Prowadzone obecnie prace nad zmianą przepisów dotyczących VAT przebiegają aż w czterech etapach:
1. poprzez ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług, nad którą pracuje Sejm - dziś drugie czytanie; najważniejsze zmiany dotyczą zasad fakturowania, ale ustawa ta podnosi też stawki VAT na niektóre produkty (np. kawę latte) czy zawęża możliwości nienaliczania podatku przy nieodpłatnej dostawie towarów; ustawa zmienia też definicję próbki oraz zasady ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego
2. poprzez tzw. ustawę okołobudżetową, która również znajduje się w Sejmie; przedłuża ona ograniczenie w odliczeniu podatku naliczonego przy nabyciu samochodów osobowych oraz utrzymuje zakaz odliczania VAT-u od zakupu paliwa do takich aut
3. poprzez tzw. ustawę deregulacyjną, opracowaną przez Ministerstwo Gospodarki; ten projekt będzie dziś również po raz drugi czytany w Sejmie; zmiany, jakie zostały przewidziane tym projektem w zakresie VAT-u dotyczą tzw. ulgi na złe długi oraz stosowania metody kasowej
4. poprzez rozporządzenie, nad którym pracuje Ministerstwo Finansów, w którym mają być wprowadzone zmiany w zakresie fakturowania.
W specjalnym raporcie Tax Care podsumowuje nadchodzące zmiany i wskazuje te, które będą miały największe znaczenie dla drobnych przedsiębiorców.
Zmiany w zakresie fakturowania
Najwcześniej, bo już od stycznia trzeba przygotować się na zmiany zasad dotyczących fakturowania. Podkomisja ds. monitorowania systemu podatkowego co prawda przesunęła ustawowy termin wejścia w życie tych zmian na 2014, ale w praktyce i tak będą one obowiązywać od stycznia, bo zostaną wdrożone najpierw w drodze rozporządzenia. Rozporządzenie to ma generalnie na celu dostosowanie przepisów do zmian wprowadzonych dyrektywą Rady UE (nr 2010/45/UE z dnia 13 lipca 2010r.), zmieniającą wcześniejszą dyrektywę 2006/112/WE. Celem zmian jest uproszczenie wystawiania faktur, a tym samym redukcja obowiązków administracyjnych. Wprowadzona zostanie m.in. możliwość wystawienia faktur uproszczonych (do kwoty 450 zł) czy wystawienia faktur VAT przez tzw. podatników zwolnionych. Nie będzie już obowiązku zawierania na fakturze dokumentującej sprzedaż paliwa numeru rejestracyjnego pojazdu, a procedury związane z wystawianiem faktury przez nabywcę zostaną uproszczone.
| Po pierwsze: faktury uproszczone Zgodnie z projektem przedsiębiorcy będą mogli wystawiać faktury uproszczone, gdy kwota faktury nie przekroczy 100 euro lub równowartości tej kwoty w walucie krajowej (proponowana kwota to 450 zł). Taka faktura nie musiałaby zawierać m. in. danych nabywcy, ilości dostarczonych towarów lub wykonanych usług, wartość dostarczanych towarów lub wykonanych usług, stawki podatku czy też kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku. Jest to nowe rozwiązanie. Obecnie faktura wystawiana nawet na małe kwoty musi zawierać wszystkie dane. Po zmianach byłaby tylko łączna wartość zakupu. Efekt zmiany: pozwoli na ograniczenie obowiązków o charakterze administracyjnym. Oszczędność czasu i tym samym pieniędzy na dokumentację czynności. Zmiana ważna dla przedsiębiorców, którzy nie współpracują ze stałymi klientami, lecz dokonują sprzedaży na rzecz szerokiego i zmiennego kręgu odbiorców.
Po drugie: bez faktur wewnętrznych Projekt zakłada odejście od wystawiania faktur wewnętrznych (są one obecnie wystawiane np. w przypadku nieodpłatnych przekazań). Regulacje unijne nie przewidują jednak możliwości wystawiania takich faktur. Efekt zmiany: odciążenie o charakterze administracyjnym; zmiana odczuwalna przede wszystkim dla przedsiębiorców rozliczających VAT metodą tzw. odwrotnego obciążenia, np. przy dostawie złomu, dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów oraz importu usług.
