W Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa z 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 85, poz. 458), która wprowadza istotne zmiany w zakresie prawa spadkowego.
Najważniejsza ze zmian to możliwość ustanowienia przez testatora (spadkodawcę) „wykonawcy testamentu”. Przepisy stanowią, że spadkodawca, ustanawiając wykonawcę (lub wykonawców) testamentu, powierza w ich ręce zarządzanie firmą lub gospodarstwem rolnym - do czasu rozstrzygnięcia przez sąd o nabyciu spadku przez uprawnione osoby.
W praktyce procesy o nabycie spadku mogą trwać wiele lat. W tym czasie, w świetle nowych przepisów, wykonawca testamentu będzie mógł legalnie zarządzać firmą do czasu sądowego rozstrzygnięcia.
Druga istotna zmiana daje możliwość swobodniejszego niż obecnie dysponowania majątkiem spadkowym przez testatora przez wprowadzenie tzw. zapisu windykacyjnego. Dzisiejsze przepisy Kodeksu cywilnego pozwalają zapisać majątek spadkobiercom w całości lub części na zasadzie procentowej. Później jednak obdarowani spadkiem muszą wnieść do sądu sprawę o nabycie spadku i samodzielnie dogadywać się, co kto odziedziczy.
Zapis windykacyjny będzie zapisem opcjonalnym, funkcjonującym obok dotychczasowych rozwiązań prawnych - czyli tzw. zapisu zwykłego.
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być: rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności. Oznacza to, że spadkodawca będzie mógł zapisać konkretnie. Przykładowo: żonie mieszkanie, córce książki, synowi samochód, sąsiadowi kolekcję numizmatów itp. Takie rozwiązanie, zdaniem ustawodawcy, jest bliższe konstytucyjnej zasadzie swobody dysponowania majątkiem niż poprzednie rozwiązania.
W celu ograniczenia przypadków, w których wystąpią wątpliwości dotyczące takiego wskazania i jego wykładni, ustawa dopuszcza posłużenie się zapisem windykacyjnym jedynie w testamentach sporządzanych w formie aktu notarialnego.
Aby zapis windykacyjny był skuteczny prawnie, spadkodawca musi być właścicielem przedmiotu zapisu w chwili otwarcia spadku. Tylko w ten sposób zapisobiorca nabędzie w sposób automatyczny prawo własności zapisanej rzeczy w chwili śmierci spadkodawcy.
Dzięki zapisowi windykacyjnemu, firma może przejść na zapisobiercę z wszelkimi tego konsekwencjami już w chwili śmierci spadkodawcy, na podstawie jednego aktu notarialnego (co umożliwi płynne kontynuowanie działalności, utrzymanie stałych umów z kontrahentami itp.). W dotychczasowym stanie prawnym często było to utrudnione z uwagi na stan niepewności trwający aż do zakończenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, co z reguły warunkowało faktyczne przejęcie przez następców dziedziczonego lub zapisanego przedsiębiorstwa.
Nowelizacja wprowadza również odpowiednie zmiany w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Podatkiem tym objęto nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy w drodze zapisu windykacyjnego. Określono zwolnienia od tego podatku oraz moment powstania obowiązku podatkowego.
Przepisy wejdą w życie 23 października 2011 r.