15 lat unijnego VAT-u w Polsce - prawie 100 nowelizacji i ponad 160 tys. interpretacji

15 lat unijnego VAT-u w Polsce - prawie 100 nowelizacji i ponad 160 tys. interpretacji
W ciągu 15 lat obowiązywania unijnego VAT-u w Polsce miało miejsce 35 nowelizacji dyrektyw VAT-owskich i 60 nowelizacji polskiej ustawy o podatku od towarów i usług (ptu). W tym czasie Minister Finansów wydał ponad 160 tys. indywidualnych interpretacji przepisów ptu, zapadło ponad 20 tys. wyroków NSA i ponad 41 tys. WSA dot. VAT - wynika z podsumowania firmy Crido.

Różne twarze unijnego VAT-u w Polsce

  • 552 wyroki TSUE w zakresie VAT, z czego 43 dotyczące polskiego podatku od towarów i usług (ptu),
  • 60 uchwał NSA dotyczących ptu,
  • ponad 20 tysięcy wyroków NSA i ponad 41 tysięcy WSA dotyczących ptu,
  • ponad 160 tysięcy interpretacji indywidualnych wydanych przez Ministra Finansów w sprawach ptu,
  • 35 nowelizacje dyrektyw VAT-owskich i 60 ustawy o ptu

 – to bilans 15 lat unijnego VAT-u w Polsce wg opracowanej przez doradców podatkowych z CRIDO „Kroniki 15 lat unijnego VAT-u w Polsce”.

Autopromocja

1 maja 2004 Polska weszła do Unii Europejskiej. Od tego momentu zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, dostosowująca polskie prawodawstwo do unijnego. Liczyła ona 176 artykułów, podczas gdy jej poprzedniczka zaledwie 56 artykułów i o przeszło 100 000 znaków mniej.

Obok nowych obowiązków (np. związanych ze składaniem informacji podsumowujących czy deklaracji Intrastat), podatnicy VAT zyskali nowe oręże do prowadzenia sporów z fiskusem – orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), co zaowocowało 43 wyrokami dotyczącymi polskiego VAT-u, które stanowiły 8% całej puli wyroków TSUE wydanych od 1 maja 2004 w sprawach podatku od wartości dodanej. Z pierwszym zapytaniem prejudycjalnym dotyczącym zgodności ustawy o VAT z dyrektywą unijną wystąpił do TSUE (wówczas jeszcze: ETS) w czerwcu 2006 roku WSA w Łodzi.

Kronika 15 lat unijnego VAT-u w Polsce - pobierz Raport

Rewolucja w 2004 roku była dopiero początkiem zmian. Niemalże każdego kolejnego roku ustawa o VAT była nowelizowana. Niektóre z przepisów usunięto, wiele zmodyfikowano, a jeszcze inne dodano, wprowadzono nowe mechanizmy i instrumenty, a pewne artykuły dostosowano do przyspieszającej informatyzacji. Prawdopodobnie mało kto się spodziewał, że w ciągu 15 lat na gruncie podatku od towarów i usług dojdzie do tylu znaczących dla podatników i prowadzonych przez nich działalności gospodarczych zmian - mówi Roman Namysłowski, partner zarządzający odpowiedzialny za zespół podatkowy w CRIDO.

 W ciągu 15 lat unijnego VAT-u w Polsce dyrektywy unijne dotyczące VAT zostały zmienione 35 razy, a ustawa o ptu – 60 razy. Największą nowelizację przyniósł rok 2014. Objęła ona kluczowe elementy rozliczenia VAT, w tym m.in. oderwanie momentu rozliczania VAT od daty wystawienia faktur czy zredefiniowanie pojęcia podstawy opodatkowania. Natomiast 3 lata wcześniej, w 2011 roku, wprowadzona została nowa matryca stawek VAT i pojawiły się nowe stawki VAT (5%, 8% i 23%), które miały mieć charakter tymczasowy. Stosowane są jednak do dzisiaj.

Polecamy: Biuletyn VAT

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Skąd ta luka w VAT?