Po trzecie: z fakturą zbiorczą Obecnie przedsiębiorcy mają możliwość wystawienia faktury zbiorczej obejmującej transakcje dokonane tylko w ciągu 7 dni. Projektowane regulacje pozwolą wystawić jedną fakturę, która obejmie transakcje wykonane w ciągu miesiąca kalendarzowego. W takim przypadku faktura miałaby być wystawiona ostatniego dnia miesiąca. Efekt zmiany: Wejście zmiany odciąży przedsiębiorców, którzy w ciągu miesiąca dokonują powtarzających transakcji na rzecz jednego kontrahenta.
Po czwarte: zostanie nota korygująca Gdy na fakturze pojawią się pomyłki są dwie możliwości ich naprawienia. Pierwsza to wystawienie faktury korygującej przez sprzedawcę. Druga to nota korygująca, którą może naprawić drobne błędy sam nabywca (np. niektóre dane dotyczące oznaczenia towaru lub usługi albo informacje wiążące się z nabywcą lub sprzedawcą). Projekt początkowo nie przewidywał możliwości wystawienia noty korygującej, co oznaczało odejście od tego sposobu naprawiania błędów. Podkomisja przywróciła notę korygującą dodając do projektu odpowiedni przepis. Efekt zmiany: Pozostanie możliwość szybkiego naprawienia drobnych błędów przez nabywcę. |
Więcej nieodpłatnych przekazań do opodatkowania
Opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów. Jej definicja jest jednak dość przewrotna i w określonych warunkach obejmuje także nieodpłatne przekazania. Podstawowym warunkiem opodatkowania nieodpłatnego przekazania jest istnienie prawa do odliczenia VAT na etapie nabycia przekazywanych później nieodpłatnie towarów. Tak skonstruowany warunek pozwala na twierdzenie, że opodatkowaniu nie podlegają te towary, które nie zostały nabyte, lecz wytworzone przez podatnika, a prawo do odliczenia przysługiwało, ale np. od ich części składowych. Szykowana zmiana w tym zakresie ma objąć opodatkowaniem, także sytuacje, gdy przedsiębiorca nabył do wytworzenia towarów inne towary, od których mógł odliczyć VAT. Zmiana ma zacząć obowiązywać od stycznia 2013 r.
Efekt zmiany: wyeliminowanie interpretacji, które pozwalały na brak opodatkowania, gdy prawo do odliczenia przysługiwało nie od tych towarów, które były następnie przekazywane, lecz towarów, które zostały nabyte do ich wytworzenia. Oznacza to, że gdy regulacje wejdą w życie bezdyskusyjnie trzeba będzie opodatkować nieodpłatne przekazania także tych towarów, które zostały przez podatnika wytworzone.
Szersza definicja próbki
Jednym z wyjątków, który wyłącza z opodatkowania nieodpłatne przekazania, mimo istnienia prawa do odliczenia na etapie nabycia, są próbki. Zmianie ulec ma definicja próbki. Próbką ma być egzemplarz identyfikowalny jako próbka , a nie jak obecnie jego niewielka ilość, mający na celu wyłącznie promocję sprzedaży. Próbka ma pozwolić na ocenę cech i właściwości towaru w jego końcowej postaci, choć nie może służyć zaspokojeniu potrzeb odbiorcy końcowego. Zmianę tę projektodawcy uzasadniają dążeniem do pełniejszej implementacji przepisu dyrektywy, wskazując jednocześnie na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 30.09.2010 r. w sprawie C-581/08 EMI Group. Zmiana ta również ma obowiązywać od stycznia 2013 r.
Efekt zmiany: szersze możliwości promowania towarów bez konieczności naliczania VAT-u.
Wyższe stawki na niektóre produkty
Projekt przewiduje podwyższenie do 23% stawki m.in. dla wełny szarpanej oraz odpadów zwierzęcych surowych, niejadalnych np. sierści czy szczecin, kości, skorup żółwi.
Stawką podstawową zostaną opodatkowane także zwolnione obecnie tzw. usługi pocztowe niepowszechne, które są świadczone przez Pocztę Polską oraz wyroby sztuki ludowej (obecnie opodatkowane są stawką preferencyjną 8%). Projekt zamyka możliwości interpretacyjne, pozwalające opodatkowanie kawy latte czy cappuccino tak, jak napoju mlecznego - stawką 8-procentową. Podstawowa 23-proc. stawka VAT ma obejmować nie tylko sprzedaż kawy i herbaty, ale także napojów, do których wykorzystywane są napary z kawy i herbaty. Będzie obowiązywać już od stycznia 2013 r.
