MSR nr 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” reguluje zasady ewidencjonowania w księgach rachunkowych środków trwałych. Najwięcej miejsca poświęcono oczywiście zasadom amortyzacji.
Ogólne zasady ewidencji nie odbiegają od rozwiązań zawartych w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.). Przede wszystkim każdy składnik aktywów musi spełniać dwa warunki:
• istnieje prawdopodobieństwo, że jednostka uzyska przyszłe korzyści ekonomiczne związane ze składnikiem aktywów,
• cena nabycia lub koszt wytworzenia danego składnika mogą być ustalone w sposób wiarygodny.
Pozycję rzeczowych aktywów trwałych, która kwalifikuje się do ujęcia jako składnik aktywów, początkowo wycenia się według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia. Oznacza to, że wartość początkowa obejmuje m.in.:
• cenę zakupu (pomniejszoną o opusty handlowe i rabaty),
• cła, bezzwrotne podatki od zakupu,
• wszystkie pozwalające się bezpośrednio przyporządkować koszty poniesione w celu dostosowania składnika aktywów do miejsca i warunków potrzebnych do rozpoczęcia jego funkcjonowania (np. koszty świadczeń pracowniczych poniesione wyłącznie w związku z wytworzeniem lub nabyciem pozycji rzeczowych aktywów trwałych, koszty przygotowania miejsca, koszty instalacji i montażu, koszty sprawdzenia poprawności działania środka trwałego),
• szacunkowe koszty demontażu (usunięcia) oraz renowacji miejsca, w którym się znajdował składnik aktywów – do których jednostka jest zobowiązana w związku z jego nabyciem lub używaniem w danym okresie w celu innym niż produkcja wyrobów gotowych.
Po początkowym ujęciu pozycji rzeczowych aktywów trwałych jako składników aktywów wartość tę wykazuje się według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia pomniejszonej o zakumulowaną amortyzację oraz o zakumulowane odpisy z tytułu utraty wartości. Przeszacowania należy przeprowadzać na tyle regularnie, aby wartość bilansowa nie różniła się w sposób istotny od wartości, która zostałaby ustalona przy zastosowaniu wartości godziwej.
Okres użytkowania składnika aktywów (czyli także okres amortyzacji) – podobnie jak w przypadku ustawy o rachunkowości – zbieżny jest z oczekiwaną przydatnością tego składnika dla jednostki. Należy jednak pamiętać, że program zarządzania aktywami może polegać na zbywaniu aktywów po określonym czasie lub po skonsumowaniu pewnej tylko części korzyści ekonomicznych pochodzących z danego składnika aktywów.
Z tego względu okres użytkowania danego składnika aktywów może być krótszy niż jego ekonomicznie uzasadniony okres użytkowania. Standard wymienia trzy podstawowe metody amortyzacji: liniową, degresywną i opartą na liczbie wytworzonych produktów. Również w tym zakresie standard jest więc zgodny z postanowieniami ustawy o rachunkowości.
Od 1 stycznia 2005 r. MSR nr 16 został częściowo zmieniony poprzez wyeliminowanie możliwości stosowania niektórych podejść alternatywnych oraz doprecyzowanie niektórych zapisów. Najważniejsze zmiany to:
• Konieczność uwzględniania w wartości początkowej kosztów demontażu środka trwałego.
• Wprowadzenie wyraźnego wymogu ustalania odpisu amortyzacyjnego oddzielnie dla każdej istotnej części składowej rzeczowych aktywów trwałych.
• Wyraźne określenie momentu rozpoczęcia i zakończenia dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Jednostka powinna rozpocząć amortyzację w momencie, w którym środek trwały jest dostępny do użytkowania. Zakończenie amortyzacji powinno nastąpić w momencie usunięcia środka trwałego z bilansu lub w momencie, gdy składnik aktywów zostaje przeznaczony do sprzedaży zgodnie z postanowieniami MSSF 5. Oznacza to, że w sytuacji gdy składnik aktywów nie jest już potrzebny lub gdy został wyłączony z użytkowania, nie następuje automatyczne zakończenie dokonywania odpisów amortyzacyjnych.
• Doprecyzowano zasady ujęcia zysków ze sprzedaży składników rzeczowych aktywów trwałych.