Pracowniczy plan akcyjny to program finansowy, w którym pracownicy mogą nabywać akcji spółki na preferencyjnych warunkach (np. po cenie niższej od wartości rynkowej). Jednocześnie ustalane są pewne warunki, które pracownik musi spełnić, by akcje otrzymać (np. pozostawać w zatrudnieniu przez określony czas).
Będzie przychód
Dla pracowników ważne są rozwiązania podatkowe, dzięki którym dochody netto uzyskiwane w ramach konkretnego planu mogą być jeszcze wyższe. Z interpretacji przepisów wynika, że w chwili zaoferowania pracownikowi prawa do preferencyjnego nabycia akcji nie powstaje dla niego przychód podlegający opodatkowaniu. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.), przychodami są dopiero otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne.
Oznacza to, że przychód dla pracownika powstaje z chwilą rzeczywistego otrzymania świadczenia, a więc w chwili nabycia akcji po cenie niższej od ich wartości rynkowej (lub w chwili otrzymania wypłaty gotówkowej w planie akcji hipotetycznych). Kwalifikacja tego przychodu dla potrzeb podatkowych budzi jednak wątpliwości.
Istnieje wiele argumentów wskazujących, że przychód wynikający z różnicy między wartością rynkową akcji w dniu ich nabycia a ceną zapłaconą za nie przez pracownika powinien być kwalifikowany jako przychód ze stosunku pracy. W pracowniczych planach akcyjnych mogą zwykle uczestniczyć jedynie pracownicy danej spółki czy grupy, a zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, jeżeli dane świadczenie jest przyznawane tylko pracownikom (a nie osobom trzecim), stanowi dochód ze stosunku pracy. Podlega on opodatkowaniu według progresywnych stawek podatkowych, a zobowiązanym do jego rozliczenia będzie bądź pracodawca, bądź sam pracownik.
Niższy podatek
W pewnych sytuacjach obowiązek zapłaty podatku zostanie przesunięty z chwili nabycia akcji na preferencyjnych warunkach do czasu ich sprzedaży. Wynika to z art. 24 ust. 11 ustawy o PIT. W takiej sytuacji podatek obliczony według 19-proc. stawki będzie płatny dopiero w chwili zbycia akcji.
Liberalne stanowisko w tym zakresie prezentują ostatnio władze skarbowe, które uważają, że w momencie nabycia akcji przez pracownika poniżej ich wartości rynkowej nie powstaje dochód do opodatkowania (niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z akcjami nowej emisji, czy też nie). Jakkolwiek stanowisko takie jest korzystne dla podatników, nie znajduje ono uzasadnienia w obowiązujących przepisach.
Aby skutecznie wykorzystać takie korzystne podejście władz skarbowych, warto wystąpić do urzędu skarbowego o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej, która będzie chronić podatnika w przyszłości w przypadku zmiany stanowiska przez władze skarbowe.
RODZAJE PRACOWNICZYCH PLANÓW AKCYJNYCH
Plan opcji na akcje
Pracownicy otrzymują od pracodawcy przyrzeczenie, że po upływie pewnego okresu będą mogli nabyć akcje spółki po z góry określonej cenie. Pracownikowi będzie się opłacało zrealizować posiadane opcje, tylko jeśli cena rynkowa akcji spółki w chwili realizacji opcji będzie wyższa niż cena, którą musi on za te akcje zapłacić.
Plan nabycia akcji
Pracownicy otrzymują możliwość nabycia akcji pracodawcy po zdyskontowanej cenie. Możliwość zbycia akcji (zrealizowania zysku) jest zablokowana na z góry określony czas (np. dwa lata).
Akcje restrykcyjne
Pracodawca przyznaje pracownikom akcje bezpłatnie z pewnymi ograniczeniami (np. możliwością utraty akcji w razie rozwiązania stosunku pracy).
Plan akcji hipotetycznych
Pracownicy nie otrzymują akcji, a tylko prawo do otrzymania gotówkowego ekwiwalentu za wzrost wartości akcji firmy w danym okresie.
Joanna Narkiewicz-Tarłowska, Paweł Stańczyk