Oczywiście ilość powstających aktów prawnych oraz ich nowelizacje nie zawsze przekładają się na jakość zmian. W związku z czym, w trzech kolejnych publikacjach przedstawimy Państwu ranking TOP 10, naszym zdaniem, najważniejszych nowelizacji oraz nowych aktów prawnych, które weszły w życie w mijającym roku. W poniższej publikacji zaprezentujemy pierwsze trzy miejsca naszego zestawienia.
I miejsce w naszym rankingu zajmuje nowelizacja ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 131, poz. 1075), która weszła w życie w dniu 20 lutego 2011 r. Wprowadziła ona kilka istotnych zmian w zakresie hipoteki jako prawnej formy zabezpieczenia na nieruchomości. Przede wszystkim, został zniesiony dotychczasowy podział hipotek na zwykłe oraz kaucyjne. Obecnie istnieje jedna hipoteka zabezpieczająca wierzytelność pieniężną do oznaczonej sumy pieniężnej, która przypomina dotychczasową hipotekę kaucyjną. Istotnym rozwiązaniem jest również możliwość zabezpieczenia jedną hipoteką kilku wierzytelności z różnych stosunków prawnych, przysługujących temu samemu wierzycielowi. Ponadto, w razie wygaśnięcia hipoteki, właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzenia opróżnionym miejscem hipotecznym. Większość ze zmian jak m.in. odstąpienie od podziału hipotek na zwykłe i kaucyjne, czy precyzyjne określenie zakresu zabezpieczenia przez hipotekę, należy ocenić pozytywnie.
II miejsce w naszym rankingu zajmuje nowelizacja ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 85, poz. 458), która weszła w życie w dniu 23 października 2011 r., wprowadzając bardzo istotne, w porównaniu do dotychczasowego stanu prawnego, zmiany w prawie spadkowym.
Wprowadzono instytucję zapisu windykacyjnego, dzięki której spadkodawca sporządzając testament notarialny będzie mógł przekazać określoną rzecz konkretnej osobie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne, a także ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. Aby zapis windykacyjny był skuteczny, przedmiot zapisu musi należeć do spadkodawcy w chwili otwarcia spadku i jednocześnie spadkodawca nie mógł być zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli powyższe warunki zostaną spełnione, zapisobierca nabędzie prawo do przedmiotu zapisu już w momencie otwarcia spadku, a więc już z chwilą śmierci spadkodawcy. Dokonane przez ustawodawcę zmiany, polegające na wprowadzeniu zapisu windykacyjnego, należy ocenić pozytywnie i uznać za korzystne, z uwagi na umożliwienie pełniejszej realizacji woli spadkodawcy.
III miejsce w rankingu zajmują, naszym zdaniem, ex aequo dwie zmiany w zakresie prawa administracyjnego. Po pierwsze, nowelizacja ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 18), która weszła w życie w dniu 11 kwietnia 2011 roku. Jej celem było usprawnienie postępowania administracyjnego. Nowelizacja ta wprowadziła, obok dotychczas istniejącej możliwości skarżenia bezczynności organów administracji publicznej, możliwość skarżenia prowadzenia przez organy administracji publicznej postępowania w sposób przewlekły (długotrwale nieuzasadniony). Ma ona zastosowanie w sytuacji, gdy organ nie tylko nie działa w terminie, ale również nie działa odpowiednio szybko (efektywnie), a sprawa trwa zbyt długo.
Druga warta uwagi zmiana to ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy za rażące naruszenie prawa (Dz. U. z 2011 r. Nr 34, poz. 173), której głównym celem bowiem odpowiedzialność finansową urzędników za podejmowanie błędnych decyzji. Zgodnie z ustawą, wydanie bezprawnej decyzji może kosztować urzędnika państwowego nawet równowartość rocznej pensji. Aby można było pociągnąć urzędnika do odpowiedzialności, muszą zostać spełnione wskazane w ustawie przesłanki, jednak już samo wprowadzenie takiego rozwiązania należy ocenić pozytywnie, ponieważ urzędnicy mając na uwadze grożącą im osobistą odpowiedzialność finansową, będą z pewnością podejmowali swoje czynności i decyzje w sposób bardziej przemyślany i uzasadniony, nie naruszając przy tym w sposób rażący przepisów prawa. jest zahamowanie i odwrócenie niekorzystnych trendów w działaniu aparatu administracyjnego. Ustawa wprowadziła bowiem odpowiedzialność finansową urzędników za podejmowanie błędnych decyzji. Zgodnie z ustawą, wydanie bezprawnej decyzji może kosztować urzędnika państwowego nawet równowartość rocznej pensji. Aby można było pociągnąć urzędnika do odpowiedzialności, muszą zostać spełnione wskazane w ustawie przesłanki, jednak już samo wprowadzenie takiego rozwiązania należy ocenić pozytywnie, ponieważ urzędnicy mając na uwadze grożącą im osobistą odpowiedzialność finansową, będą z pewnością podejmowali swoje czynności i decyzje w sposób bardziej przemyślany i uzasadniony, nie naruszając przy tym w sposób rażący przepisów prawa.
Zmiany w polskim prawie wprowadzone w 2011 roku, zajmujące kolejne miejsca w naszym rankingu, zostaną omówione w następnych publikacjach kancelarii, do lektury których już teraz Państwa serdecznie zapraszamy.
Maciej Szulikowski
radca prawny i partner zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna