Jak ewidencjonować rozrachunki z tytułu wynagrodzeń? W którym momencie wynagrodzenia są kosztami podatkowymi? Jak zapewnić właściwą jakość dokumentacji wynagrodzeń?
Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do prawidłowego naliczenia i wypłacenia wynagrodzeń oraz innych świadczeń ze stosunku pracy. W większych przedsiębiorstwach wyliczeń takich dokonują wydziały kadrowo-płacowe, a ewidencję księgową tych operacji prowadzą wydziały księgowości.
Lista płac
Lista płac jest to dokument, na podstawie którego ewidencjonuje się w księgach rachunkowych przedsiębiorstwa zobowiązania wobec pracowników z tytułu ich pracy, zaliczek na podatek dochodowy, składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz innych potrąceń dokonywanych za zgodą pracownika, a także wypłaty należnych wynagrodzeń. Listy płac sporządzane są najczęściej w dwóch egzemplarzach. Podpisywane są przez sporządzającego (pod względem formalnorachunkowym), przez specjalistę ds. pracowniczych (pod względem merytorycznym) oraz przez zatwierdzającego do wypłaty kierownika jednostki (lub upoważnionego zastępcę).
Kontrola listy płac powinna polegać między innymi na sprawdzeniu czy
• wykazane w nich wynagrodzenia wynikają z kart pracy i kart zarobkowych,
• w listach płac nie figurują tzw. martwe dusze,
• przy sporządzaniu listy płac nie popełniono celowo błędów rachunkowych podwyższających kwotę, którą należy pobrać z banku na wypłatę wynagrodzeń, w celu przywłaszczenia powstałej w ten sposób nadwyżki gotówki,
• w listach płac nie figurują dodatkowe wynagrodzenia za pracę, które powinny być wykonywane w ramach obowiązków służbowych poszczególnych pracowników,
• nie wypłaca się jakichkolwiek wynagrodzeń (np. nagród, premii) bez ujęcia ich w listach płac oraz czy ujęte w listach płac wypłaty są zgodne z obowiązującymi przepisami,
• liczby wykazane w rozdzielnikach kosztów wynagrodzeń wynikają z list płac za dany okres oraz czy przy ich sporządzaniu uwzględniono w pełni wymagania wynikające ze stosowanych w jednostce rozwiązań w zakresie rachunku kosztów.
Zasady ewidencji księgowej
Istnieją dwa sposoby prowadzenia ewidencji rozrachunków z tytułu wynagrodzeń.
O tym, które z powyższych rozwiązań przyjąć, decyduje kierownik jednostki.
Konto 231 „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”
Konto 231 służy do ewidencji księgowej rozrachunków z tytułu wynagrodzeń za pracę, należnych w pieniądzu lub naturze, pracownikom wykonującym pracę na podstawie umowy o pracę oraz pracownikom i innym osobom z tytułu pracy nakładczej, umowy-zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej itp. Prowadzona ewidencja szczegółowa do konta 231 powinna zapewnić rozliczenie wynagrodzeń i ich wypłat według list wynagrodzeń oraz rozliczenie wynagrodzeń nie podjętych przez pracowników. Po stronie Wn konta 231 „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” ujmuje się między innymi:
• wypłatę wynagrodzeń pieniężnych (gotówką, przelewem, przekazem pocztowym),
• potrącenia dokonywane na listach płac wynagrodzeń z tytułu: zaliczek na podatek dochodowy, składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika, czyli: emerytalne, rentowe, chorobowe, a także potrącenia, m.in. z tytułu udzielonych zaliczek na wynagrodzenia,
• odprawy, odszkodowania.
Natomiast po stronie Ma ujmuje się:
– naliczone wynagrodzenia brutto zarówno pieniężne, jak i w naturze (m.in. deputaty), obejmujące wszystkie składniki wynagrodzeń należne pracownikom, także nagrody i premie z zysku po opodatkowaniu.
– zasiłki rodzinne, chorobowe, wychowawcze i wypłacone przez jednostkę ze środków ZUS.
Saldo omawianego konta 231 jest najczęściej kredytowe i wyraża stan zobowiązań z tytułu wynagrodzeń. Natomiast saldo debetowe może wystąpić wyłącznie wtedy, gdy jednostka wypłaca zaliczki na poczet wynagrodzeń, które będą rozliczane dopiero w następnym miesiącu.
Ewidencja za pośrednictwem konta 261 „Rozliczenie wynagrodzeń”
Drugie z wspomnianych rozwiązań ewidencjonowania rozrachunków to wykorzystanie dwóch kont, z których jedno to konto 261, a drugie 231 „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”. Na koncie 231 ewidencjonuje się po stronie Wn wynagrodzenia podlegające wypłacie bezpośrednio pracownikowi w korespondencji z kontem 231„Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”. Natomiast po stronie Ma konta 261 ujmowane są wynagrodzenia rozliczone w ciężar kosztów (także nakładów inwestycyjnych).
Ewidencja analityczna do konta 261 powinna umożliwić ustalenie wysokości poszczególnych składników wynagrodzeń, z podziałem ze względu na obciążenia podatkowe i obciążenia z tytułu interesujących nas składek na ubezpieczenia społeczne. Warto pamiętać, że pracodawca zobowiązany jest do sfinansowania połowy składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (czyli po połowie z pracownikiem) oraz w całości składki na ubezpieczenie wypadkowe, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Swoistym ułatwieniem dla pracodawców jest naliczanie składek na FP od globalnie ustalonych kwot stanowiących podstawę wymiaru naliczenia tych składek. O ile składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obliczane są odrębnie za każdego ubezpieczonego, to w przypadku składek na FP i FGŚP powinno się je naliczać od globalnie ustalonych kwot stanowiących podstawę wymiaru naliczenia tych składek.
Ewidencja wynagrodzeń
Kiedy wynagrodzenia są kosztem podatkowym?
Od 1 stycznia 2005 r., zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 57–57a i ust. 7d ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.), nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:
• niewypłaconych, niedokonanych lub niepostawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułów określonych w art. 12 ust. 1 i 6, art. 13 pkt 2 i 4–9 oraz art. 18 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), a także zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy,
• nieopłaconych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, w części finansowanej przez płatnika składek,
• nieopłaconych składek na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Z powyższych przepisów wynika, że wynagrodzenia za pracę można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów tylko wtedy gdy wynagrodzenia te zostały wypłacone przez pracodawcę pracownikom. Podobnie składki na ubezpieczenia społeczne, na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych są kosztem uzyskania przychodu dopiero gdy zostaną odprowadzone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Inaczej więc regulowana jest kwestia zaliczenia wynagrodzeń do kosztów przez przepisy podatkowe i bilansowe. Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości należne pracownikom wynagrodzenia za dany miesiąc (choć jeszcze nie wypłacone) i naliczone od tych wynagrodzeń składki na ubezpieczenia społeczne oraz składkami na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych są kosztami danego miesiąca. Zgodnie z zasadą memoriału, określoną w art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości, w księgach rachunkowych jednostki należy bowiem ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Podstawa prawna:
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),
• ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.).
Andrzej Bryłowski