Efekt zmiany: zmiany w zasadzie neutralne dla przedsiębiorców, chociaż będą wymagały zmian w systemach księgowych (ewentualnie w kasach fiskalnych); konsumenci nabywający wymienione produkty, lub inne, które zostały z nich wytworzone muszą się liczyć ze wzrostem cen.
Samochody osobowe z ograniczeniem
Projektowane regulacje dotyczące ograniczenia odliczenia podatku VAT przy nabyciu samochodów osobowych oraz niektórych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony (60% kwoty podatku nie więcej niż 6 tys. zł) oraz wyłączenia prawa do odliczenia od nabycia paliwa do tych pojazdów, zostały przeniesione do projektu ustawy okołobudżetowej. Oznacza to, że od stycznia 2013 roku przedsiębiorcy nadal nie będą mogli odliczać pełnego VAT-u przy zakupie samochodów osobowych i w ogóle nie będą mogli odliczać VAT-u od zakupu paliwa do tych samochodów. Przepisy przedłużające istnienie obecnych regulacji w tym zakresie znalazły się w tzw. ustawie okołobudżetowej.
Nowe zasady ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego od 2014 roku
Bardzo ważną zmianą, będą nowe regulacje w zakresie ustalania momentu powstawania obowiązku podatkowego. Jednak po poprawkach przyjętych przez podkomisję ds. monitorowania systemu podatkowego, przedsiębiorcy uzyskali dodatkowe pół roku na przygotowanie się do ich wdrożenia. Przedstawione poniżej rozwiązania mają bowiem zacząć obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2014 r.
Obecnie generalna zasada mówi co prawda, że obowiązek podatkowy powstaje w chwili wydania towaru lub wykonania usługi, ale jest od niej tak wiele wyjątków (jak np. związany z wystawieniem faktury), że w praktyce za moment powstania obowiązku podatkowego uznaje się w większości wypadków wystawienie faktury. Zgodnie z projektowanymi zmianami, powstanie obowiązku podatkowego ma być powiązane z dostarczeniem towaru lub wykonania usługi. Data wystawienia faktury jako moment powstania obowiązku podatkowego pozostałaby tylko w przypadku niektórych usług, np. budowalnych i budowlano-montażowych, dostawy książek drukowanych oraz czynności polegających na drukowaniu książek. Jeżeli faktura nie zostałaby wystawiona w terminie, obowiązek podatkowy powstawałby w tego typu działalnościach z chwilą upływu terminu do wystawienia faktury. Z datą wystawienia faktury powiązany ma być także moment powstania obowiązku podatkowego przy tzw. usługach masowych (np. dostawa energii, świadczenie usług telekomunikacyjnych, najmu, leasingu, stałej obsługi prawnej i biurowej). Firmy te dzięki takim rozwiązaniom unikną znacznych nakładów finansowych na przebudowanie systemów księgowych.
Efekt zmiany: uproszczenie zasad ustalenia momentu, w którym należy rozliczyć podatek, choć dla niektórych przedsiębiorców zmiana może oznaczać konieczność szybszego rozliczenia się z fiskusem (np. w przypadku usług spedycji); przedsiębiorca, który wykona usługę 27 lutego, ten dzień będzie musiał potraktować jako powstanie obowiązku podatkowego. Podatek rozliczy do 25. marca (lub do 25. kwietnia, jeżeli rozlicza się za kwartalnie). Dzień wystawienia faktury nie będzie miał znaczenia (poza kilkoma wyjątkami). Oznacza to więc, że przedsiębiorca, który wykonuje czynność na przełomie okresów rozliczeniowych nie będzie miał wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego, tak jak obecnie, gdy obowiązek podatkowy jest związany z dniem wystawienia faktury (nie później jednak niż 7. dnia od wykonania czynności).
Szybsza ulga na złe długi
Zmiany dotyczące tzw. ulgi na złe długi oraz metody kasowej zostały przewidziane w tzw. ustawie deregulacyjnej, nad którą pracuje Sejm. Przedsiębiorca, który chce skorygować kwotę odprowadzonego VAT-u w przypadku, gdy sam nie otrzymał zapłaty za wystawioną fakturę, ma do dyspozycji tzw. ulgę na złe długi. Procedurę taką może jednak rozpocząć dopiero po upływie 180 dni od daty płatności określonej na fakturze lub w umowie. Problem dodatkowo komplikują obowiązki formalne związane z uruchomieniem „ulgi”. Chodzi przede wszystkim o konieczność powiadomienia dłużnika o zamiarze skorzystania z takiego rozwiązania i uzyskania od niego potwierdzania odbioru takiej informacji. Rząd chce złagodzić te wymogi. Po pierwsze, procedurę „odzyskiwania” zapłaconego podatku można byłoby rozpocząć po 150 dniach (czyli o miesiąc wcześniej niż obecnie) od upływu daty płatności. Po drugie, nie byłoby konieczne zawiadamianie dłużnika o zamiarze dokonania korekty.
Dłużnik z kolei po upływie 150 dni musiałby z automatu dokonać korekty odliczonego podatku. Gdyby tego nie zrobił, musiałby liczyć się ze wzrostem swojego zobowiązania podatkowego o dodatkowe 30%. Obecnie obowiązek skorygowania podatku naliczonego po stronie dłużnika powstaje dopiero wtedy, gdy otrzyma on zawiadomienie od wierzyciela o zamiarze skorzystania przez niego z „ulgi na złe długi” i nieuregulowania należności w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia.
Nowe rozwiązania, zgodnie z założeniem projektodawcy, mają mieć zastosowanie do wierzytelności powstałych od 1 stycznia 2013 r. jak również do wierzytelności powstałych wcześniej, których nieściągalność została uprawdopodobniona już według nowych zasad.
Ułatwienia dla „małych podatników”
Kolejną przewidzianą w tzw. ustawie deregulacyjnej zmianą, jest zwiększenie atrakcyjności tzw. metody kasowej, czyli możliwości odprowadzania VAT-u dopiero wówczas, gdy przedsiębiorca otrzyma zapłatę za fakturę. Takie rozwiązanie dostępne jest dla tzw. małych podatników (sprzedaż nie większa niż 1 200 000 euro rocznie). Nie oznacza ono jednak możliwości oczekiwania w nieskończoność na zapłatę. Obowiązek podatkowy powstaje bowiem nie później niż 90. dnia od wykonania usługi albo wydania towaru. Jeśli do tego czasu kontrahent nie zapłaci, przedsiębiorca i tak musi odprowadzić VAT. Projekt przewiduje zniesienie 90-dniowego okresu, co oznacza, ze przedsiębiorca odprowadzałby VAT faktycznie dopiero po otrzymaniu zapłaty od kontrahenta. Dotyczyłoby to jednak tylko przedsiębiorców dokonujących sprzedaży (świadczenia usług) na rzecz innych podatników VAT (zarejestrowanych jako czynny podatnik VAT). W sytuacji dokonania dostawy lub świadczenia usług na rzecz innego podmiotu, np. przedsiębiorcy korzystającego ze zwolnienia albo konsumenta, czas na rozliczenie VAT-u wynosiłby maksymalnie 180 dni. Obowiązek podatkowy powstałby bowiem z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.
Według założeń metoda kasowa w nowym kształcie byłaby dostępna już od stycznia 2013 r., pod warunkiem pisemnego zawiadomienia fiskusa w terminie do 15 stycznia.
Nie płacisz, nie masz kosztów podatkowych
Obok przedstawionej wcześniej propozycji uelastycznienia tzw. ulgi na złe długi, projekt ustawy deregulacyjnej przewiduje też inne rozwiązania, które mają zmobilizować dłużników do terminowego regulowania zobowiązań. W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury (rachunku) i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty płatności, podatnik byłby zobowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z nieopłaconej faktury. Jeżeli po dokonaniu zmniejszenia kosztów podatnik uregulowałby zobowiązanie na rzecz kontrahenta, to w tym miesiącu ponownie zwiększałby koszty uzyskania przychodów o kwotę z faktury.
Projektodawcy założyli, że zmiana wejdzie w życie od 1 stycznia 2013 r. jednak uwzględniając zaawansowanie prac nad projektem jest to mało prawdopodobne. Trzeba bowiem pamiętać, że wszystkie niekorzystne zmiany w podatku dochodowym na następny rok muszą być znane podatnikom najpóźniej do 30 listopada, na co konsekwentnie wskazuje Trybunał Konstytucyjny. Oznacza to, że w tym terminie powinny zostać opublikowane w Dzienniku Ustaw. Czasu jest więc już bardzo mało.
Katarzyna Rola-Stężycka