Jedną z kluczowych zmian związanych z wejściem Polski do UE było zastąpienie eksportu wewnątrzwspólnotową dostawą towarów, a importu – wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów w odniesieniu do transakcji towarowych pomiędzy państwami członkowskimi.

To tymczasowe rozwiązanie, wprowadzone do prawa unijnego jeszcze w 1993 roku, stało się największym błędem unijnego prawodawcy – doprowadziło bowiem do miliardowych wyłudzeń VAT w całej Unii Europejskiej – mówi Roman Namysłowski.

W momencie wejścia do Unii świadomość istnienia zjawiska wyłudzania podatku VAT i przestępstw karuzelowych prawie nie istniała. Z czasem polski rynek stawał się coraz bardziej atrakcyjny dla międzynarodowych oszustów. Rozwiązania korzystne dla uczciwego biznesu i zmniejszające obciążenia administracyjne dla przedsiębiorców, typu likwidacja w 2008 sankcji VAT czy wprowadzenie w 2009 możliwości stosowania kwartalnych deklaracji VAT wskazywane są dzisiaj jako zmiany, które przyspieszyły wzrost luki VAT w Polsce.

Swoich pierwotnych założeń, tj. ograniczenia wyłudzeń VAT, nie spełnił również wprowadzony w 2011 obowiązek stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w odniesieniu do handlu złomem. Przede wszystkim ze względu na punktowość działania tego mechanizmu i ograniczenie stosowania jedynie do wybranych grup towarowych. Dzisiaj wyraźnie widać, że przestępcy byli zdecydowani szybsi w znajdowaniu nowych sposobów oszustw niż legislator w zatykaniu dziur w systemie. Również wymiana informacji pomiędzy służbami ścigania a skarbówką, była zbyt mało wydajna. Brakowało zaawansowanych narzędzi IT i świadomości skali wyłudzeń – podsumowuje Namysłowski.

 W 2015 nadszedł czas kolejnych propozycji zmian wynikających z potrzeby zwalczania nieprawidłowości na gruncie VAT. Powołana przez Ministra Finansów Rada Konsultacyjna przygotowała raport, w którym m.in. wskazała na rozwiązania, w tym związane z digitalizacją i szybszą wymianą informacji. W kolejnym roku pojawiły się przepisy, które wprowadziły tzw. klauzulę nadużycia prawa na gruncie przepisów o VAT, a 1 sierpnia 2016 roku został opublikowany tzw. pakiet paliwowy, którego celem było wyeliminowanie wyłudzeń w związku z unijnym obrotem paliwami ciekłymi.  Wyłudzenia VAT w kolejnych obszarach gospodarki spowodowały, że w 2017 polski ustawodawca przyjął kolejne zmiany celem ograniczenia wyłudzeń VAT, m.in. duzi podatnicy stracili możliwość składania kwartalnych deklaracji VAT.

2019 to rok dalszych zmian w VAT, w tym również nakierowanych na uszczelnianie systemu ptu. Obecnie w trakcie procedowania jest wiele zmian, w tym m.in. udostępnienie tzw. białej listy podatników, wprowadzenie nowej struktury JPK czy obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności dla wybranych branż.

Postępująca informatyzacja i digitalizacja

 W 2008 polscy podatnicy VAT zyskali prawo do składania w drodze elektronicznej m.in. deklaracji VAT-7 i informacji podsumowującej (VAT-UE). Był to pierwszy, istotny krok w kierunku informatyzacji systemu VAT. Rok 2010 przyniósł kolejne sygnały szybko nadciągającej digitalizacji systemu podatkowego, m.in. Polska jako pierwszy kraj w UE przygotowała projekt zmian wprowadzających przyjazne podatnikom e-fakturowanie. W ten trend wpisał się nawet NSA, który w 2010 potwierdził, że podatnik może wystawiać faktury za pomocą programów komputerowych, wysyłać je pocztą elektroniczną w postaci plików PDF, a odbiorca może je wydrukować i odliczyć z nich VAT.

Krokiem milowym było wprowadzenie w 2016 JPK-ów – w pierwszej kolejności dla dużych przedsiębiorstw. Po tych pierwszych doświadczeniach z JPK-ami, w 2017 postępująca informatyzacja raportowania VAT wkroczyła w kolejny etap – od 1 stycznia obowiązek raportowania danych w formie Jednolitego Pliku Kontrolnego objął małych i średnich przedsiębiorców. Było to też działanie istotne z perspektywy walki z luką podatkową w VAT i podążało za wcześniejszymi propozycjami, choćby Rady Konsultacyjnej przy Ministrze Finansów z 2015 roku obejmujących m.in. wprowadzenie centralnego rejestru faktur, mechanizmu podzielonej płatności, ograniczenia płatności gotówkowych czy eliminacji rozliczeń kwartalnych. Najbliższa przyszłość systemu VAT w Polsce to dalsza informatyzacja i digitalizacja rozliczeń oraz kontaktów z organami podatkowymi. W efekcie, dalsze uszczelnianie systemu podatkowego, ważne z perspektywy budżetu państwa i skuteczniejsze ściganie oszustów podatkowych – ważne z perspektywy uczciwych przedsiębiorców – podsumowuje Roman Namysłowski.

Informacje dodatkowe (dane na dzień 24 kwietnia 2019)

  1. Interpretacje indywidualne w zakresie VAT wydane od 01.05.2004, według danych dostępnych w SIP MF:160.028
  2. Orzeczenia TSUE wydane od 01.05.2004 w sprawach z zakresu VAT:552
  3. Orzeczenia TSUE wydane od 01.05.2004 w sprawach z zakresu VAT w polskich sprawach:43
  4. Nowelizacje dyrektyw – łącznie 35:
    1. 2006/112/WE –24 nowelizacje.
    2. 7/388/EWG – VI dyrektywa –8 nowelizacji, przy czym jako nowelizację ujęto zmiany dyrektywy VAT wprowadzone wskutek rozszerzenia grona państw członkowskich UE w 2004 i 2007 r.
    3. 2008/9/WE – dyrektywa zwrotowa dla podatników z państw UE –1 nowelizacja
    4. 79/1072/EWG – VIII dyrektywa zwrotowa dla podatników z państw UE (dyrektywa poprzedzająca dyrektywę 2008/9) –2 nowelizacje.
    5. 86/560/EWG – XIII dyrektywa zwrotowa dla państw spoza UE –brak nowelizacji
  5. Nowelizacje ustawy o VAT –60 nowelizacji, przy czym jako jedną nowelizację ujęto wszystkie zmiany ustawy o VAT wchodzące w życie tego samego dnia, nawet jeśli wynikają z kilku różnych ustaw nowelizujących.
  6. Uchwały NSA w sprawach dotyczących VAT wydane od 01.05.2004, według danych dostępnych w CBOSA:60 uchwał
  7. Prawomocne wyroki NSA w sprawach dotyczących VAT wydane od 01.05.2004, według danych dostępnych w CBOSA:20.062 wyroków
  8. Prawomocne wyroki WSA w sprawach dotyczących VAT wydane od 01.05.2004, według danych dostępnych w CBOSA:41.743 wyroków

Kronika 15 lat unijnego VAT-u w Polsce - pobierz Raport

Księgowość
Podatek od pustostanów. Jest zapowiedź nowych przepisów dotyczących wykorzystania 2 mln pustostanów
07 wrz 2024

Pojawi się projekt ustawy dotyczący wykorzystania 2 mln pustostanów - zapowiedział lider Lewicy Włodzimierz Czarzasty. Lewica chce rozpoczęcia dyskusji z samorządami na temat wprowadzenia podatku od pustostanów. Podatek taki samorządy mogłyby wprowadzać na obszarach, gdzie występują największe trudności na rynku mieszkaniowym.

Przedłużenie orzeczenia o niepełnosprawności 2024: 3 kluczowe przepisy [komunikat PFRON]. Co z dofinansowaniem do wynagrodzeń lub refundacją składek ZUS i KRUS?
06 wrz 2024

W komunikacie z 5 września 2024 r. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wyjaśnił, jak stosować w praktyce przepisy dot. przedłużania orzeczeń o stopniu niepełnosprawności - w kontekście dofinansowania do wynagrodzeń lub refundacji składek ZUS lub KRUS.

Interpretacje dotyczące podatku o nieruchomości nie są publikowane przez Dyrektora KIS. Dlaczego?
05 wrz 2024

Podatnicy potrzebują dostępu do interpretacji indywidualnych dotyczących podatku od nieruchomości. Niestety dziś nie ma jednolitej bazy interpretacji w tym zakresie. Można by wprowadzić te rozwiązanie przy okazji prac nad procedowanymi obecnie zmianami do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. 

Urzędnicy skarbowi kontrolują rachunki bankowe obywateli i firm. Ponad miarę. UODO do MF: przepisy niezgodne z Konstytucją i prawem unijnym
08 wrz 2024

Obowiązujące obecnie przepisy dają organom podatkowym niemal nieograniczony dostęp do rachunków bankowych oraz informacji kredytowych podatników. Otrzymaliśmy już kilka sygnałów od naszych Klientów, którzy zostali zapytani przez organy skarbowe o operacje na ich kontach bankowych, głównie dotyczące dużych przelewów, takich jak darowizny między ojcem a synem.

Podatek od nieruchomości zmieni się od 2025 r. Fotowoltaika, budowle, obiekty małej architektury, urządzenia budowlane. Ministerstwo Finansów zmienia projekt
06 wrz 2024

W dniu 3 września 2024 r. wieczorem Ministerstwo Finansów opublikowało na stronach Rządowego Centrum Legislacji nową wersję projektu przewidującego dużą nowelizację przepisów w zakresie podatku od nieruchomości. 

Wakacje składkowe od 1 listopada 2024 r. Kto skorzysta?
05 wrz 2024

Od 1 listopada 2024 r. będzie można skorzystać z wakacji składkowych. Zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorcy mogą raz w roku wybrać miesiąc, za który nie płacą za siebie składek na ubezpieczenia społeczne.

Reorganizacja służby celno skarbowej w trakcie sezonu urlopowego. Nowe zarządzenie MF
05 wrz 2024

Zmiany zachodzące w służbie celno – skarbowej, wprowadzone w sezonie urlopowym, mają poprawić skuteczność i wydajność pracy w walce z przestępczością celną i podatkową. Odejście od delegatur na rzecz nowo utworzonych pionów bez wątpienia ograniczy ilość zastępców naczelników urzędów celno skarbowych  oraz pozwoli na skuteczniejsze działanie podwładnych funkcjonariuszy.

Podatek od nieruchomości nie będzie hamulcowym dla OZE. Zmiany w projekcie ustawy o podatkach lokalnych
06 wrz 2024

Jest już nowa wersja projektu ustawy o podatkach lokalnych. Na zmianach najbardziej zyskuje branża OZE, której udało się wpisać do przepisów opodatkowanie elektrowni fotowoltaicznych i magazynów energii tylko od części budowlanych. Wraca więc powiązanie przepisów podatkowych z prawem budowlanym.

Składka zdrowotna 2025: co koniecznie trzeba zmienić w przepisach. Na pewno nie można płacić podatku od składki - a tak jest teraz
06 wrz 2024

Składka zdrowotna pobierana jako danina publiczna jest dla zobowiązanego wydatkiem a nie jego „dochodem”, dlatego też nie powinna być podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym obciążającym te podmioty – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski. Wskazuje też kilka innych koniecznych zmian w tej składce.

Zmiany w CEIDG - wnioski o wpis do rejestru tylko on-line! Są też nowe uproszczenia dla przedsiębiorców
06 wrz 2024

Jest projekt zmian ustawy o zasadach funkcjonowania Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Będą nowe uproszczenia dla przedsiębiorców oraz całkowita elektronizacja procesu składania wniosków o wpis do CEIDG.

pokaż więcej
Proszę czekać...