Uroczyste podpisanie ustawy odbyło się 23 lutego w trakcie konferencji "Ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech - szanse i wyzwania", w której oprócz prezydenta i jego żony udział wzięli m.in. rzecznik praw dziecka Marek Michalak, minister pracy i polityki społecznej Jolanta Fedak, parlamentarzyści, eksperci, przedstawiciele organizacji pozarządowych i samorządów. Dla dzieci uczestników konferencji w Pałacu Prezydenckim zorganizowano klubik.
Po podpisaniu ustawy prezydent podkreślił, że rozwiązuje ona cząstkę problemów, z jakimi borykają się rodzice, którzy chcą godzić pracę zawodową z wychowywaniem dzieci. Jak zaznaczył, przyszłość polityki prorodzinnej to nie jest sprawa, którą da się rozwiązać jednym aktem prawnym.
"To także pytania o procesy demograficzne, o przyszłość polskich rodzin (...). Dotyka to też przy okazji toczącej się dyskusji na temat ustawy o OFE, bo jest to również pytanie o następne pokolenia, które będą pracowały na nasze emerytury" - powiedział Komorowski.
"Dotykamy dzisiaj bardzo ważnego problemu i nie zamykamy tej kwestii. Ta ustawa rozwiązuje wiele kwestii w sposób zgodny z wieloma oczekiwaniami, szczególnie rodzin, w których dokonano wyboru, że trzeba połączyć funkcje rodzicielskie z pracą zawodową" - dodał prezydent.
Zaznaczył, że trzeba też pamiętać o tych, którzy zdecydowali się zostać w domu i wychowywać swoje dzieci, często płacąc wysoką cenę rezygnacji z aktywności zawodowej. "Trzeba zastanowić się jak działać, by państwo mogło im skuteczniej pomagać" - podkreślił Bronisław Komorowski.
Anna Komorowska podkreśliła, że decyzja o tym, czy zostać z dzieckiem w domu, czy powierzyć je opiece innej osoby jest dla matek bardzo trudna. "To trudne chwile w życiu rodziców, zwłaszcza matek, gdy trzeba podjąć tę decyzję. Pamiętajmy, że dziecko potrzebuje ciepła, ale także - mamy w dobrej kondycji. Mama szczęśliwa, zadowolona może dać dziecku więcej niż mama nieszczęśliwa, zaniepokojona o swoją przyszłość, także zawodową" - mówiła pierwsza dama.
Jej zdaniem ustawa poszerza wachlarz możliwości, z których mogą wybierać rodzice, dzięki czemu łatwiej będzie im podjąć decyzję, w jaki sposób zajmować się będą dzieckiem przez pierwsze lata jego życia. Podkreśliła, że ustawa spełni swoją rolę, jeśli na poziomie lokalnym formy opieki nad najmłodszymi, jakie przewiduje, będą dostosowywane do potrzeb społeczności.
Minister w Kancelarii Prezydenta Irena Wóycicka dodała, że ustawa otwiera nowe możliwości nie tylko opiekuńcze, ale również edukacyjne. Jej zdaniem pozwoli to na wyrównywanie szans edukacyjnych, zwłaszcza na wsiach, gdzie dzieci często nie mają dostępu do instytucjonalnych form opieki i kontaktu z rówieśnikami, co stawia ich w gorszej pozycji wobec ich rówieśników, których rozwój stymulowany jest od najmłodszych lat.
"Życie człowieka w największym stopniu zależne jest od pierwszych miesięcy, od pierwszych lat. To w tym okresie następuje niebywały rozwój fizyczny dziecka, rozwija się mózg, kształtują się podstawy inteligencji emocjonalnej, społecznej, dziecko odkrywa język, uczy się komunikacji z bliskimi i obcymi. Kształtują się początki tożsamości dziecka. Dziecko styka się z podstawowymi regułami moralnymi, społecznymi. Braki rozwojowe w tym okresie, zaniedbania, powodują dalekosiężne skutki. Czasem nie do odrobienia" - przekonywał z kolei rzecznik prawa dziecka.
Jego zdaniem ustawa żłobkowa to szansa i nadzieja dla dzieci i rodziny. "Od nas wszystkich zależy jak ją zinterpretujemy, jak ją wprowadzimy do praktyki społecznej" - zaznaczył. Przypomniał, że rodzice są naturalnymi partnerami wszelkich instytucji opiekuńczych i edukacyjnych.
Ustawa przewiduje, że funkcjonować będą żłobki, kluby dziecięce oraz dzienni opiekunowie. Upraszcza zasady zakładania żłobków, które przestaną być zakładami opieki zdrowotnej, zachęci do tworzenia tego typu placówek przy zakładach pracy, a także do legalnego zatrudniania niań. Żłobki i inne formy opieki podlegać będą resortowi pracy, a za organizację opieki nad małymi dziećmi - tak jak obecnie - odpowiadać będą samorządy.
Wprowadzeniu ustawy ma towarzyszyć resortowy program "Maluch", który ma wesprzeć samorządy w tworzeniu instytucji opieki nad dziećmi; w tym roku na jego realizację przeznaczono 40 mln zł.
Większość przepisów ustawy wejdzie w życie już w marcu.
Żłobek
Dzięki ustawie żłobki przestaną być zakładami opieki zdrowotnej, a przepisy odnośnie do wymagań lokalowych i sanitarnych zostaną zracjonalizowane, co ułatwi ich zakładanie.
Żłobek będzie sprawował opiekę nad dziećmi od ukończenia 20 tygodnia życia do 3 lat. Żłobki będą prowadzone przez gminy jako gminne jednostki budżetowe lub przez osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (np. stowarzyszenia).
Wysokość opłaty za pobyt dziecka w żłobku ustali założyciel żłobka (w przypadku żłobka gminnego - rada gminy). Opieka w tej placówce ma trwać maksymalnie 10 godzin dziennie, z możliwością wydłużenia tego czasu za dodatkową opłatą. Przewiduje się, że godziny przebywania dziecka w żłobku będą dostosowane do indywidualnego trybu pracy rodziców.
Skład personelu żłobka będzie dostosowany do liczby dzieci. Jeden opiekun będzie mógł się zajmować maksymalnie ośmiorgiem dzieci, a gdy w grupie znajdzie się dziecko niepełnosprawne lub takie, które nie ukończyło roku - maksymalnie pięciorgiem dzieci. Opiekunem może zostać m.in. osoba posiadająca dyplom pielęgniarki, położnej, opiekunki dziecięcej, nauczyciela wychowania przedszkolnego lub pedagoga opiekuńczo-wychowawczego. W żłobku, do którego uczęszcza więcej niż dwadzieścioro dzieci, ma być zatrudniona przynajmniej jedna dyplomowana pielęgniarka lub położna.
Klub dziecięcy
Klub dziecięcy to placówka przeznaczona do opieki nad dziećmi od ukończenia 1 roku do 3 lat, a w wyjątkowych przypadkach do 4 lat. Kwalifikacje opiekunów zatrudnionych w tych placówkach mają być identyczne z tymi, które są wymagane z żłobkach. Czas opieki nad dziećmi nie może przekraczać 5 godzin dziennie. Jeden opiekun będzie mógł się zajmować maksymalnie ośmiorgiem dzieci, a gdy w grupie znajdzie się dziecko niepełnosprawne lub wymagające szczególnej opieki, nad pięciorgiem dzieci. W zajęciach prowadzonych przez klub mogą uczestniczyć rodzice.
Zarówno w żłobku, jak i w klubie pomagać mogą przeszkoleni wolontariusze.
Opiekun dzienny
Opiekę nad dziećmi od ukończenia 20 tygodnia życia do 3 lat (wyjątkowo do lat 4) będą też mogli sprawować opiekunowie dzienni. Będą nimi osoby fizyczne, zatrudniane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby te mają sprawować opiekę nad dzieckiem w swoim domu lub mieszkaniu albo lokalu udostępnionym przez gminę. Kandydaci na te funkcje zostaną wyłonieni w drodze konkursu, ogłaszanego przez gminę. Opiekun dzienny ma być zatrudniany na podstawie umowy, w której określone będą jego obowiązki, czas, miejsce sprawowania opieki oraz wysokość wynagrodzenia. Przed rozpoczęciem pracy powinien odbyć 160-godzinne szkolenie, jeśli nie posiada odpowiednich kwalifikacji. Opiekun ma się zajmować, w zależności od wielkości lokalu, maksymalnie pięciorgiem dzieci, a gdy w grupie znajdzie się dziecko niepełnosprawne lub wymagające szczególnej opieki, nad trojgiem dzieci.
Niania
Niania będzie mogła sprawować opiekę nad dziećmi od 20 tygodnia życia do 3 lat (maks. do 4 lat). Będzie to osoba zatrudniona bezpośrednio przez rodzinę, natomiast z budżetu państwa zostanie opłacona za nią składka na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) i ubezpieczenie zdrowotne od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Warunkiem skorzystania z tego rozwiązania jest to, że oboje rodzice dziecka (lub rodzic, w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko) pracują (także na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej). W przypadku, gdy niania otrzymywać będzie wynagrodzenie wyższe od minimalnego, różnicę za składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pokrywać będą rodzice. Osoba, z którą zawarto umowę, będzie musiała zostać zgłoszona do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Program "Maluch"
Program Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej "Maluch", przewidziany na lata 2011-2013, zakłada wsparcie finansowe jednostek samorządowych w tworzeniu, adaptacji i doposażeniu instytucji opiekuńczo-edukacyjnych dla dzieci. Program jest narzędziem, dzięki któremu będą zrealizowane kluczowe zapisy ustawy "żłobkowej". W okresie realizacji programu przewiduje się: dofinansowanie powstania łącznie 277 żłobków i klubów dziecięcych, dofinansowanie adaptacji 1670 żłobków, klubów dziecięcych oraz pomieszczeń dla dziennych opiekunów, dofinansowanie doposażenia 2540 żłobków, klubów dziecięcych oraz pomieszczeń dla dziennych opiekunów. Program będzie finansowany ze środków budżetu państwa będących w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej, w łącznej kwocie 190 mln zł.