowadzenie jej do sądu. Nowelizacja przewiduje możliwość odstąpienia od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu sprawcy lub zwolnienie zatrzymanego, pod warunkiem zobowiązania go do stawiennictwa w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie.
Ponadto, nowelizacja dopuszcza możliwość prowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonego. W razie niestawiennictwa oskarżonego, jeżeli sąd uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nieusprawiedliwioną, może prowadzić rozprawę pod jego nieobecność, a wydanego wyroku nie uważa się wówczas za zaoczny; w takim wypadku odpis wniosku o rozpoznanie sprawy załącza się do akt sprawy.
Nowelizacja wprowadza również fakultatywną obronę oskarżonego przed sądem. Dotychczas udział obrońcy w postępowaniu przyspieszonym przed sądem był obowiązkowy. Budziło to jednak wątpliwości, gdyż wiązało się to z dużymi kosztami wynagrodzenia adwokatów. Pamiętać jednak należy, że po wejściu w życie zmian, podejrzany ma nadal zagwarantowane prawo do skorzystania z obrońcy, jednak jest to jedynie prawo, a nie obowiązek.
Inne, nie mniej istotne zmiany wprowadzone nowelizacją, których ze względu na objętość tekstu nie omówimy szerzej to m. in. stosowanie do postępowania przyspieszonego przepisów o postępowaniu uproszczonym, a nie tak jak było do tej pory, zwyczajnym; bardziej precyzyjne określenie zakresu przeprowadzenia dochodzenia; umożliwienie kierowania wniosków o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym przez policję bezpośrednio do sądu, a tylko w niektórych przypadkach pozostawiono konieczność zatwierdzenia wniosku przez prokuratora.
Nadal jednak pozostawiono m.in. wcześniej wspomniany wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym (zastępujący akt oskarżenia), niedopuszczalność powództwa cywilnego oraz skrócone terminy do wniesienia wniosku o uzasadnienie i apelacji.
Podsumowując należy stwierdzić, że wprowadzenie zmian było jak najbardziej konieczne, gdyż stosowanie dotychczas obowiązującego trybu przyspieszonego, z którym związane były m.in. konieczność zatrzymań, doprowadzeń, obligatoryjny udział obrońcy, było bardziej kosztowne. Wprowadzenie przedstawionych zmian z pewnością zwiększy efektywność postępowania przyspieszonego.
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna