Nadzór nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi w Polsce

Kwestia nadzoru nad firmami audytorskimi i biegłymi rewidentami była przedmiotem interpelacji poselskiej nr 23608 z 2 lipca 2018 r.

Posłowie występujący z tą interpelacją nawiązali do problemów finansowych firmy windykacyjnej GetBack, która przez kilka lat był audytowany przez znaną i znaczącą firmę audytorską na rynku polskim i światowym. Aktualnie byłe władze spółki windykacyjnej spotykają się z zarzutami w zakresie fałszu materialnego, a w sprawie doszło m.in. do zatrzymań osób z kierownictwa spółki.

Według ostatniego stanowiska płynącego z Komisji Nadzoru Finansowego wynika, że kręgi finansowe posiadają wiele zastrzeżeń do jakości pracy świadczonej przez firmy audytorskie i nie dotyczy to wyłącznie małych firm. Planowane jest m.in. wprowadzenie tzw. białej listy podmiotów audytorskich, a wpis na niego będzie uprawniał do badania sprawozdań finansowych przedsiębiorstw. Dbałość o wysoki poziom badań ksiąg rachunkowych przedsiębiorstw działających na polskim rynku zwiększy poziom bezpieczeństwa i będzie gwarancją, że sprawozdawczość finansowa podmiotów - w szczególności notowanych na rynku giełdowym - posiadać będzie walor rzetelności.

W kontekście powyższych faktów posłowie zapytali Ministra Finansów o aktualny system nadzoru nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi.

W imieniu Ministra Finansów odpowiedzi udzielił 25 lipca 2018 r. Piotr Nowak, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Nowy system nadzoru nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi od 2017 roku

Minister poinformował, że w 2017 r. nastąpiły w Polsce istotne zmiany w systemie nadzoru publicznego nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi. Od 21 czerwca 2017 r. ma zastosowanie nowa ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. poz. 1089 z późn. zm.), zwana dalej „ustawą”, wdrażająca do porządku polskiego dyrektywę 2014/56/UE zmieniającą dyrektywę 2006/43/WE ws. ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych oraz służąca stosowaniu rozporządzenia nr 537/2014 ws. szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego.

Zgodnie z przepisami ustawy, rejestr biegłych rewidentów oraz listę firm audytorskich prowadzi Polska Izba Biegłych Rewidentów (dalej: PIBR).

Do rejestru biegłych rewidentów (art. 4 ust. 2 ustawy) może zostać wpisana osoba fizyczna, która spełnia następujące warunki:

1) korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;

2) ma nieposzlakowaną opinię i swoim dotychczasowym postępowaniem, w tym w trakcie postępowania kwalifikacyjnego, daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu biegłego rewidenta;

3) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;

4) ukończyła studia wyższe w Rzeczypospolitej Polskiej lub zagraniczne studia wyższe uznane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne i włada językiem polskim w mowie i piśmie;

5) odbyła:

a) roczną praktykę w zakresie rachunkowości w państwie Unii Europejskiej oraz co najmniej 2-letnią aplikację w firmie audytorskiej zarejestrowanej w państwie Unii Europejskiej pod kierunkiem biegłego rewidenta lub biegłego rewidenta zarejestrowanego w państwie Unii Europejskiej albo

b) 3-letnią aplikację w firmie audytorskiej zarejestrowanej w państwie Unii Europejskiej pod kierunkiem biegłego rewidenta lub biegłego rewidenta zarejestrowanego w państwie Unii Europejskiej;

6) złożyła przed Komisją Egzaminacyjną 10 egzaminów z wiedzy i egzamin dyplomowy, oraz

7) złożyła ślubowanie.

Do rejestru może być wpisana również osoba, która posiada co najmniej 15-letnie doświadczenie zawodowe w zakresie rachunkowości, prawa, finansów i rewizji finansowej, które zastępuje wymóg odbycia praktyki i/lub aplikacji.

Ponadto wpisowi do rejestru podlegają również biegli rewidenci, którzy uzyskali uprawnienia w innym państwie Unii Europejskiej lub państwie trzecim, którzy złożyli z wynikiem pozytywnym, przed Komisją Egzaminacyjną, egzamin w języku polskim z prawa gospodarczego, w zakresie niezbędnym do wykonywania badań sprawozdań finansowych.

W przypadku firm audytorskich wpis na listę następuje po złożeniu przez firmę audytorską stosownego wniosku, udokumentowaniu nieposzlakowanej opinii oraz złożeniu oświadczenia o zdolności do prowadzenia działalności w zakresie wykonywania czynności rewizji finansowej, podpisanego przez członków zarządu, a w przypadku braku zarządu – przez właścicieli lub wspólników (art. 57 ust. 4 ustawy).

Firma audytorska zatwierdzona w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie Unii Europejskiej (art. 58 ust. 1 ustawy) uprawniona jest do wykonywania badań ustawowych w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli kluczowy biegły rewident przeprowadzający takie badania jest wpisany do rejestru, a taka firma wpisana jest na listę. W celu wpisania na listę firma występuje do Krajowej Rady Biegłych Rewidentów (organu PIBR) z wnioskiem o wpis, do którego dołącza zaświadczenie wydane przez organ zatwierdzający z państwa członkowskiego pochodzenia, potwierdzające zatwierdzenie w tym państwie.

Ustawa wskazuje formy w jakich może być prowadzona działalność przez firmy audytorskie (art. 46 ustawy), tj.:

1) działalność gospodarcza prowadzona przez biegłego rewidenta we własnym imieniu i na własny rachunek;

2) spółka cywilna, spółka jawna lub spółka partnerska, w której większość głosów posiadają biegli rewidenci lub firmy audytorskie, zatwierdzone co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; w spółkach, w których powołano zarząd, większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; jeżeli zarząd składa się z nie więcej niż 2 osób, jedną z nich jest biegły rewident;

3) spółka komandytowa, w której komplementariuszami są wyłącznie biegli rewidenci lub firmy audytorskie zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej;

4) spółka kapitałowa lub spółdzielnia, które spełniają następujące wymagania:

a) większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; jeżeli zarząd składa się z nie więcej niż 2 osób, jedną z nich jest biegły rewident,

b) większość głosów na walnym zgromadzeniu posiadają biegli rewidenci lub firmy audytorskie zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej,

c) większość członków organów nadzorczych stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej;

5) spółdzielczy związek rewizyjny, który spełnia następujące wymagania:

a) zatrudnia do badania biegłych rewidentów,

b) większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci zatwierdzeni co najmniej w jednym państwie Unii Europejskiej; jeżeli zarząd składa się z nie więcej niż 2 osób, jedną z nich jest biegły rewident.

Zarówno wpis do rejestru biegłych rewidentów jak i na listę firm audytorskich uważa się za dokonany, jeżeli Komisja Nadzoru Audytowego (dalej: KNA), w terminie 45 dni od dnia otrzymania uchwały Krajowej Rady Biegłych Rewidentów nie wyrazi sprzeciwu w formie decyzji administracyjnej.

Na dzień 17 lipca 2018 r. w rejestrze biegłych rewidentów znajdowało się 6361 osób, a na liście firm audytorskich 1544 firm.