Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw zmieniła zasady opodatkowania przy zatrudnianiu gosposi. Jakie będą konsekwencje tych regulacji?
Na pytania odpowiada Monika Kopiecka, Izba Skarbowa w Gdańsku
– W opinii pracowników administracji podatkowej województwa pomorskiego znowelizowanie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku jest krokiem w celu likwidacji tzw. szarej strefy. W ostatnich latach wzrastała liczba osób (zwłaszcza kobiet), które nie były w stanie podołać jednocześnie obowiązkom domowym i zawodowym, stąd coraz częściej zatrudniane były gosposie do prowadzenia gospodarstwa domowego. Jednak obciążenia wynikające z formalnego zatrudnienia, w postaci podatku dochodowego, składek ubezpieczeniowych, były i są tak duże, że rezygnowano z formalnego zatrudniania tych osób i w efekcie świadczenie gosposi odbywało się „na czarno”, co należy odczytać z pominięciem prawa podatkowego, prawa pracy, w ostateczności prawa cywilnego.
Zmiany wchodzą w życie dopiero od 1 stycznia 2006 r. W jaki sposób będzie można od przyszłego roku zatrudnić gosposię?
– Gosposię będzie można zatrudnić wyłącznie na podstawie pisemnej umowy nazwanej umową aktywizacyjną, do której będą miały zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego odnoszące się do umowy zlecenia. Nie będzie można powierzać gosposi czynności służących potrzebom działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę zamieszkującą w gospodarstwie domowym, także wtedy gdy działalność ta będzie wykonywana w lokalu położonym w takim gospodarstwie. Umowę z gosposią będzie trzeba zgłosić do powiatowego urzędu pracy, właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu bezrobotnej gosposi, wraz z dołączeniem kopii zawartej umowy. Zatrudniający gosposię będzie zobowiązany jako płatnik do poboru miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy w wysokości 19 proc. należności wynikającej z umowy aktywizacyjnej, z uwzględnieniem kwoty wolnej, kosztów uzyskania przychodów, składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne i przekazania ich w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, na rachunek urzędu skarbowego, według miejsca zamieszkania płatnika, przesyłając równocześnie deklarację podatkową. Będzie też zobowiązany w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym przesłać gosposi oraz do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania gosposi, imienną informację o wysokości przychodu, sporządzoną według ustalonego wzoru.
Jakie zatem preferencje podatkowe przewidziano dla osób zatrudniających gosposie?
– Zatrudniającemu gosposię, który poniósł wydatki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne, będzie przysługiwało odliczenie tych wydatków od podatku obliczonego zgodnie z zasadami wymienionymi w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych albo o podatku zryczałtowanym, po każdym okresie 12 miesięcy nieprzerwanego trwania umowy z gosposią i pod warunkiem jej zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy. Zatrudniający będzie mógł dokonywać odliczeń w zeznaniu rocznym, pod warunkiem posiadania dowodów poniesienia tych wydatków oraz nieodliczenia od podatku na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Czy uważa pani, że zatrudnienie gosposi będzie teraz bardziej opłacalne? Czy podatnicy rzeczywiście będą chcieli wyjść z szarej strefy?
– Po pierwsze, omówione zmiany nie „legalizują” zatrudnienia gosposi, ale jedynie mają na celu promocję zatrudnienia i w ten sposób przyczynienia się do zmniejszenia bezrobocia. Żaden z dotychczas obowiązujących przepisów polskiego systemu prawa nie zabraniał i nie zabrania zatrudniania gosposi na umowę o pracę czy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Więcej pojęcie pracodawcy w kodeksie pracy (art. 3) nadal obejmuje również osobę zatrudniającą gosposię.
Po drugie, ściśle na warunkach wymienionych we wspomnianej ustawie o promocji zatrudnienia powinien zatrudnić gosposię tylko ten podatnik, który zamierza skorzystać z odliczeń w podatku dochodowym.
Po trzecie, podatnik zatrudniający gosposię i modelujący umowę tak, aby uniknąć płacenia podatku od towarów i usług, sprawi, że faktycznie umowa zostanie potraktowana przez organy podatkowe jako umowa o pracę (zwolniona z VAT), lecz jednocześnie podatnik ten utraci prawo do odliczeń w podatku dochodowym, ale to nie jest tak oczywiście korzystne, jeśli uwzględni się zwolnienie podmiotowe w podatku od towarów i usług (do kwoty 10 tys. euro).
Po czwarte, jakby nie patrzeć przepisy nie mają charakteru dyskryminacyjnego, a zatem możliwe jest zatrudnienie w charakterze gosposi również mężczyzny, nie tylko do gotowania, ale i do sprawowania opieki nad domownikami czy innych prac domowych, takich jak pielęgnacja otoczenia domu czy prac ogrodniczych.
Ewa Matyszewska