Sprzedaż przedsiębiorstwa nie jest opodatkowana VAT. Podlega natomiast podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Korzystne może być jednak przekazanie przedsiębiorstwa bankowego aportem.
Można tak przekształcić działalność bankową, że w miejsce dotychczasowego banku powstanie oddział instytucji kredytowej w Polsce. Jeżeli chodzi o skomplikowanie i czasochłonność transakcji, to bardziej korzystne wydaje się dokonanie sprzedaży przedsiębiorstwa lub wniesienie go aportem w zamian za akcje instytucji kredytowej. W rezultacie tych transakcji, oddział instytucji kredytowej, na mocy jednej czynności prawnej, nabędzie wszystkie składniki majątkowe, w tym również zobowiązania banku. W rezultacie takiego transferu, oddział może rozpocząć swoją działalność bankową od zaraz, bez konieczności dublowania systemów informatycznych czy składników majątkowych.
Nie zawsze może być to jednak rozwiązanie optymalne, jeżeli chodzi o konsekwencje podatkowe.
Aktywa przedsiębiorstwa
Dla celów podatkowych potrzebne jest wyszczególnienie w umowie sprzedaży poszczególnych aktywów przedsiębiorstwa. Wynika to z faktu, że zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, składniki majątkowe wchodzące w skład nabywanego przedsiębiorstwa powinny być amortyzowane oddzielnie. Łączna wartość początkowa nabytych w wyniku sprzedaży przedsiębiorstwa środków trwałych i wartości niematerialnych, w przypadku wystąpienia dodatniej wartości firmy (tzw. goodwill), powinna być równa sumie ich wartości rynkowej. W przypadku zaś ujemnej wartości firmy łączną wartość stanowi różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa a wartością składników majątkowych niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi.
WAŻNE
W przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa bankowego do oddziału, oddziałowi instytucji kredytowej nie będzie przysługiwało uprawnienie do rozliczenia straty podatkowej, powstałej w banku.
Co do zasady, goodwill powstały w związku z wystąpieniem dodatniej różnicy między ceną nabycia przedsiębiorstwa a wartością rynkową poszczególnych jego składników może podlegać amortyzacji jako wartość niematerialna i prawna. Okres amortyzacji w takim przypadku nie może być krótszy niż 60 miesięcy. Niemniej jednak w praktyce powstają wątpliwości, czy przy wyliczaniu wartości firmy powinno się uwzględniać zobowiązania.
Pewne wątpliwości może budzić też traktowanie przez oddział odsetek i należności z tytułu udzielonych kredytów. Mając na uwadze literalne brzmienie przepisów podatkowych, organy podatkowe mogłyby stanąć na stanowisku, że rezerwy utworzone na te kredyty czy odpisy kredytów straconych powinny być brane pod uwagę ze względów podatkowych tylko przez bank, który faktycznie udzielił kredytu. Podobnie brzmienie przepisów ustawy podatkowej wskazywać może, że odsetki mogłyby stanowić koszt/przychód podatkowy tylko dla podmiotu, w którym zostały naliczone.
WAŻNE
Czynność wniesienia aportem podlega zwolnieniu od VAT. W związku z powyższym, transakcja nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Sprzedaż bez VAT
Sprzedaż przedsiębiorstwa nie podlega podatkowi od towarów i usług jako czynność wyłączona przedmiotowo z opodatkowania. Niemniej jednak, zgodnie z zasadą, że co nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług, może podlegać podatkowi od czynności cywilnoprawnych, taka transakcja będzie tym podatkiem objęta. W tym zakresie mogą pojawić się problemy, gdyż nie ma jasności, co w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa będzie stanowiło podstawę opodatkowania i jaka jest stawka podatku od tej czynności.
Wyrażane są dwa poglądy na ten temat. Zgodnie z pierwszym, podstawą opodatkowania będzie wartość rynkowa przedsiębiorstwa, która co do zasady, uwzględniać będzie zobowiązania takiego przedsiębiorstwa i tym samym stawka podatku wyniesie 2 proc. Według drugiego stanowiska, sprzedaż przedsiębiorstwa podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych w wysokości będącej sumą opłat od poszczególnych rzeczy i praw majątkowych składających się na przedsiębiorstwo (według odpowiednich stawek). Co więcej, również „wygenerowana” w momencie sprzedaży wartość firmy miałaby podlegać opodatkowaniu.
Aport przedsiębiorstwa
Z praktycznego punktu widzenia, wniesienie aportem przedsiębiorstwa bankowego daje ekonomiczny efekt zbliżony do sprzedaży. Rozwiązanie to może okazać się jednak bardziej korzystne podatkowo, choć z prawnego punktu widzenia wydaje się być bardziej skomplikowane.
Jednakże podstawową korzyścią płynącą z takiego rozwiązania jest fakt, że bank wnoszący przedsiębiorstwo nie uzyskuje dochodu podatkowego w związku z otrzymaniem akcji. Biorąc pod uwagę art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wartość uzyskanych w taki sposób akcji nie stanowi przychodu podatkowego.
Z kolei w przypadku oddziału, środki trwałe otrzymane w ramach wkładu niepieniężnego będą podlegać amortyzacji dla celów podatkowych. Zgodnie z art. 16j ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w tym celu oddział będzie mógł indywidualnie ustalić stawki amortyzacji. Pewnym problemem może być natomiast ustalenie wartości początkowej nabytych środków trwałych.
Kolejną korzyścią związaną z takim sposobem przekształcenia formy działalności jest brak konieczności sporządzania dokumentacji podatkowej w zakresie cen transferowych stosowanych w transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi, co może być konieczne w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa.
Leszek Tokarski
Autor jest radcą prawnym, partnerem zarządzającym Zespołem Instytucji Finansowych Deloitte.
Aneta Saramak
Autorka jest doradcą podatkowym, menedżerem w Zespole Instytucji Finansowych Deloitte.