Małżonkowie, którzy pochopnie podjęli decyzję o likwidacji wspólnej działalności gospodarczej, mogą nadal ją razem prowadzić po spełnieniu określonych warunków. Pozwoli im to uniknąć niekorzystnych skutków finansowych, np. podatku od remanentu likwidacyjnego.
Od 1 stycznia 2006 r. nie ma już możliwości prowadzenia działalności gospodarczej na oboje małżonków w formie nazywanej potocznie spółką małżeńską. Małżonkowie muszą więc zdecydować o sposobie prowadzenia działalności, a od ich decyzji zależeć będą skutki podatkowe tej zmiany.
Opinie specjalistów na ten temat różnią się, a Ministerstwo Finansów zmieniało zdanie w tej sprawie. Jakie zagrożenia czekają więc małżonków, których dotyczy ten problem? Zależą one od tego, czy zdecydują się oni prowadzić działalność bez umowy spółki czy też zawrą taką umowę.
– Wielu specjalistów sugeruje, że po 1 stycznia 2006 r. małżonkowie mogą wspólnie prowadzić działalność tylko w formie spółki cywilnej lub jawnej. Takie stwierdzenie nie znajduje uzasadnienia w prawie podatkowym – podkreśla Czesław Kaczyński, doradca podatkowy. Jego zdaniem ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie ma bezpośredniego wpływu na prawa i obowiązki osób fizycznych. Opodatkowanie przychodów ze wspólnego przedsięwzięcia obojga małżonków jest możliwe również po 1 stycznia 2006 r. Przychody i koszty uzyskania przychodów u każdego podatnika (małżonka) określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale zysku.
Druga możliwość jest taka, że działalność prowadzi nadal jeden z małżonków, a drugi zostaje całkowicie wykreślony z grona przedsiębiorców. Kolejny sposób polega na zawarciu spółki cywilnej między małżonkami. Jednak te dwa ostatnie sposoby niosą ze sobą pewne ryzyko.
Jeśli małżonkowie zawiadomili już urząd skarbowy o likwidacji działalności jednego z nich, mogą próbować ten błąd naprawić.
– Małżonek wykreślony z ewidencji działalności powinien zgłosić się z wnioskiem do gminy o dokonanie ponownego wpisu – stwierdził Czesław Kaczyński. Następnie powinien on wysłać do urzędu skarbowego NIP-3, zawiadamiając, że prowadzi jednak tę działalność. Oboje małżonkowie muszą dokonać wyboru takie samej formy opodatkowania. Prowadzić mogą jedną książkę przychodów i rozchodów – podkreślił Czesław Kaczyński. Warunkiem jest tylko, aby ewidencja ta zapewniała proporcjonalne ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy każdemu z małżonków.
– Ustawodawcy zabrakło wyobraźni podatkowej, ponieważ skutki niewinnych z pozoru zmian we wpisach do ewidencji mogą być dla podatników niezwykle groźne. Prym wiodą tu zagrożenia w VAT – stwierdził Marek Kwietko-Bębnowski, doradca podatkowy. Podkreślił on, że istnieją również inne, niebagatelne zagrożenia kosztami (przy dokonywaniu przekształceń), np. opłat notarialnych i sądowych związanych z wprowadzaniem nieruchomości należących do majątku wspólnego małżonków, do nowo utworzonej spółki cywilnej małżonków.
– W VAT największą pułapkę stanowi przypadek, w którym podatek od zakupu np. samochodu czy nieruchomości nabytych do majątku wspólnego odliczył małżonek, zarejestrowany dla celów VAT, a obecnie działalność chce prowadzić wyłącznie drugi małżonek, niezarejestrowany dotychczas dla celów VAT – podkreślił Marek Kwietko-Bębnowski. Jego zdaniem stanowisko Ministerstwa Finansów (prezentowane na łamach GP) przerzuca całą odpowiedzialność na podatników. W piśmie Departamentu Podatków Bezpośrednich (PB2/TR-068-6101902/04) stwierdzono, że ewentualne skutki podatkowe związane z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej zależeć będą wyłącznie „od niezależnych decyzji podejmowanych przez małżonków w zakresie formy prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej”.
– Skoro ustawodawcy zabrakło wyobraźni, to błąd ten może i powinien naprawić minister finansów, dokonując w rozporządzeniu zaniechania poboru VAT w sytuacjach będących przedmiotem niniejszych rozważań – podkreślił Marek Kwietko-Bębnowski.
Jeżeli małżonkowie nie zdecydują się zawrzeć umowy spółki cywilnej, nadal wspólnie będą wykonywać działalność jako przedsiębiorcy posiadający odrębne wpisy i numery ewidencyjne – podkreślił Krystian Łatka z Instytutu Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy. Stwierdził, że choć interpretacje organów podatkowych w tym zakresie bywają różne, to fakt wpisania drugiego z małżonków do ewidencji pod nowym numerem nie przesądza o likwidacji wspólnie prowadzonej działalności.
Wiesława Moczydłowska