Nadzór nad firmami audytorskimi - co się zmieni
Planowane jest utworzenie odrębnej instytucji nadzoru nad działalnością firm audytorskich i wyposażenie jej w narzędzia nadzorcze, dochodzeniowe i sankcyjne, nad którą nadzór będzie sprawował Minister Finansów.
Nowy organ uprawniony będzie do przeprowadzania kontroli bezpośrednich w odniesieniu do wszystkich usług objętych standardami wykonywania zawodu świadczonych przez firmy audytorskie wykonywanych zarówno w JZP (jednostkach zainteresowania publicznego), jak i w innych podmiotach.
Do spraw organizacji ww. instytucji nadzoru będzie powołany pełnomocnik.
Uprawnienia Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) - pozostaną bez zmian – nadal będzie sprawowała nadzór nad stosowaniem przez JZP przepisów tytułu III Rozporządzenia UE nr 537/2014 (dotyczących wyboru firmy audytorskiej oraz jej rotacji i rotacji kluczowego biegłego rewidenta), monitorowała przestrzeganie przepisów dotyczących powołania, składu i funkcjonowania komitetów audytu działających w JZP, nakładała kary i sankcje na JZP, członków zarządu, rady nadzorczej, komitetów audytu oraz osoby z nimi powiązane.
Polska Izba Biegłych Rewidentów (PIBR) w nowym systemie nadzoru publicznego, realizowała będzie zadania w ramach nadzoru publicznego jedynie w bardzo ograniczonym zakresie, przy założeniu, że ostateczną odpowiedzialność za nadzór nad realizacją tych zadań ponosi nowo powołana instytucja nadzoru. Zadania wykonywane przez organy samorządu obejmą w szczególności ustanawianie krajowych standardów wykonywania zawodu, krajowych standardów kontroli jakości oraz zasad etyki zawodowej biegłych rewidentów, czy wykonywanie zadań z zakresu doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów.
Obecny system nadzoru publicznego nad audytem
Jak wskazano w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów opracowanie tego projektu ustawy wynika z konieczności zapewnienia skutecznego systemu kontrolowania działalności firm audytorskich, również w zakresie innych usług przez nie świadczonych np. usług związanych z funkcjonowaniem rynku kapitałowego.
Obecnie funkcjonujący system nadzoru publicznego nad działalnością firm audytorskich opiera się w dużej mierze na nadzorze pośrednim, w którym istotną rolę odgrywa samorząd zawodowy. Organem nadzoru publicznego jest obecnie Komisja Nadzoru Audytowego (KNA). Jednakże znaczna część zadań z zakresu nadzoru publicznego jest wykonywanych przez Polską Izbę Biegłych Rewidentów (PIBR), pod nadzorem KNA.
Obecne przepisy nie przewidują wykonywania kontroli jakości badań ustawowych jednostek innych niż jednostki zainteresowania publicznego (nie-JZP) bezpośrednio przez KNA.
Kontrole badań ustawowych jednostek zainteresowania publicznego (JZP) KNA przejęła z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. poz. 1089, z późn. zm.). Tymczasem analiza rynku finansowego wskazuje, iż przedmiotem szerszego zainteresowania publicznego są nie tylko sprawozdania finansowe JZP, ale również sprawozdania finansowe jednostek, które nie są jeszcze uznane za JZP, ale wpływ ich działalności na rynek i finanse obywateli jest bardzo istotny. Obecnie KNA nie ma wystarczających narzędzi pozwalających na sprawdzanie jakości usług świadczonych przez firmy audytorskie w zakresie np. związanym z prospektami emisyjnymi obecnych lub przyszłych emitentów papierów wartościowych.
Polecamy: INFORLEX Księgowość
Polecamy: INFORLEX Ekspert
Rząd krytycznie wypowiada się też o dotychczasowych działaniach PIBR w zakresie nadzoru nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi.
Analiza działań podejmowanych w zakresie nadzoru nad innymi niż badanie ustawowe usługami sprawowanego przez PIBR, pokazuje, iż samorząd zawodowy nie podejmował dotychczas działań w tym zakresie. W ciągu roku funkcjonowania ustawy o biegłych rewidentach, samorząd nie podjął nie uchwały o zakresie kontroli usług objętych krajowymi standardami wykonywania zawodu innych niż badania ustawowe np. przeglądy sprawozdań finansowych JZP i badania historycznych informacji finansowych zamieszczanych w prospekcie emisyjnym, co uniemożliwiło przeprowadzanie kontroli wykonywania tego rodzaju usług.
Ponadto w zakresie nadzoru nad jakością badania ustawowego wykazano przewlekłość prowadzonych postępowań przez organy PIBR (Krajowy Rzecznik Dyscyplinarny oraz Krajowy Sąd Dyscyplinarny), co w konsekwencji powodowało m.in. ich przedawnienie. Odnotowano przypadki, w których organ PIBR m.in. w trakcie prowadzonego dochodzenia dyscyplinarnego przeprowadzał niewiele czynności procesowych, gromadził niewystarczający materiał dowodowy, nieprawidłowo zawieszał postępowanie dyscyplinarne.
Generalnie z 473 spraw prowadzonych w 2017 r. przez Krajowego Rzecznika Dyscyplinarnego 273 sprawy zostały zakończone, z czego bez sporządzenia wniosków o ukaranie 194 sprawy. Ponadto należy mieć na uwadze, że również Krajowy Sąd Dyscyplinarny jedynie 6 razy w 2017 r. orzekł kary dyscyplinarne zakazu wykonywania czynności rewizji finansowej. W większości przypadków (około 80% orzeczeń) orzekane były przez Krajowy Sąd Dyscyplinarny najmniej dotkliwe kary dyscyplinarne: upomnienia, nagany oraz kary pieniężne (do 2-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ok. 4.000 zł).
Mając na uwadze powyższe, w szczególności charakter usług świadczonych przez biegłych rewidentów i firmy audytorskie oraz fakt, iż wykonywanie zawodu biegłego rewidenta leży w szeroko pojętym interesie publicznym, koniecznym jest (zdaniem rządu) wprowadzenie zmian do ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym mających na celu wzmocnienie nadzoru publicznego m.in. poprzez stworzenie systemu nadzoru niezależnego od samorządu zawodowego biegłych rewidentów.